Cmentarz żydowski w Białymstoku (ul. Żabia)
53°08′17″N 23°09′00″E/53,138000 23,150000
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul Żabia |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
zlikwidowany |
| Powierzchnia cmentarza |
0,5 ha |
| Data otwarcia | |
| Data ostatniego pochówku | |
| Data likwidacji | |
Położenie na mapie Białegostoku  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
| 53°08′17″N 23°09′00″E/53,138000 23,150000
| |
Cmentarz żydowski w Białymstoku – cmentarz żydowski znajdujący się w Białymstoku przy ulicy Żabiej. Jest to jeden z niewielu w Europie cmentarzy żydowskich założonych podczas II wojny światowej na terenie getta (inne przykłady to: cmentarze w Augustowie, w Legionowie i w Kielcach)[1].
Obecnie jest to mały skwer o powierzchni 0,5 hektara, na terenie którego nie znajdują się żadne nagrobki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz został założony w sierpniu 1941 roku na terenie getta białostockiego. Do 1943 roku odbywały się na nim regularne pochówki osób zmarłych w getcie. Większość nagrobków była bardzo niewielka i prymitywna, obłożone darnią lub ramą, najczęściej z czterech desek. Z frontu stała deska imitująca macewę.
Na jego terenach we wspólnych mogiłach również pochowano uczestników powstania w getcie białostockim oraz około 900 ofiar likwidacji getta. Ostatni znany pochówek miał miejsce w 1948 roku. Po zakończeniu wojny na terenie cmentarza wystawiono czterometrowy obelisk oraz mauzoleum poświęcone bojownikom getta oraz nagrobki m.in. ku pamięci żydowskich harcerzy.
W 1971 roku ówczesne władze miasta podjęły decyzję o likwidacji cmentarza. Wówczas usunięto obelisk, zburzono ogrodzenie, a ciała ekshumowano i złożono w zbiorowej mogile na skraju nekropoli. Obecnie to miejsce jest otoczone kamiennym murkiem z żelaznym ogrodzeniem oraz upamiętnione tablicą pamiątkową z treścią w języku polskim:
- "W tym miejscu złożone są prochy około 3500 Żydów pomordowanych przez hitlerowców w akcjach eksterminacyjnych oraz poległych podczas powstania w getcie białostockim w sierpniu 1943 roku."
W 2003 roku, w 50. rocznicę powstania w getcie białostockim, na teren cmentarza przywrócono oryginalny obelisk, który na nim stał do 1971 roku. Treść w języku polskim i hebrajskim brzmi:
- "Bratnia mogiła powstańców getta białostockiego poległych w bohaterskiej walce z niemieckimi barbarzyńcami za wolność i honor narodu żydowskiego 16-25-VIII-1943."
13 sierpnia 2007 roku doszło do aktu wandalizmu na terenie cmentarza. Pamiątkowa tablica została oblana białą farbą, a w stojący naprzeciw obelisk uderzano, czego ślady widoczne były w kilku miejscach. Z inicjatywy władz miasta szkody naprawiono[2]. Dzięki sprawnej akcji miasta, mediów i policji sprawców po kilku dniach ujęto[3].
Do 2018 roku z cmentarzem sąsiadował przedwojenny, drewniany dom ulokowany przy ul. Bohaterów Getta 9[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krzysztof Bielawski: Legionowo. cmentarze-zydowskie.pl, 3 grudnia 2018. [dostęp 2022-08-10].
- ↑ Kolejny akt wandalizmu na cmentarzu – tym razem w Białymstoku – jewish.org.pl
- ↑ Młodociani skini odpowiedzą za swastyki. bialystok.wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-06)]. – gazeta.pl
- ↑ Bohaterów Getta 9. Kolejny dom idzie na śmietnik historii. bialystok.wyborcza.pl. [dostęp 2018-11-30]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 58.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Cmentarz żydowski w Białymstoku na portalu Wirtualny Sztetl
- Cmentarz żydowski w Białymstoku. polin.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-28)]. na portalu Polin – Dziedzictwo Polskich Żydów
- Cmentarz żydowski w Białymstoku (www.kirkuty.xt.pl)
- Szlak Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku