Cięcina
49°36′45″N 19°08′11″E/49,612500 19,136389| wieś | |
 Widok na Cięcinę i Węgierską Górkę z Glinnego (2007) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
400[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
4254[3] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-350[4] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0075127 |
Położenie na mapie gminy Węgierska Górka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
| 49°36′45″N 19°08′11″E/49,612500 19,136389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Cięcina – wieś położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Węgierska Górka. Do 1954 roku istniała gmina Cięcina.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona w Beskidzie Żywieckim niedaleko Beskidu Śląskiego i Żywca. Pod względem zabudowy dzieli się na dwie części: Cięcinę Górną, położoną w wąskiej dolinie potoku Cięcinka, i Cięcinę Dolną, położoną w szerokiej dolinie rzeki Soły. Od południowego zachodu miejscowość graniczy z Węgierską Górką. Od północy Cięcinę otaczają szczyty: Kiczora (838 m n.p.m.), Magura (891 m n.p.m.), Skała (946 m n.p.m.). Jej południowo-wschodnie granice wyznaczone są wzdłuż grzbietu Abrahamowa (857 m n.p.m.).
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0075185 | Bieguny | przysiółek |
| 0075133 | Dolna Cięcina | część wsi |
| 0075191 | Fabisie | przysiółek |
| 0075200 | Ficońka | przysiółek |
| 0075140 | Górna Cięcina | część wsi |
| 0065838 | Juraszki | przysiółek |
| 0075156 | Potok | część wsi |
| 0075162 | Solany | część wsi |
| 0075179 | Stefki | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cięcina należy do najstarszych wsi na Żywiecczyźnie obok Gilowic, Lipowej i Radziechów. Osadnictwo na terenie dzisiejszej Cięciny odbywało się być może już w XIII w. wraz z główną w kotlinie falą średniowiecznego osadnictwa, tzw. małopolskiego. Nazwa sugeruje, że powstała poprzez wycięcie, inaczej wykarczowanie lasu. Miejscowość nie jest jeszcze wymieniona w pierwszym i najbardziej znanym spisie parafii dekanatu Oświęcim z lat 1325–1327, który w Kotlinie Żywieckiej wymienia jedynie trzy: Gilowice, (Stary) Żywiec i Łękawica. Najstarsza zachowana wzmianka o miejscowości i parafii Czencina pochodzi z kolejnego takiego spisu z lat 1346–1358, kiedy wymieniono ją obok sąsiedniej Lipowej[7]. Następnie obie straciły samodzielność na rzecz parafii w Radziechowach.
Od około 1315 roku Cięcina należy do powstałego wówczas księstwa oświęcimskiego[8]. W czasie największego nasilenia wojen husyckich w Czechach i na Śląsku (1419-1436) Żywiec został opanowany na pewien czas przez oddziały husyckie. Husyci zajęli kościół św. Krzyża na Rudzy w Żywcu, a następnie kościół w Radziechowach. Być może wtargnęli też do Cięciny i spalili kościół, tak jak uczynili to w Łękawicy. Najprawdopodobniej dlatego w kronikach XV wiecznych Cięcina podawana jest jako parafia, która nie posiadała swego kościoła.
W 1467 Cięcina wraz z całą Żywiecczyzną została przekazana przez Kazimierza Jagiellończyka Piotrowi Komorowskiemu herbu Korczak na własność dziedziczną. Komorowscy, aby powiększyć dochody zaczęli wzorem innych magnatów zakładać w swych dobrach duże gospodarstwa rolne, zwane folwarkami pańszczyźnianymi. Jeden z tych folwarków założony przez Mikołaja Komorowskiego objął Cięcinę z jej przysiółkiem Węgierską Górką.
W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[9]. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[10].
W roku 1624 Komorowski przekazał jako zastaw dobra żywieckie królowej Konstancji żonie Zygmunta III Wazy. Konstancja słynęła z wielkiej pobożności i dlatego ogromne sumy przeznaczała na rozbudowę różnych kościołów. Fara radziechowska, do której przynależała ze swoim kościołem Cięcina, otrzymała dodatkowo wikariusza do obsługi wiernych kościoła w Cięcinie, bowiem jeden nie mógł sobie poradzić z posługą na tak obszernym terenie. W 1666 roku kościół świętej Katarzyny w Cięcinie otrzymał dzwonnicę.
Po śmierci Jana Kazimierza właściciela Żywiecczyzny w roku 1668 Cięcina wraz z całym Państwem Żywieckim została zakupiona przez Jana Wielopolskiego. W 1712 r. Cięcina wraz z innymi 12 wsiami wchodziła w skład klucza folwarcznego „Węgierska Górka”. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.
W 1838 Adam Wielopolski, chcąc ratować topniejącą fortunę, postanowił wybudować na gruntach folwarku „Węgierska Górka” hutę żelaza, czego nie udało mu się dokończyć. Resztki jego fortuny nabył Karol Ludwik Habsburg i w 1844 r. dokończył budowę huty. Wybudowanie huty w Węgierskiej Górce korzystnie wpłynęło na rozwój gospodarczy Cięciny – wielu jej mieszkańców znalazło w niej zatrudnienie.
Po I wojnie światowej od 1920 r. Cięcina była gminą jednostkową. Z dniem 1 stycznia 1934 r. stała się gmina zbiorową do której należały: Żabnica, Brzuśnik, Juszczyna, Bystra, Wieprz, i Węgierska Górka, która stanowiła integralną część Cięciny. Stan taki trwał również podczas okupacji niemieckiej.
W 1954 r. nastąpiła reorganizacja i takie wsie jak: Wieprz, Bystra, Brzuśnik, Juszczyna i Żabnica, zostały odłączone od Cięciny. Dokonano również podziału terytorialnego Cięciny i utworzono osiedle Węgierska Górka. Od 1965 r. w Cięcinie istniała gromada Cięcina. Z dniem 1 stycznia 1973 r. przestała istnieć, zarządzeniem odgórnym włączono ją do nowego urzędu gminy w Węgierskiej Górce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
W Cięcinie działają następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole w Cięcinie, przy Szkole Podstawowej nr 1
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Konstytucji 3 maja, ul. św. Katarzyny 20
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Franciszka z Asyżu, ul. św. Katarzyny 246
Kościoły[edytuj | edytuj kod]
W Cięcinie znajdują się dwa kościoły wyznania rzymskokatolickiego należące do parafii Cięcina.
Kościół św. Katarzyny[edytuj | edytuj kod]
- XVI-wieczny zabytkowy drewniany kościół znajdujący się w centrum miejscowości.
Od początku swego istnienia do roku 1789 świątynia była kaplicą filialną kościoła w Radziechowach. Rozbudowana została staraniem plebana radziechowskiego, ks. Stanisława Kaszkowicza w latach 1666-1667 (o czym wspomina Dziejopis Żywiecki A. Komonieckiego). Pierwszym proboszczem, powstałej po 1789 roku parafii w Cięcinie został ks. Marceli Stupecki.
Kościół Przemienienia Pańskiego[edytuj | edytuj kod]
- Zbudowany w latach 80. XX w. kościół pw. Przemienienia Pańskiego znajdujący się na styku miejscowości Cięcina i Węgierska Górka.
Jest to nowy kościół, zaprojektował go arch. Stanisław Wiewióra. Posiada jedne z największych w dawnym województwie bielskim, 36-głosowe organy piszczałkowe. W 2006 roku w kościele wybudowano nowy ołtarz wykonany z kilku rodzajów marmuru i granitu.
Pozostałe obiekty[edytuj | edytuj kod]
- Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 70. XX w. na Przegibie-Butorzonce
- Kamienna kapliczka z figurą Jezusa Nazaretańskiego z 1804 r., ufundowana przez Mateusza Kociołka[11].
- Figura M.B. Różańcowej z 1890 r.
- Kamienne pomniki na miejscowym cmentarzu z XVIII w.
- Żeliwny odlew kaplicy nagrobnej z 1875 r. wykonany w miejscowej odlewni żeliwa Węgierska Górka
- Krzyż na Magurze (891 m n.p.m.) z 1910 r.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przebiegają następujące szlaki:
Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego (GSB) (wzdłuż grzbietu Abrahamowa)
Szlak architektury drewnianej województwa śląskiego- Transbeskidzki Szlak Konny biegnący z Brennej w Bieszczady
- Szlak Papieski w Gminie Węgierska Górka
- Szlak rowerowy (czarny)
- Ścieżka dydaktyczna „Żabnica – Cięcina”
Dzisiaj[edytuj | edytuj kod]
W Cięcinie swą siedzibę ma zakład produkujący wodę źródlaną „Żywiec Zdrój”. Działają kluby sportowe takie jak: LKS Świt Cięcina, UKS MASYW Cięcina oraz rozgrywane są mecze III ligowej drużyny siatkarskiej KS Halny Węgierska Górka. W miejscowości działa też XII GZ „Smoczki”, XII DH „Strumień”, XIV DH „Koniczynki” oraz I WDH „Burza”.
Urodzeni w Cięcinie[edytuj | edytuj kod]
- Augustyn Dziedzic - polski sztangista, olimpijczyk i trener podnoszenia ciężarów.
- Anna Gębala - polska narciarka, trzykrotna olimpijka igrzysk w Grenoble 1968, Sapporo 1972, Innsbrucku 1976.
- Stanisław Janik - pułkownik piechoty Wojska Polskiego
- Antoni Jurasz - polski aktor teatralny i filmowy.
- Tadeusz Jurasz - polski aktor teatralny i filmowy, reżyser.
- Jan Drozd - wybitny polski skrzypek, założyciel Państwowej Szkoły Muzycznej w Cieszynie oraz jej pierwszy dyrektor.
- Bartłomiej Pawlus - polski perkusista
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17770
- ↑ Monografia online.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 166 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.2 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 2, 1344-1374. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 179, 225, 252, 299.
- ↑ Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ Jan Nepomucen Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, nakład autora, Lwów 1867.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
- ↑ Jerzy Szablowski, Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny III. Powiat żywiecki; województwo krakowskie. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Historii Sztuki, Warszawa 1948, s. 44.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leon Figura: Cięcina. Kościół Parafia Gmina. Cięcina: Stowarzyszenie Ochrony Zabytków i Rozwoju Cięciny-MAGURA-w Cięcinie, 2013. ISBN 978-83-60431-83-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Cięcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 701.
- Cięcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 340.
- ciecina.eu – strona internetowa miejscowości
- Siedziba gminy: Węgierska Górka
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Zniesione miejscowości |
|
