Cyklofosfamid

Cyklofosfamid
	Struktura cyklofosfamidu bez określonej konfiguracji przestrzennej
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	N,N-bis(2-chloroetylo)-2-okso-1,3,2λ5-oksazafosfinano-2-amina
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	łac. cyclophosphamidum
inne	2-tlenek (2RS)-N,N-bis(2-chloroetylo)tetrahydro-2H-1,3,2-oksazafosforyno-2-aminy
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C7H15Cl2N2O2P
Masa molowa	261,09 g/mol
Wygląd	białe, bezwonne, krystaliczne ciało stałe
	Identyfikacja
Numer CAS	50-18-0; 6055-19-2 (monohydrat)
PubChem	2907
DrugBank	DB00531
SMILES
	C1CNP(=O)(OC1)N(CCCl)CCCl
InChI
	InChI=1S/C7H15Cl2N2O2P/c8-2-5-11(6-3-9)14(12)10-4-1-7-13-14/h1-7H2,(H,10,12)
	InChIKey
	CMSMOCZEIVJLDB-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Rozpuszczalność w wodzie
	40 g/l (20 °C)
	w innych rozpuszczalnikach
	słabo rozpuszczalny w benzenie, chloroformie, dioksanie i etanolu
Temperatura topnienia	(50,4 ± 0,5) °C
logP	0,63
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-08-31]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanego źródła; cyklofosfamid monohydrat
Zwroty H	H301, H340, H350, H360FD
Zwroty P	P202, P264, P270, P280, P301+P310, P405
Numer RTECS	RP5950000
Dawka śmiertelna	LD50 100 mg/kg (szczur, drogą pokarmową)
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	L01AA01
Stosowanie w ciąży	kategoria D
Farmakokinetyka
Działanie	cytostatyczne, przeciwreumatyczne, immunosupresyjne
Biodostępność	powyżej 75% (doustnie)
Okres półtrwania	3–12 h
Wiązanie z białkami; osocza i tkanek	powyżej 60%
Metabolizm	wątrobowy
Wydalanie	z moczem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	doustnie, dożylnie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Cyklofosfamid (łac. cyclophosphamidum) – organiczny związek chemiczny z grupy cyklicznych diamidofosforanów (diamidów kwasu fosforowego), zawierający pierścień 1,3,2-oksazafosfinanowy i fragment iperytu azotowego (−N(CH
2CH
2Cl)
2) jako amidowy ligand egzocykliczny. Stosowany jako lek cytostatyczny z grupy leków alkilujących. Działanie biologiczne opiera się na interakcjach alkilujących metabolitów powstałych w wyniku przemian metabolicznych z DNA, co doprowadza do jego fragmentacji, a w konsekwencji do śmierci komórki. Jest cytostatykiem fazowo-niespecyficznym, swoistym dla cyklu komórkowego. Jest, podobnie jak doksorubicyna, jednym z najczęściej stosowanych cytostatyków^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Stosowany jest w leczeniu nowotworów, czasami w ciężkich postaciach chorób tkanki łącznej (kolagenoz) o podłożu autoimmunologicznym. Ważniejsze zastosowania cyklofosfamidu:

ostre białaczki,
szpiczak mnogi^[6],
ziarnica złośliwa i chłoniaki nieziarnicze,
rak sutka,
drobnokomórkowy rak płuc,
nabłoniak kosmówkowy,
rak trzonu macicy,
mięsaki,
choroby autoimmunologiczne nie reagujące na inne leczenie,
po przeszczepach narządów w celu uzyskania immunosupresji.

Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]

Ma bardzo dużo możliwych działań niepożądanych, m.in. może doprowadzić do trwałego uszkodzenia szpiku kostnego. Często powoduje wypadanie włosów, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, nieodwracalne uszkodzenie czynności jajników. Najważniejsze działania niepożądane (uboczne) cyklofosfamidu:

supresja szpiku (leukopenia i trombocytopenia),
nudności i wymioty (jest zaliczona do cytostatyków o dużym ryzyku wywołania wymiotów)^[7],
jadłowstręt,
zwłóknienie klatki piersiowej,
uszkodzenie mięśnia sercowego (w większych dawkach),
zapalenie pęcherza moczowego,
łysienie,
wtórne nowotwory (szczególnie w drogach odprowadzających mocz).

Dawkowanie i drogi podania[edytuj | edytuj kod]

Cyklofosfamid można podawać doustnie (w tabletkach) lub dożylnie w postaci wlewu kroplowego. We wlewach kroplowych często jest stosowany w połączeniu z adriamycyną jako schemat AC. Istnieją też inne schematy z udziałem cyklofosfamidu np. CMF, TC – zob. chemioterapia nowotworów.

Preparaty[edytuj | edytuj kod]

Endoxan – Baxter – drażetki 0,05 g, proszek do przygotowania roztworu do wstrzykiwań – 0,2 g, proszek do przygotowania roztworu do wlewu kroplowego – 1 g

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Wykaz literatury uzupełniającej: Cyklofosfamid.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c 2-H-1,3,2-Oxazaphosphorinane, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 490043 [dostęp 2023-08-31] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-138, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ Cyklofosfamid, monohydrat, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 16 kwietnia 2023, numer katalogowy: C0768 [dostęp 2023-08-31] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Cyclophosphamide, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2023-08-31] (ang.).
↑ Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, WojciechW. Kostowski (red.), Zbigniew S.Z.S. Herman (red.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 407, ISBN 978-83-200-3725-8 .
↑ C.B.C.B. Reeder C.B.C.B. i inni, Cyclophosphamide, bortezomib and dexamethasone induction for newly diagnosed multiple myeloma: high response rates in a phase II clinical trial, „Leukemia”, 23 (7), 2009, s. 1337–1341, DOI: 10.1038/leu.2009.26, PMID: 19225538 (ang.).
↑ MarekM. Pawlicki MarekM., Zapobieganie wymiotom po chemio- i radioterapii. Zalecenia American Society of Clinical Oncology, [w:] Medycyna Praktyczna [online], 28 marca 2002 .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, WojciechW. Kostowski (red.), Zbigniew S.Z.S. Herman (red.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 406–407, ISBN 978-83-200-3725-8 .
Jan KazimierzJ.K. Podlewski Jan KazimierzJ.K., AlicjaA. Chwalibogowska-Podlewska AlicjaA., RobertR. Adamowicz RobertR., Leki współczesnej terapii, Warszawa: Split Trading, 2005, s. 181, ISBN 83-85632-82-4 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[GESTIS-1] 2-H-1,3,2-Oxazaphosphorinane, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 490043 [dostęp 2023-08-31] (niem. • ang.).

[CRC-2] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-138, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[SA-3] Cyklofosfamid, monohydrat, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 16 kwietnia 2023, numer katalogowy: C0768 [dostęp 2023-08-31] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CID-4] Cyclophosphamide, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2023-08-31] (ang.).

[5] Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, WojciechW. Kostowski (red.), Zbigniew S.Z.S. Herman (red.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 407, ISBN 978-83-200-3725-8 .

[6] C.B.C.B. Reeder C.B.C.B. i inni, Cyclophosphamide, bortezomib and dexamethasone induction for newly diagnosed multiple myeloma: high response rates in a phase II clinical trial, „Leukemia”, 23 (7), 2009, s. 1337–1341, DOI: 10.1038/leu.2009.26, PMID: 19225538 (ang.).

[7] MarekM. Pawlicki MarekM., Zapobieganie wymiotom po chemio- i radioterapii. Zalecenia American Society of Clinical Oncology, [w:] Medycyna Praktyczna [online], 28 marca 2002 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]