Ciemnotek niebieskawy
| Thamnomanes schistogynus[1] | |||
| Hellmayr, 1911 | |||
.jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ciemnotek niebieskawy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Ciemnotek niebieskawy[3] (Thamnomanes schistogynus) – gatunek małego ptaka z rodziny chronkowatych (Thamnophilidae). Występuje na styku Peru, Boliwii i Brazylii. Niezagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Carl Eduard Hellmayr. Opis ukazał się w 1911 na łamach Revue française d'ornithologie. Hellmayr opisał ciemnotka niebieskawego jako podgatunek ciemnotka szarego (T. caesius)[4] (z którym tworzy nadgatunek[5][6]); przydzielił mu nazwę Thamnomanes caesius schistogynus. Holotypem była samica zebrana 3 lipca 1891 w San Mateo w Boliwii[4]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki[7]. Możliwe, że są to jedynie inne formy powstałe w związku z ekokliną i tym samym zmienną jasnością barwy upierzenia[5][6].
Zasięg występowania i podgatunki[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[7]:
- T. s. intermedius Carriker, 1935 – centralne Peru na południe od Amazonki i na wschód od rzeki Huallaga; na południe zasięg po Region Junín[5][6]
- T. s. schistogynus Hellmayr, 1911 – zachodnia Brazylia na południe od Amazonki, południowo-wschodnie Peru oraz północno-zachodnia Boliwia (zachodni departament Pando, La Paz, Cochachamba)[5][6]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 13,5–14,5 cm, masa 16–18 g[5]. Pozostałe wymiary podane przez Hellmayra[4]:
- długość skrzydła: samiec 69–74 mm, samica 68–70 mm
- długość ogona: samiec 62–66 mm, samica 61–65 mm
- długość dzioba: samiec 15,5–16,5 mm, samica 15–16 mm
Występuje dymorfizm płciowy. W upierzeniu samca przeważa kolor ciemnoszary; wyjątkiem jest niewidoczne białe pole na łopatkach, sterówki niekiedy z białymi końcówkami. Samica ubarwiona jaśniej i nieco bardziej brązowawo. Ma brzuch i pierś pokryte piórami o głębokiej cynamonoworudej barwie. Na gardle i pokrywach usznych białe paski uformowane przez odznaczające się stosiny. Osobniki podgatunku intermedius ciemniejsze[5].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Ciemnotek niebieskawy zamieszkuje podszyt i środkowe warstwy lasów wiecznie zielonych do wysokości 1200 m n.p.m., ale zwykle poniżej 800 m n.p.m. Zasiedla zarówno lasy typu terra firma oraz várzea, szczególnie w miejscach z prześwitującym światłem oraz obecnością bambusów i pnączy[5]. Pożywienie stanowią owady, w tym chrząszcze (Coleoptera), pasikonikowate (Tettigoniidae), szarańczowate (Acrididae), błonkoskrzydłe (Hymenoptera), pluskwiaki (Hemiptera), dorosłe motyle i ich larwy, modliszkowate (Mantidae) oraz inne stawonogi, w tym pająki; do tego małe ślimaki i jaszczurki. Żeruje w stadach wielogatunkowych, gdzie pełni rolę strażnika. Ponadto żeruje samotnie, parami lub w grupach rodzinnych na wysokości 1,5–13 m (przeważnie 3–8 m) nad ziemią. Często w stadach mieszanych z ciemnotkiem amazońskim (T. ardesiacus) lub ciemnotkiem czarnogardłym (T. saturninus)[5].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy w Peru trwa od czerwca do listopada. Gniazdo to głęboki kubeczek z wystającymi liśćmi; zbudowany z suchych, gnijących korzeni, podobnego do słomek materiału oraz delikatnych korzonków; za wyściółkę robi miękki materiał roślinny. Jedno gniazdo znaleziono w kupce martwych liści pośród żywych winorośli, około 3 m nad ziemią. Inne ulokowane było metr nad ziemią na pierzastym pniu paproci drzewiastej. Kolejne z gniazd mieściło się metr nad ziemią w rozwidleniu gałęzi, zaś czwarte 8 m nad ziemią na liściu palmy. Przeważnie w zniesieniu 2 jaja; skorupka barwy białej z czerwonymi lub brązowymi plamami. Okres inkubacji nieznany; wiadomo, że oba ptaki z pary wysiadują i karmią młode[5].
Status[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na wylesianie Amazonii[2]. Występuje na 17 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA, należą do nich m.in. Park Narodowy Cordillera Azul w Peru i Park Narodowy Serra do Divisor w Brazylii[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Thamnomanes schistogynus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Thamnomanes schistogynus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Thamnophilini Swainson, 1824 (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-11].
- ↑ a b c Carl Eduard Hellmayr. Description de quelques formes nouvelles d'oiseaux de l'Amerique meridionale. „Revue française d'ornithologie”. 2, s. 25, 1911. (fr.).
- ↑ a b c d e f g h i J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 575. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ a b c d Bluish-slate Antshrike (Thamnomanes schistogynus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Antbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-11]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Thamnomanes schistogynus. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-12-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).