Cmentarz Bohaterów Polskich w Poznaniu

Cmentarz Bohaterów Polskich
w Poznaniu

nr rej. 559/Wlkp/A z 16.04.1966 i z 23.11.2007
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	al. Armii Poznań
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	0,27ha
Liczba pochówków	kilka tys.
Liczba grobów	120
Data otwarcia	1945
Zarządca	Wydział Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu
Położenie na mapie Poznania Cmentarz Bohaterów Polskich w Poznaniu
Położenie na mapie Polski Cmentarz Bohaterów Polskich w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Cmentarz Bohaterów Polskich w Poznaniu
52°25′04,93″N 16°55′51,56″E

Cmentarz Bohaterów Polskich w Poznaniu – powstały w 1945 roku cmentarz, miejsce spoczynku mieszkańców Poznania zabitych w walce o zdobycie Cytadeli. Od 1989 roku upamiętnia także ofiary walk o niepodległość w latach 1939-1956.

Położenie

Cmentarz znajduje się na południowym stoku poznańskiej Cytadeli, położony pomiędzy Cmentarzem Wspólnoty Brytyjskiej a grobami poległych żołnierzy radzieckich. Obecnie tworzą go trzy tarasy, nad którymi góruje pomnik autorstwa Ryszarda Skupina z 1967 roku, poświęcony pierwotnie członkom Polskiej Partii Robotniczej poległym w latach okupacji.

Na górnym tarasie znajduje się zespół mogił trzynastu ofiar poznańskiego czerwca 1956. Pomiędzy nimi usytuowano 6 grobów masowych. W czterech pochowano szczątki 76 osób rozstrzelanych w Forcie V. Pod piątą płytą znajdują się prochy więźniów straconych i spalonych przez Niemców w krematorium i spalarni śmieci. Szósta mogiła kryje 14 osób straconych w roku 1939 i 1940 na cmentarzu na Golęcinie.

Środkowy taras kryje 82 groby mieszkańców Poznania. W walkach o Cytadelę w lutym 1945 roku wzięło udział przeszło 1000 poznaniaków zmobilizowanych w ostatniej chwili przed szturmem, z których jak szacuje się około 100 osób poległo. Poznaniacy często pełnili rolę łączników pomiędzy oddziałami. W ich szeregach oprócz osób wcielonych przymusowo znaleźli się też ochotnicy grupy Armii Krajowej por. Jerzego Kieszczyńskiego i ppor. Mieczysława Patzera. Poznaniacy otrzymywali zadania inżynieryjno-saperskie, transportowe, ewakuacji rannych, a po wyposażeniu w broń wcielono ich również do oddziałów szturmujących Cytadelę. "Cytadelowcy" pod ciągłym ostrzałem z niemieckich stanowisk obronnych zbudowali przejście przez fosy, co umożliwiło przerzucenie do wnętrza fortu ciężkiej broni i wojska. Ku czci poległym dolnej części kwatery ustawiono granitowy obelisk z metalową tablicą.

Na dolnym tarasie w kwaterze pierwszej znajdują się mogiły zbiorowe i symboliczne.

Po obu stronach kwatery usytuowano płyty kryjące prochy więźniów obozu w Żabikowie spalonych przez Niemców żywcem w styczniu 1945 roku. Napisy odwołują się do miejsc kaźni Polaków: obozu w Żabikowie, Domu Żołnierza, więzienia przy ul. Młyńskiej, Fortu VII, lasów rożnowskich i palędzkich. Pośrodku kwatery umieszczono dwie granitowe stele.

Polegli

Spośród poległych pochowanych w zbiorowej mogile, osiemnaście ofiar to lotnicy, jedenaście – żołnierze armii, natomiast tożsamość pozostałych dwunastu pozostaje nieznana. Być może niektórzy z nieznanych również służyli w Lotnictwie Wojskowym. Spośród lotników siedemnastu należało do personelu Bazy Lotniczej nr 3, utworzonej z trzonu 3 pułku lotniczego, po odejściu eskadr na lotniska polowe w czasie mobilizacji. Byli to: szeregowy Bocian, starszy szeregowy Frąckowiak, kapral Grzelak, kapral Kaliszak, szeregowy Kasprzak, plutonowy Krzyżaniak, szeregowy Kuster, szeregowy Łusiak, chorąży Mańkowski, kapral Matynowski, szeregowy Skuba, kapral Stachowski, chorąży Szymankiewicz, szeregowy Ślusarski, podporucznik Wardaszka, podporucznik Zemanek oraz plutonowy Zwierzycki. Osiemnasty lotnik – podporucznik Cyruliński – służył w 33 eskadrze obserwacyjnej. Według literatury, na cmentarzu pochowani także zostali czterej inni żołnierze Bazy Lotniczej nr 3: szeregowy Stanisław Góra, kapral mech. Bogdan Haise (lub Haize), plutonowy mech. Maksymilian Kaźmierczak oraz szeregowy Wiktor Samler. Grobu żadnego z nich nie udało się odnaleźć. Być może zostali pochowani w tej samej mogile, co pozostali lotnicy, lecz podczas ekshumacji z pierwotnego miejsca pochówku nie ustalono ich danych lub je zagubiono, w rezultacie czego spoczywają jako nieznani żołnierze.

Stopień	Nazwisko, imię	Data śmierci	Jednostka
szer.	Bocian Stanisław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
ppor. obs.	Cyruliński Henryk	01.09.1939	33 eskadra obserwacyjna
st. szer.	Frąckowiak Władysław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
kpr.	Grzelak Ignacy	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
kpr.	Kaliszak Ludwik	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
szer.	Kasprzak Antoni	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
plut. mech.	Krzyżaniak Władysław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
szer.	Kuster Michał	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
szer.	Łusiak Jan	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
chor. mech.	Mańkowski Władysław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
kpr.	Matynkowski Czesław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
szer.	Skuba Michał	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
kpr. mech.	Stachowski Bronisław	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
chor. pil.	Szymankiewicz Marian	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
szer.	Ślusarski Jan	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
ppor. tech.	Wardaszka Jan	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
ppor. tech.	Zemanek Edward	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
plut. mech.	Zwierzycki Walenty	01.09.1939	Baza Lotnicza nr 3
Razem	18

W grobach masowych spoczywają też ofiary terroru stalinowskiego z lat powojennych pomordowanych przy Niegolewskich, na Kochanowskiego, 27 Grudnia, Młyńskiej i Szylinga. Odnaleźć można symboliczną mogiłę upamiętniającą harcerzy – Zbigniewa Kosmowskiego i Bogdana Dybizbańskiego oraz grób członków komórki Związku Odwetu Armii Krajowej, których stracono 8 stycznia 1943 r. w Forcie VII. Wybudowano zarazem pomnik na cześć członków Związku Walki Młodych, poległych już po wojnie w walkach w latach 1945-48.

Bibliografia

• http://www.poznan.pl/mim/necropolis/cmentarz-bohaterow-polskich,p,1943,15548,15933.html
• http://www.polishairforce.pl/_cmpoznan2.html