Cmentarz komunalny w Słubicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz komunalny w Słubicach
Ilustracja
Brama główna cmentarza komunalnego w Słubicach
Poprzednie nazwy

Frankfurter Dammvorstadt-Friedhof, potocznie: Dammfriedhof

Państwo

 Polska

Miejscowość

Słubice

Adres

ul. Sportowa 2, 69-100 Słubice

Typ cmentarza

komunalny

Stan cmentarza

czynny

Data otwarcia

22 maja 1814

Zarządca

Gmina Słubice

Położenie na mapie Słubic
Mapa konturowa Słubic, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalny w Słubicach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalny w Słubicach”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalny w Słubicach”
Położenie na mapie powiatu słubickiego
Mapa konturowa powiatu słubickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalny w Słubicach”
Położenie na mapie gminy Słubice
Mapa konturowa gminy Słubice, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalny w Słubicach”
Ziemia52°20′38″N 14°35′23″E/52,343889 14,589722

Cmentarz komunalny w Słubicach (w latach 1814–1945 jako Frankfurter Dammvorstadt-Friedhof) – jeden z cmentarzy komunalnych województwa lubuskiego, położony przy ul. Sportowej (odcinek pokryty kostką brukową nazywany jest także ulicą Cmentarną) w Słubicach. Cmentarz ulokowany został na wzniesieniu nazywanym historycznie Wzgórzami Żydowskimi (niem. Judenberge) nieopodal okazałego stadionu SOSiR.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najstarszą publikacją na temat cmentarza jest Die Einweihung des neuen Kirchhofs für die Dammvorstadt autorstrwa Johanna Ludwiga Kriele z 1814. Pierwszy pochówek odbył się tutaj dnia 22 maja 1814.

W 1901 cmentarz zyskał cmentarną kaplicę z okazałym piaskowym portykiem. W 1928 nekropolię poszerzono o część leśną, tzw. Waldfriedhof. Ostatnią osobą pochowaną w tym miejscu pod administracją niemiecką była Minna Friedrichson (25 stycznia 1945).

Od wiosny 1945 cmentarz znajduje się pod administracją polską. Tymczasowo pochowano tu kilkunastu żołnierzy radzieckich poległych w regionie (ich zwłoki przeniesiono wkrótce potem na cmentarz żołnierzy radzieckich w Cybince). Wzniesiono też tzw. Grób Nieznanego Żołnierza z następującą inskrypcją: „Tu spoczywa 7-miu nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego poległych w roku 1945 na ziemi słubickiej w walce z faszyzmem o wyzwolenie Ojczyzny. Cześć ich pamięci!”.

Na początku lat 80. XX wieku oficjalnie zakazano obecności tablic nagrobnych wykonanych w języku niemieckim (musiały zostać spolszczone lub usunięte z terenu nekropolii). Później rozebrano także starą, poniemiecką kaplicę.

W nieco wyższym punkcie nekropolii wybudowano nową kaplicę, a następnie postarano się o jej zadaszenie. W 2008 dokonano przebudowy chodników[1]. W październiku 2010 na cmentarzu postawiono symboliczny kamień z tablicą ku czci pionierów powojennego szkolnictwa w Słubicach. Inicjatorem umieszczenia tablicy był miejscowy oddział Związku Nauczycielstwa Polskiego[2].

Jesienią 2011 z inicjatywy regionalisty Rolanda Semika w zachodniej, historycznej części cmentarza pojawiła się dwujęzyczna tablica pamiątkowa ku czci pochowanych w tym miejscu przed 1945 oraz lapidarium dla poniemieckich kości, walających się na powierzchni ziemi po zakończeniu tu prac przygotowawczych pod przyszłe polskie groby. O obecność takiej tablicy apelowali wcześniej m.in. frankfurccy historycy Eckard Reiß oraz Joachim Schneider, jednak ich prośby pozostawały bez reakcji.

Tekst tablicy zaproponowany przez Eckarda Reißa brzmiał: Ku pamięci zmarłych frankfurckiego cmentarza w Dammvorstadt 22.05.1814-25.01.1945. Ostateczna wersja wykonanej tablicy brzmi dzisiaj: Pamięci spoczywających na dawnym cmentarzu Frankfurtu nad Odrą – Dammvorstadt istniejącym w tym miejscu do 1945 roku.

Pochowani przed wojną (znani z nazwiska)[edytuj | edytuj kod]

W archiwum miejskim we Frankfurcie nad Odrą znajduje się rejestr pochowanych na cmentarzu w latach 1897–1935[3]. Na podstawie publikacji miejscowych historyków i regionalistów, m.in. Eckarda Reißa, można odtworzyć nazwiska osób pochowanych tu przed 1945 r., m.in.:

  • Karl Albin (1844-1907)
  • Marie Berker z d. Seyfarth (1844-1914)
  • Wilhelm Berrmann (1861-1930)
  • Friedrich Boggasch (1845-1909)
  • Karoline Boggasch z d. Koppe (1848-1921)
  • Wilhelm Böhme (1880-1940) – wicedyrektor miejskich warsztatów szkolnych
  • Marie Bullack z d. Vorrath (1833-1907)
  • Paul Büschel (1874-1937) – dyrektor miejscowej ubezpieczalni
  • Franz Collath (1876-1942) – dyrektor fabryki broni myśliwskiej Teschner&Collath
  • Helene Czymnick (zm. 1918)
  • Anna Edler (1883-1884)[4]
  • Minna Friedrichson (zm. 1945) - ostatnia pochowana pod administracją niemiecką
  • Marie Fritsche (1863-1928)
  • Harttung
  • Emilie Kaler z d. Laufer (1832-1908)
  • Adolf Kirschner (1851-1925), Johanna Kirschner z d. Fiegen (1851-1908)
  • Arthur Koch (1888-1914) – nauczyciel, podoficer
  • Eliese Kretschmer z d. Forchner (1862-1942)
  • Paul Maeck (1884-1905)
  • Heinrich Malcomeß (1836–1900) – architekt, radca budowlany, projektant wieży Kleista
  • Heinrich Schütz (1894-1927) - sierżant policji[4]
  • Anna Schmidt z d. Modrow (1847-1928)
  • Wilke

Pochowani po wojnie[edytuj | edytuj kod]

  • Władysław Aleksandrzak (1913-2007) – uczestnik wojny obronnej 1939 r., więzień obozów koncentracyjnych Buchenwald i Dachau[5]
  • Stanisław Brzozowski (1901-1970) – powstaniec wielkopolski i śląski, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i wojny obronnej 1939 r.[6][5]
  • Stefan Chmielewski (1921-2005) – jeden z pierwszych mieszkańców miasta, pośmiertnie honorowy obywatel Słubic[7]
  • Stanisław Ciecierski (1940-2006) – 1998-2002 burmistrz Słubic[8]
  • Karol Cymorek (1916-1989) – uczestnik wojny obronnej 1939 r., prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Słubickiej[9]
  • Mieczysław Czyż (1912-1970) – uczestnik wojny obronnej 1939 r.
  • Czesław Fórman (1896-1982) – powstaniec wielkopolski[10]
  • Szczepan Grześkowiak (1926-2013) – wieloletni dyrektor Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Słubicach[11]
  • Franciszek Hop (1911-1977) – uczestnik wojny obronnej 1939 r., więzień obozu jenieckiego, prezes MLKS Odra Słubice[12]
  • Julian Hryniewiecki (1926-1999) – żołnierz Armii Krajowej, łagiernik[13]
  • Józef Juskowiak (1898-1978) – powstaniec wielkopolski[10]
  • Romuald Kaznocha (1936-2013) – 1973-1975 naczelnik miasta Słubice, 1978-1981 dyrektor OSiR w Słubicach, 1999-2013 sekretarz Ligi Obrony Kraju w Słubicach[14]
  • Józef Kołaciński (1905-1981) – uczestnik wojny obronnej 1939 r.[15]
  • ppor. Józef Krupa (1902-1980) – uczestnik wojny obronnej 1939 r., komendant wojenny Słubic w latach 1945–1946
  • Antoni Malczyński (1904-1986) – żołnierz Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, więzień Majdanka, niezłomny „żołnierz wyklęty”[5]
  • ppor. Jan Nobik (1888-1979) – powstaniec wielkopolski[10][5]
  • Klemens Olszewski (1915-1996) – uczestnik wojny obronnej 1939 r.[16]
  • Jadwiga Pawlukowska (1927-2018) – żołnierka Armii Krajowej, łagierniczka[17]
  • Stefan Pawłowski (1915-2017) – uczestnik wojny obronnej 1939 r.[5]
  • por. Marian Przędzik (1891-1969) – powstaniec wielkopolski, żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza, uczestnik wojny obronnej 1939 r.[10]
  • Jan Piotr Sławiński (1925-1996) – żołnierz Armii Krajowej, więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz[18]
  • Bonifacy Sokołowski (1927-2011) – niezłomny „żołnierz wyklęty”[19]
  • Stanisław Sokulski (1916-1996) – 1948-1950 burmistrz Słubic[20]
  • Stanisław Swacha (1917-1998) – uczestnik wojny obronnej 1939 r.[21]
  • Zenon Szemis (1902-1953) – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie[5]
  • Józef Szmańda (1927-1990) – 1975-1976 naczelnik miasta Słubice[8]
  • Wincenty Tomiak (1902-1988) - powstaniec wielkopolski[4]
  • Henryk Weiser (1931-1996) – wieloletni dyrektor Domu Kultury w Słubicach[22]
  • Józef Werner (1897-1978) - powstaniec wielkopolski[4]
  • Franciszek Zander (1898-1972) – powstaniec wielkopolski[10][23][5]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wykonanie przebudowy chodników na cmentarzu komunalnym w Słubicach. slubice.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]..
  2. ↑ Roland Semik: Szkolnictwo Słubic w latach 1945–1950.
  3. ↑ Słubice24.pl - Zwiedzanie nowej siedziby Archiwum Miejskiego we Frankfurcie nad Odrą [online], slubice24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  4. ↑ a b c d Słubice24.pl - 10. spacer pojednania na cmentarz w Słubicach [online], slubice24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g Pamięć o weteranach - Radio Zachód, Lubuskie [online], zachod.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  6. ↑ https://gazetalubuska.pl/powstancy-wielkopolscy-pochowani-na-cmentarzu-komunalnym-w-slubicach/ar/c1-1586035.
  7. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  8. ↑ a b GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  9. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  10. ↑ a b c d e https://gazetalubuska.pl/powstancy-wielkopolscy-pochowani-na-cmentarzu-komunalnym-w-slubicach/ar/c1-15860353.
  11. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  12. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  13. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  14. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  15. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  16. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  17. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  18. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  19. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  20. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  21. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  22. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  23. ↑ GROBONET - wyszukiwarka osób pochowanych - Cmentarz komunalny w Słubicach [online], grobonet.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Frankfurt (Oder) und Słubice – Topographischer Stadtplan, 2007, ISBN 978-3-7490-4170-1.
  • Regionalforscher Roland Semik appeliert an die Verantwortlichen, w: Der OderlandSpiegel z 08/09/10.2011, s. 11.
  • Znajdą godne miejsce spoczynku, w: Gazeta Słubicka z 09.11.2011, s. 14.
  • Jeanette Bederke, Der Umgang mit den fremden Toten, w: Märkischer Markt z 30.11.2011, s. 6.
  • Walter Hausdorf, Siegrid Noack, Słubice – Ulice, drogi i place a ich rozwój historyczny we: Frankfurter Jahrbuch 2005, S. 95–191, ISBN 3-933416-61-2.
  • Monika Kilian, Ulrich Knefelkamp (red.): Frankfurt Oder Slubice. Sieben Spaziergänge durch die Stadtgescichte, Berlin 2003.
  • Johann L. Kriele: Die Einweihung des neuen Kirchhofs für die Dammvorstadt, Frankfurt (Oder) 1814.
  • Ralf Loock, Teil des Slubicer Friedhofs gesperrt, w: Märkische Oderzeitung z 01.11.2011.
  • Sebastian Preiss/ Uta Hengelhaupt/ Sylwia Groblica/ Almut Wille/ Dominik Oramus: Słubice. Historia – topografia – rozwój, Słubice 2003.
  • Maria Rutowska (red.): Słubice 1945-1995, Słubice 1996.
  • Eckard Reiß, Der Dammvorstadt-Friedhof, heute Kommunalfriedhof in Słubice, w: Towarzystwo Historyczne we Frankfurcie nad Odrą, zeszyt 1/2007, 20-26.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_komunalny_w_Słubicach&oldid=73578218”