Cibórz (województwo lubuskie)
osada | |
Typowa ulica osady Cibórz | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2012) |
898[2] |
Strefa numeracyjna |
68 |
Kod pocztowy |
66-213[3] |
Tablice rejestracyjne |
FSW |
SIMC |
0913539 |
Położenie na mapie gminy Skąpe | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego | |
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego | |
52°08′45″N 15°24′14″E/52,145833 15,403889[1] |
Cibórz (niem. Tiborlager) – osada w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Skąpe.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Cibórz leży na terenach nizinnych z niewielkimi pagórkami, gęsto zalesionych. Jako dawne osiedle wojskowe posiada plan regularny. Południowo-wschodnią granicę miejscowości stanowią jezioro Ciborze oraz niewielka rzeka Ołobok. W pobliżu znajdują się wsie: Międzylesie (1 km), Skąpe (3 km) i Rokitnica (4 km).
Osada jest położona w południowej części pasa Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego.
Na wschód od osady przebiega droga wojewódzka nr 276 łącząca Krosno Odrzańskie ze Świebodzinem.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Teren na którym powstał Cibórz, należał na początku lat 30. XX w. do katolickiej parafii w Mühlbock (ob. Ołobok)[4].
Miejscowość powstała przed II wojną światową, gdy w 1934 władze niemieckie podjęły decyzję o budowie – na wschód od wsi Międzylesie – koszar przeznaczonych dla Wehrmachtu. Budowę rozpoczęto 6 czerwca 1936[5][a]. Po ok. 16 miesiącach ukończono 25 budynków koszarowych i administracyjnych, a 15 kolejnych było w trakcie budowy[6]. 6 października 1937 w koszarach rozlokowano ok. 700 żołnierzy niemieckiego 122 Batalionu Piechoty Granicznej. Cały kompleks koszarowy mógł pomieścić ok. 6 tys. żołnierzy[5]. Ostatecznie ukończono go po ponad dwóch latach budowy[4].
21 czerwca 1940 w wydzielonej części koszar utworzono Oflag III B Tiborlager – obóz jeniecki dla oficerów. Pierwszy transport, liczący ok. 2 tys. jeńców, został przyjęty 24 lipca 1940 – byli to oficerowie belgijscy wzięci do niewoli podczas obrony Liège i Brukseli[7]. Funkcję komendanta obozu pełnił generał major Hans Fogelein. 1 marca 1941, po wydaniu przez władze niemieckie rozkazu ewakuacji obozu, ponad 3 tys. jeńców przetransportowano do Oflagu II A Prenzlau[5][7].
30 stycznia 1945 dawny obóz i koszary zostały przejęte przez wojska radzieckie i w znacznym stopniu zdewastowane[5].
W 1946 koszary obsadzili żołnierze 4 Łużyckiego Pułku Saperów, zaś w maju 1948 przejął je 13 Pułk Piechoty 5 Saskiej Dywizji Piechoty, który stacjonował tam do połowy 1956[5].
W 1958 w opuszczonych koszarach utworzony został szpital psychiatryczny, obecnie największy w województwie lubuskim. Pierwszych pacjentów przyjął w końcu czerwca 1958[5][8]. W latach 80. XX w. kompleks szpitalny obejmował 116 obiektów murowanych (pawilony szpitalne, budynki administracyjne i gospodarcze oraz mieszkalne dla personelu szpitalnego)[6]. Ewidencją konserwatorską objęty jest historyczny układ wsi, 47 dawnych budynków koszarowych, 8 innych budynków oraz wodociąg w budynku nr 11[5].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Pod względem liczby mieszkańców osada Cibórz zajmuje pierwsze miejsce w gminie – w końcu grudnia 2011 mieszkało w niej 929 osób (ponad dwukrotnie więcej niż w siedzibie gminy), co stanowiło 18,5% liczby ludności gminy Skąpe[2]. Przyczyną tak dużego zaludnienia Ciborza jest funkcjonowanie w osadzie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych[9].
Rok | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
Liczba mieszk. | 968 | 969 | 968 | 974 | 958 | 958 | 946 | 929 | 898 |
Obiekty bojowe Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego[edytuj | edytuj kod]
- Panzerwerk 623 – schron bojowy w pobliżu jeziora Ciborze, ok. 300 m od drogi Cibórz – Skąpe. Zbudowany w 1936, posiadał odporność klasy B i powierzchnię 285 m2. Pierwotnie był wyposażony w półkopułę typu 2P7, dzwon obserwacyjny 23P8, kopułę sześciostrzelnicową 20P8 oraz moździerz maszynowy (żaden z tych elementów do dziś się nie zachował)[10].
- Panzerwerk 625 – jedyny dwukondygnacyjny schron bojowy na terenie gminy Skąpe, w pobliżu skrzyżowania dróg Rokitnica – Skąpe i Cibórz – Skąpe. Zbudowany w latach 1935–36, posiadał odporność klasy B i powierzchnię 240 m2. Wewnątrz znajdował się garaż dla armaty przeciwpancernej. Na ścianie w wartowni zachowały się kolorowe oznakowania kabli wraz z ich niemieckimi opisami[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17146
- ↑ a b c Urząd Gminy Skąpe , Liczba mieszkańców Gminy Skąpe w poszczególnych miejscowościach [online], Portal gminy Skąpe > Mieszkańcy > Demografia > Liczba mieszkańców. skape.pl [on-line] [dostęp 2013-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 162 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b Sergiusz Jackowski , Tiborlager – Cibórz – strzelnica, [w:] Dzieje nad strumykiem (cz. II) [online], Portal Ziemia Lubuska > HISTORIA > Wspomnienia > Wspomnienia Sergiusza Jackowskiego. ziemialubuska.pl, lipiec 2009, s. 2 [dostęp 2012-09-16] .
- ↑ a b c d e f g Urząd Gminy Skąpe , Osada Cibórz [online], Portal gminy Skąpe > Informacje ogólne > Miejscowości > Cibórz. skape.pl [on-line], 31 października 2011 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-19] .
- ↑ a b Sergiusz Jackowski , Tiborlager – Cibórz – strzelnica, [w:] Dzieje nad strumykiem (cz. II) [online], Portal Ziemia Lubuska > HISTORIA > Wspomnienia > Wspomnienia Sergiusza Jackowskiego. ziemialubuska.pl, lipiec 2009, s. 4 [dostęp 2012-09-16] .
- ↑ a b Sergiusz Jackowski , Oflag, [w:] Dzieje nad strumykiem (cz. II) [online], Portal Ziemia Lubuska > HISTORIA > Wspomnienia > Wspomnienia Sergiusza Jackowskiego. ziemialubuska.pl, lipiec 2009, s. 14 [dostęp 2012-09-16] .
- ↑ Rys historyczny i stan obecny Szpitala [online], Strona Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Ciborzu > Rys historyczny. ciborz.eu [on-line] [dostęp 2012-09-14] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-08] .
- ↑ Rada Gminy Skąpe: Plan rozwoju lokalnego gminy Skąpe na lata 2008–2013 (Załącznik nr 1 do Uchwały nr XVIII/127/2008 Rady Gminy Skąpe z dnia 31 marca 2008 r.). Portal gminy Skąpe > Dokumenty strategiczne. skape.pl [on-line], 2011-08-10. s. 9. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-12)].
- ↑ a b Radosław E. Ziółkowski , Fortyfikacje Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego na terenie Gminy Skąpe [online], Portal gminy Skąpe > Informacje ogólne > Historia Gminy > Fortyfikacje MRU. skape.pl [on-line], 7 września 2011 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-19] .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje prasowe
- Wiktor Lemiesz. Kim był agent „1225”?. „Gazeta Lubuska – Magazyn”. Nr 113 (?), lata 80. XX w. (Skan artykułu zawiera praca Sergiusza Jackowskiego Dzieje nad strumykiem – zob. s. 4 w przyp.).
- Publikacje internetowe
- Sergiusz Jackowski , Dzieje nad strumykiem [online], Portal Ziemia Lubuska > HISTORIA > Wspomnienia > Wspomnienia Sergiusza Jackowskiego. ziemialubuska.pl [on-line], 1999 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-23] .
- Rada Gminy Skąpe: Plan rozwoju lokalnego gminy Skąpe na lata 2008–2013 (Załącznik nr 1 do Uchwały nr XVIII/127/2008 Rady Gminy Skąpe z dnia 31 marca 2008 r.). Portal gminy Skąpe > Dokumenty strategiczne. skape.pl [on-line], 2011-08-10. s. 9. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-12)].
- Rys historyczny i stan obecny Szpitala [online], Strona Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Ciborzu > Rys historyczny. ciborz.eu [on-line] [dostęp 2012-09-14] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-08] .
- Urząd Gminy Skąpe , Liczba mieszkańców Gminy Skąpe w poszczególnych miejscowościach [online], Portal gminy Skąpe > Mieszkańcy > Demografia > Liczba mieszkańców. skape.pl [on-line] [dostęp 2013-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .
- Urząd Gminy Skąpe , Osada Cibórz [online], Portal gminy Skąpe > Informacje ogólne > Miejscowości > Cibórz. skape.pl [on-line], 31 października 2011 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-19] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia koszar Wehrmachtu i Oflagu III B Tiborlager (cz. II pracy Sergiusza Jackowskiego Dzieje nad strumykiem; zaw. plan Ciborza i ilustr.)
- Galeria dawnych i współczesnych zdjęć Ciborza. tiborlager.blog.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)].