Krótkonosek sfinksowy
(Przekierowano z Cynopterus sphinx)
| Cynopterus sphinx[1] | |||||
| (Vahl, 1797) | |||||
.jpg)
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Gatunek |
krótkonosek sfinksowy | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[16] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Krótkonosek sfinksowy[17] (Cynopterus sphinx) – gatunek ssaka z podrodziny Cynopterinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1797 roku duńsko-norwesko botanik i zoolog Martin Vahl nadając mu nazwę Vespertilio sphinx[2]. Holotyp pochodził z Tarangambadi, w Tamilnadu, w Indiach[18].
Podgatunek scherzeri może być odrębnym gatunkiem, a podgatunek babi może być spokrewniony z C. nusatenggara[19]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[19]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe |
|---|---|---|---|
| C. s. angulatus | Cynopterus angulatus | G.S. Miller, 1898 | Trang, Thajlandia[20]. |
| C. s. babi | Cynopterus babi | Lyon, 1916 | Pulau Babi, 17 mi (27 km) na południowy wschód od wyspy Simeulue, prowincja Aceh, Sumatra, Indonezja[21]. |
| C. s. pagensis | Cynopterus pagensis | G.S. Miller, 1906 | Północna Pagai, Sumatra Zachodnia, Indonezja[22]. |
| C. s. scherzeri | Cynopterus marginatus var. Pachysoma scherzeri | Zelebor, 1868 | Kar Nikobar, Nikobary[23]. |
| C. s. serasani | Cynopterus sphinx serasani | Paradiso, 1971 | wyspa Serasan, Wyspy Natuna, Wyspy Riau, Indonezja[24]. |
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cynopterus: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; πτερον pteron „skrzydło”[25].
- sphinx: Sfinks (gr. Σφιγξ Sphinks, łac. Sphinx), mityczny, drapieżny potwór o zróżnicowanym wyglądzie zamieszkujący w Tebach, który zadawał podróżnikom zagadki i rozszarpywał tych, którzy odpowiedzieli niepoprawnie; nie wiadomo dlaczego Vahl wybrał tę nazwę dla nietoperza[26].
- angulatus: łac. angulatus „kanciasty”, od angulus „kąt, róg”[27].
- babi: Babi, zachodnia Sumatra, Indonezja[28].
- pagensis: Północna Pagai, Indonezja[11].
- scherzeri: Karl Ritter von Scherzer (1821–1903), austriacki podróżnik, dyplomata, przyrodnik, brał udział w ekspedycji Novara w latach 1857–1859[8].
- serasani: Serasan, Wyspy Natuna, Indonezja[15].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krótkonosek sfinksowy występuje w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej zamieszkując w zależności od podgatunku[19]:
- C. sphinx sphinx – subkontynent indyjski na południe od podnóża Himalajów od doliny rzeki Indus w Pakistanie na wschód do granicy z Mjanmą, w tym Nepal, Bhutan, cały obszar Indii (z wyjątkiem pustyni Thar), Bangladesz, Sri Lanka oraz Andamany i Nikobary (z wyjątkiem wyspy Kar Nikobar).
- C. sphinx angulatus – południowo-wschodnia Azja od zachodniej Mjanmy na wschód przez południową Chińską Republikę Ludową, w tym wyspa Hajnan, i na południe do północnej części Półwyspu Malajskiego i Sumatry, południowego Borneo, zachodniej Jawy, Bali, zachodniej Sumbawy i południowego Celebes; występuje też prawdopodobnie na wyspie Lombok. Zapisy z wyspy Sangeang wymagają potwierdzenia.
- C. sphinx babi – wyspa Babi, u północno-zachodnich wybrzeży Sumatry.
- C. sphinx pagensis – Wyspy Batu (Tanahmasa i Tanahbala) i Wyspy Mentawai (Siberut, Sipora, Północna Pagai i Południowa Pagai).
- C. sphinx scherzeri – wyspa Kar Nikobar.
- C. sphinx serasani – Wyspy Natuna (Natuna Besar i Serasan).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 89–109 mm, długość ogona 13–18 mm, długość ucha 19–23 mm, długość tylnej stopy 14,5–20,5 mm, długość przedramienia 67–76 mm; masa ciała samic 28–70 g, samców 34–53 g[29].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Siedliskiem gatunku są lasy tropikalne. Krótkonosek sfinksowy żyje w koloniach, liczących od 3 do 7 i więcej osobników tej samej płci. Kolonie nietoperzy znajdują schronienie w namiotach utworzonych z liści palm, przede wszystkim Borassus flabellifer, Areca catechu, Polyalthia longifolia, Vernonia scandens[30]. Gatunek owocożerny, nietoperze odżywiają się również kwiatami i liśćmi drzew owocowych[31].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Krótkonosek sfinksowy jest gatunkiem poligynicznym. Niedawno zaobserwowano, że samice tego gatunku podczas kopulacji często liżą podstawę prącia samców. Zasugerowano, że zachowanie to przedłuża czas kopulacji i zwiększa prawdopodobieństwo zapłodnienia samicy[32]. Nietoperze tego gatunku rozmnażają się dwukrotnie w ciągu roku, z każdej ciąży rodzi się jedno młode. Matka opiekuje się młodym przez 45-50 dni[33].
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Krótkonoski sfinksowe mogą powodować istotne szkody upraw drzew owocowych. Są potencjalnym wektorem wirusa japońskiego zapalenia mózgu[34].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Młodszy homonim Pachysoma brevicaudatum I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1828.
- ↑ Nomen nudum.
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Vespertilio sphinx Vahl, 1797.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cynopterus sphinx, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Vahl 1797 ↓, s. 123.
- ↑ Vahl 1797 ↓, s. 124.
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 70. (fr.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des roussettes et des céphalotes, deux nouveaux genres de la famille des chauve-souris. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 15, s. 97, 1810. (fr.).
- ↑ C.J. Temminck: Monographies de mammalogie, ou Description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans les d1fférens Musées de l’Europe. T. 2. Leiden: C. C. van der Hoek, 1835–1841, s. 92. (fr.).
- ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Die Ausbeute der österreichischen Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 390, 1860. (niem.).
- ↑ a b J. Zelebor: Säugethiere. W: B. von Wüllerstorf-Urbair: Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859 unter den Befehlen des Commodore B. von Wüllerstorf-Urbair. Zoologischer Theil. Cz. 1: Wirbelthiere. Wien: Kaiserlich-Königliche Hof- und Staatsdruckerei, 1869, s. 13. (niem.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 122. (ang.).
- ↑ G.S. Miller. List of bats collected by Dr. W. L. Abbott in Siam. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 50, s. 316, 1898. (ang.).
- ↑ a b G.S. Miller. Seven new Malayan bats. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 19, s. 62, 1906. (ang.).
- ↑ K.C. Andersen. Ten new fruit-bats of the genera Nyctimene, Cynopterus, and Eonycteris. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (36), s. 623, 1910. (ang.).
- ↑ M.W. Lyon. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on the chain of islands lying off the western coast of Sumatra, with descriptions of twenty-eight new species and subspecies. „Proceedings of the United States National Museum”. 52, s. 438, 1916. (ang.).
- ↑ H.J.V. Sody. On the mammals of Bali (with a note on the races of Callosciurus notatus of Java). „Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië”. 93, s. 63, 1933. (ang.).
- ↑ a b J.L. Paradiso. A new subspecies of Cynopterus Sphinx (Chiroptera: Pteropodidae) from Serasan (South Natuna) Island, Indonesia. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 84 (36), s. 296, 1971. (ang.).
- ↑ P. Bates, S. Bumrungsri, S. Molur & C. Srinivasulu, Cynopterus sphinx, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 79. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cynopterus sphinx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-05].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19398.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19399.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19400.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19401.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19402.
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 212, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 388. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, angulata [dostęp 2022-05-05].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, babiensis [dostęp 2022-05-05].
- ↑ N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 64–65. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
- ↑ Balasingh J, Koilraj J, Kunz TH. Tent Construction by the Short-nosed Fruit Bat Cynopterus sphinx (Chiroptera: Pteropodidae) in Southern India. „Ethology”. 100 (3), s. 210–229, 1995. DOI: 10.1111/j.1439-0310.1995.tb00326.x.
- ↑ Bhat HR. Observations on the food and feeding behaviour of Cynopterus sphinx Vahl (Chiroptera, Pteropodidae) at Pune, India. „Mammalia”. 58 (3), s. 363–370, 1994. DOI: //1994 10.1515/mamm.1994.58.3.363, //1994.
- ↑ M. Tan, G Jones, G Zhu, J Ye i inni. Fellatio by fruit bats prolongs copulation time. „PLoS One”. 4 (10), s. e7595, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007595. PMID: 19862320.
- ↑ S. Sandhu. Breeding biology of the Indian fruit bat, Cynopterus sphinx (Vahl) in central India. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 81 (3), s. 600-612, 1984. (ang.).
- ↑ K Banerjee, MA Ilkal, PK Deshmukh. Susceptibility of Cynopterus sphinx (frugivorus bat) Suncus murinus (house shrew) to Japanese encephalitis virus. „Indian J Med Res”. 79, s. 8-12, 1984. PMID: 6327512.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Vahl. Beskrivelse paa tre nye Arter Flagermuse. „Skrivter af Naturhistorie-selskabet”. 4 (1), s. 121–138, 1797. (duń.).
- J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-05-05]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).