Cerkiew Opieki Matki Bożej na Świętej Górze Jawor

Cerkiew Opieki Matki Bożej
	sanktuarium
	; Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wysowa-Zdrój
Wyznanie	katolickie
Kościół	Greckokatolicki
Archieparchia	przemysko-warszawska
Wezwanie	Opieki Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	29 czerwca/12 lipca,; 1/14 października
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1929
Data zakończenia budowy	1929
Data zamknięcia	1947
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia greckokatolicka
Data reaktywacji	1969
Poprzednie wyznanie	greckokatolickie (do 1947); prawosławne (1969–2017)
Dane świątyni
Architekt	Batiuk (nauczyciel)
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
Wieża kościelna; • liczba wież	; 2
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 1
Liczba naw	1
	Położenie na mapie gminy Uście Gorlickie Góra Jawor, cerkiew
	Położenie na mapie Polski Góra Jawor, cerkiew
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Góra Jawor, cerkiew
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Góra Jawor, cerkiew
	49°25′11,2″N 21°10′03,8″E/49,419778 21,167722
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew Opieki Matki Bożej na Świętej Górze Jawor – drewniana cerkiew, greckokatolickie sanktuarium, zbudowane w 1929 na północnym stoku wzniesienia Jawor, położone we Wysowej-Zdroju. W latach 1969–2017 użytkowana przez prawosławnych.

Świątynia jak i otoczone kultem źródełko jest celem wielu pielgrzymek zarówno z Polski, jak i ze Słowacji. Góra Jawor jest uważana przez wyznawców prawosławia za świętą, w związku z objawieniami maryjnymi, jakie miały tam miejsce w okresie międzywojennym.

Historia sanktuarium[edytuj | edytuj kod]

Początki sanktuarium sięgają lat 20. XX w. i wiążą się z objawieniami maryjnymi, których po raz pierwszy doznała w dniu 21 września 1925 jedna z mieszkanek Wysowej. Wieści o powtarzających się objawieniach na polanie pod górą Jawor szybko stały się znane w całej okolicy i przyciągały coraz liczniejsze rzesze pielgrzymów. W związku z tym biskup greckokatolicki z Przemyśla (mimo niechętnego początkowo stanowiska) polecił zbudować w miejscu objawień cerkiew.

Świątynię wzniesiono w 1929. Obiekt zaprojektował nauczyciel Batiuk z Wysowej, natomiast głównym wykonawcą był cieśla Józef Ferenc z Huty Wysowskiej. 14 października tegoż roku (w święto Opieki Matki Bożej) cerkiew została konsekrowana.

W okresie okupacji hitlerowskiej sanktuarium nie było odwiedzane ze względu na bliskość granicy Generalnego Gubernatorstwa i Słowacji, co praktycznie uniemożliwiało dostęp do tego terenu.

Po wojnie, w wyniku wysiedlenia miejscowej ludności łemkowskiej w ramach Akcji „Wisła” (1947), opustoszałą świątynię przejęły Wojska Ochrony Pogranicza. W budynku cerkwi urządzono strażnicę, a wyposażenie wnętrza spalono (udało się uratować tylko jedną ikonę). Od 1956, tj. od rozpoczęcia powrotu Łemków na ojcowiznę, czyniono starania o odzyskanie świątyni, jednak nastąpiło to dopiero w 1969. Cerkiew została odremontowana i na nowo wyposażona, przy wydatnej pomocy Łemków z USA. Świątynia weszła w skład parafii św. Michała Archanioła w Wysowej-Zdroju (Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego).

Po wieloletnich sporach sądowych, cerkiew została ostatecznie przyznana grekokatolikom (2017)^[1]. Od tego czasu prawosławni celebrują nabożeństwa przy ołtarzu polowym, usytuowanym na pobliskiej działce, będącej własnością Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (planowana jest na jej terenie budowa świątyni prawosławnej)^[2].

Widok od strony prezbiterium
Tablica na cerkwi upamiętniająca 50-lecie Akcji „Wisła”
Krzyże pielgrzymie

Architektura cerkwi[edytuj | edytuj kod]

Budowla wzniesiona na kamiennej podmurówce, drewniana, o konstrukcji zrębowej, salowa, zamknięta trójbocznie. Od frontu dwukondygnacyjny, przeszklony przedsionek. Z boku nawy zakrystia z oddzielnym wejściem. Dachy cerkwi blaszane (pierwotnie kryte gontem). Świątynia posiada dwie wieżyczki (zwieńczone daszkami namiotowymi z ośmioramiennymi krzyżami) – nad przedsionkiem i nawą. Wnętrze ozdobione polichromią wykonaną po 1969. Ikony w większości współczesne.

Święta[edytuj | edytuj kod]

Główne uroczystości w sanktuarium odbywają się:

w piątą niedzielę po Passze (Wielkanocy) – w trakcie nabożeństwa ma miejsce obrzęd święcenia wody z pobliskiego źródełka, którą następnie wierni zabierają do domów,
w święto Apostołów Piotra i Pawła (12 lipca, czyli według starego stylu 29 czerwca) – tego dnia wyrusza z Wysowej procesja, której uczestnicy niosą krzyże, wkopywane następnie w sąsiedztwie cerkwi,
w święto Opieki Matki Bożej (14 października, czyli według starego stylu 1 października).