Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza

Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza

nr rej. A-423 z 22.09.1998
Widok ogólny
Państwo	Polska
Miejscowość	Ostrusza
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Liczba pochówków	125
Liczba grobów	2+11
Architekt	Jan Szczepkowski
Położenie na mapie gminy Ciężkowice Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza
Położenie na mapie Polski Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Cmentarz wojenny nr 142 – Ostrusza
49°46′18″N 21°00′53″E

Cmentarz wojenny nr 142 w Ostruszy – cmentarz z I wojny światowej, znajdujący się we wsi Ostrusza w gminie Ciężkowice, powiecie tarnowskim, województwie małopolskim. Jeden z ponad 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W IV okręgu Łużna cmentarzy tych jest 27.

Pomnik główny

Wzgórze, na szczycie którego jest cmentarz

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się na szczycie niewielkiego, ale stromego wzgórza wznoszącego się po północnej stronie drogi z Ciężkowic przez Ostruszę do Turzy. Wysokość wzgórza wynosi 346 m. Cmentarz ten znajduje się w odległości zaledwie około 300 m od położonego przy samej drodze cmentarza wojennego nr 143 – Ostrusza, jest jednak trudny do odszukania, gdyż wzgórze jest całkowicie porośnięte lasem, zaś prowadząca do niego terenowa droga dochodzi tylko do podnóża wzgórza, a dojście do cmentarza w terenie nie jest w żaden sposób oznaczone. Jedynym orientacyjnym punktem jest stojąca przy szosie powyżej cmentarza nr 142 kapliczka. Obok niej w górę idzie droga szutrowa pomiędzy domami. Nią, a później drogą polną można podejść do podstawy wzgórza, dalej przez las.

Opis cmentarza

Jest to niewielki cmentarz na planie prostokąta, założony na szczycie wzgórza, oraz na jego stoku opadającym na południową stronę. Centralny pomnik to murowany z kamienia czworokątny obelisk. Na jednej z jego ścian wykonano z kamienia pierścień, wewnątrz którego jest wykuty krzyż maltański i data 1914–1915. Cmentarz posiadał ogrodzenie w postaci drewnianego płotu. Wewnątrz ogrodzenia od furtki do pomnika centralnego prowadziła alejka, po obydwu stronach której umieszczono dwanaście rzędów grobów. Posiadały osadzone na betonowym cokole stalowe, wykonane z płaskowników krzyże dwóch rodzajów; jednoramienne krzyże łacińskie i dwuramienne krzyże lotaryńskie. Taki wygląd posiadał cmentarz według zachowanej dokumentacji. W maju 2015 r. jest w dużym stopniu zniszczony.

Rudolf Broch i Hans Hauptmann, którzy już w 1918 r. napisali monumentalną monografię o zachodniogalicyjskich cmentarzach I wojny światowej tak opisują ten cmentarz: „Na swym cichym wzgórzu, na które wiedzie niewidoczna z drogi wąska ścieżka, cmentarz wydaje się niezwykle bliski nieba sklepiającego się nad nim i obejmującego go zewsząd swoim świetlistym blaskiem lub łzawą szarością chmur. Głębiej i swobodniej oddycha się mając świadomość, że nie dotrze tam żaden ziemski głos i nie zakłóci spokoju śpiących żołnierzy”. Z opisu wynika, że wzgórze wówczas było bezleśne.

Polegli

W dwóch grobach zbiorowych i 11 pojedynczych pochowano tu 125 żołnierzy, w tym:

• 76 żołnierzy armii austro-węgierskiej i niemieckiej,
• 49 żołnierzy armii rosyjskiej.

Wśród poległych był 1 kadet i 1 podoficer. Żołnierze ci zginęli 1 stycznia 1915 r., 24–26 kwietnia 1915 r. i 2 maja 1915 r.. Żołnierze armii niemieckiej walczyli w 2 pułku piechoty, austro-węgierskiej w 11. i 22 pułku piechoty honwedów, rosyjskiej w 123 i 124 pułku piechoty.

Losy cmentarza

Cmentarz wykonano w miejscu pierwszego pochówku, którego dokonali żołnierze chowający swoich poległych kolegów i wrogów w pobliżu okopów. Podjęto decyzję, by z powodu ciężkich warunków terenowych i braku drogi nie przenosić zwłok. Po wygranej bitwie pod Gorlicami i przepędzeniu Rosjan dalej na wschód, monarchia austro-węgierska przystąpiła do budowy cmentarzy. Przekazy miejscowej ludności podają, że cmentarz nr 142 wybudowany został przez jednego tylko jeńca włoskiego. Był to człowiek o niezwykłej sile, który sam obrabiał kamienie i na barkach wynosił je na szczyt wzgórza. Był to przy tym człowiek o bardzo pogodnym i życzliwym charakterze. Odwiedzał okoliczną ludność prosząc o pożywienie, pomagał też jej w pracach. W kilkanaście lat po wojnie odwiedził wybudowany przez siebie cmentarz. Po II wojnie ranga cmentarza w świadomości społeczeństwa i ówczesnych władz zmalała, nie dbano o niego i ulegał w naturalny sposób niszczeniu przez czynniki pogody i roślinność. W maju 2015 r. jego stan jest fatalny: po ogrodzeniu nie ma śladu, wszystkie krzyże odłamane i zabrane (zostały tylko 3 odłamane). Ocalał bez zniszczeń i w dobrym stanie pomnik centralny.