Chaber łąkowy

Chaber łąkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Carduoideae
Rodzaj	chaber
Gatunek	chaber łąkowy
	Nazwa systematyczna
	Centaurea jacea L.; Sp. pl. 2:914. 1753
Synonimy
	Centaurea pratensis Thuill.;
	Centaurea pratensis Thuill.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Chaber łąkowy^[5]^[6] (Centaurea jacea L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Znany też jako chaber przestrzelon^[6]. Rodzimy obszar jego występowania to niemal cała Europa, Afryka Północna (Algieria, Maroko, Tunezja) i obszary Azji o klimacie umiarkowanym (Azja Zachodnia, Syberia, Kaukaz). Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się także w Ameryce Północnej, Australazji i w Ameryce Południowej (Argentyna, Chile)^[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze kraju^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wysokości do 20-100 cm.
Łodyga: Pojedyncza lub rozgałęziona, prosto wzniesiona, kanciasta i szorstka^[7].
Liście: Odziomkowe zebrane w rozetę, pojedyncze, jajowate do lancetowatych, często pierzasto powcinane, ogonkowe. Liście łodygowe siedzące, całobrzegie o zwężonej nasadzie.
Kwiaty: Zebrane w koszyczki osadzone pojedynczo na szczycie łodyg, o szerokości 2–6 cm. Koszyczek ma okrywę długości 1–2 cm, o jajowatym kształcie. Listki okrywy są okrągławe, całobrzegie, lub grzebieniaste, w kolorze od bladorudego do brunatnego. Kwiaty rurkowate, fioletowopurpurowe, sporadycznie białe. Kwiaty brzeżne większe, płonne z wyraźnie dwuwargową koroną, wewnętrzne obupłciowe. Pręciki pod wpływem dotyku owada wypychają pylniki ku górze, co ułatwia przenoszenie przez nie pyłku^[7]^[8].
Owoce: Błyszcząca niełupka, odwrotnie jajowata, długości około 3 mm. Puchu kielichowego brak.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do października^[7]. Kwiaty są przedprątne, zapylane przez motyle i błonkówki. Roślina miododajna^[9].
Siedlisko: W Polsce występuje na niżu i w górach po regiel górny. Rośnie na łąkach, pastwiskach, przydrożach, w zaroślach i na obrzeżach lasów. Występuje na glebach gliniastych, średnio próchnicznych^[7].
Fitosocjologia: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Molinio-Arrhenatheretea^[10]^[8].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n= 22, 44^[11].
Interakcje międzygatunkowe: Jest rośliną żywicielską larw motyla przeplatki febe^[12].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Gatunek bardzo zmienny morfologicznie^[8]. Występują odmiany posiadające w koszyczku wyłącznie kwiaty pręcikowe lub wyłącznie słupkowe, oraz różniące się morfologią liści (kształtem, ustawieniem, owłosieniem)^[9].
Tworzy mieszańce z chabrem driakiewnikiem, ch. drobnogłówkowym, ch. frygijskim, ch. nadreńskim, ch. ostrołuskowym, ch. perukowym^[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2012-12-18].
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2012-12-12].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 475. ISBN 83-01-00129-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Nawara: Rośliny łąkowe. Warszawa: Oficyna Wyd. MULTICO, 2006. ISBN 978-83-7073-397-1.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 256.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2012-12-18].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2012-12-12].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Mowszowicz79-6] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 475. ISBN 83-01-00129-1.

[Nawara-7] Zbigniew Nawara: Rośliny łąkowe. Warszawa: Oficyna Wyd. MULTICO, 2006. ISBN 978-83-7073-397-1.

[Szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[pdor-9] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[A-11] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[12] Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 256.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]