Czarny Grzbiet (Karkonosze)
Czarny Grzbiet (czes. Obří hřeben, niem. Riesenkamm, 1400-1480 m n.p.m.) – grzbiet górski w Sudetach Zachodnich, w paśmie Karkonoszy.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Grzbiet położony jest w północno-wschodniej części Karkonoszy, około 4 km na południe od Karpacza[1]. Rozciąga się między Przełęczą pod Śnieżką (1394 m n.p.m.) na zachodzie a Przełęczą Sowią (1164 m n.p.m.) po wschodniej stronie[1]. Szczytową partią grzbietu przechodzi granica między Polską a Czechami[1]. Szczytowe partie po polskiej stronie oraz cała część czeska znajdują się na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego[1] oraz czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego (czes. Krkonošský národní park, KRNAP).
Opis[edytuj | edytuj kod]
Czarny Grzbiet jest przedłużeniem Śląskiego Grzbietu i stanowi jedną z części Głównego Grzbietu Karkonoszy. Ciągnie się na długości ok. 3 km od Przełęczy pod Śnieżką po Sowią Przełęcz[1]. Najwyższym wzniesieniem Czarnego Grzbietu, Karkonoszy i całych Sudetów jest Śnieżka, drugim Czarna Kopa (1407 m n.p.m., czes. Svorová hora)[1]. Od stożka Śnieżki ciągnie się ku wschodowi (ENE) wyrównany grzbiet z niewielką kulminacją Czarnej Kopy, od której stromo schodzi poprzez Średnią Kopę w kierunku Przełęczy Sowiej. Północne zbocze stromo opada do doliny Łomniczki oraz Sowiej Doliny. Pomiędzy nimi sterczy krótki grzbiet boczny, odchodzący od Czarnej Kopy i usiany skałkami. Ku południowi, od Czarnego grzbietu wybiegają dwa boczne ramiona. Jedno, dłuższe, odchodzi od Śnieżki. Wyróżniają się w nim: Růžová hora, Pěnkavčí vrch i Červený vrch. Drugie, krótsze, odchodzi od Czarnej Kopy. Jego kulminację stanowi Jelení hora. Oba ramiona rozdziela głęboko wcięta dolina Jelení potoku – Jelení důl.
Budowa geologiczna[edytuj | edytuj kod]
Czarny Grzbiet zbudowany jest prawie w całości ze skał metamorficznych należących do wschodniej osłony granitu karkonoskiego, głównie z gnejsów i łupków łyszczykowych z wkładkami amfibolitów, łupków kwarcowych i in.[1] Jego kulminacja, Śnieżka zbudowana jest z niezwykle odpornych na wietrzenie hornfelsów, a Czarna Kopa zbudowana jest z łupków łyszczykowych. Z granitu karkonoskiego utworzone są fragmentu północno-zachodnich zboczy Śnieżki.
Rzeźba[edytuj | edytuj kod]
Największy wpływ na rzeźbę grzbietu ma jego budowa geologiczna. Odporności na czynniki wietrzenia hornfelsów zawdzięcza swą wysokość Śnieżka. Reszta grzbietu, zbudowana z mniej odpornych skał, jest niższa.
W plejstocenie miało miejsce przemodelowanie grzbietu w warunkach klimatu peryglacjalnego. Rozwinęły się tutaj grunty strukturalne właściwe obszarom polarnym oraz obszerne gołoborza – formy powstałe w wyniku działania procesów peryglacjalnych. Prawdopodobnie w czasie zlodowacenia bałtyckiego nastąpiło przegłębienie górnej partii istniejącej wcześniej doliny Łomniczki przez lokalny lodowiec górski i powstanie Kotła Łomniczki, podcinającego od północnego zachodu zbocza Śnieżki.
Wierzchołki oraz strome zbocza pokrywają rozległe gołoborza[1], zwłaszcza na północnym zboczu bardzo stromo opadającym ku leżącej 400-500 m niżej dolinie Łomniczki.
Roślinność[edytuj | edytuj kod]
Wierzchołek Śnieżki leży w piętrze alpejskim. Występują tu płaty muraw, gołoborza, miejscami lita skała. Na zboczach na wysokości 1250-1300 m n.p.m. oraz na Czarnej Kopie rosną rozległe płaty kosodrzewiny ze skarłowaciałymi świerkami i jarzębiną[1]. Jeszcze niżej zbocza porośnięte są górnoreglowymi lasami świerkowymi[1].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W przeszłości na zboczach Czarnego Grzbietu w XIX wieku funkcjonowały liczne kopalnie. Wydobywano w nich rudy miedzi, ołowiu oraz złota. Przypominają o tym hałdy i sztolnie.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Na szczycie Śnieżki stoi Obserwatorium Wysokogórskie na Śnieżce z restauracją, kaplica św. Wawrzyńca i kiosk czeskiej poczty, a niżej górna stacja wyciągu krzesełkowego z miejscowości Pec pod Sněžkou.
Szczytem grzbietu wzdłuż granicy prowadzą szlaki turystyczne[2]:
– czerwony fragment Głównego Szlaku Sudeckiego prowadzący z Przełęczy pod Śnieżką do Pomezní Boudy i dalej. Przy szlaku czerwonym na wschodnim zboczu Czarnej Kopy położone jest czeskie górskie schronisko turystyczne "Jelenka".
– niebieski, prowadzący z Przełęczy pod Śnieżką Drogą Jubileuszową na Przełęcz Okraj i dalej.
Grzbiet na całym odcinku stanowi widokową trasę.
- zielony, po południowym zboczu, prowadzący trawersem z "Jelenki" pod Śnieżkę
Grzbiet w zimie, przy złych warunkach atmosferycznych bywa niebezpieczny. Zdarzyły się śmiertelne wypadki zaginięcia w zimie 1909 roku nauczyciela z Sobieszowa i uczniów z Jeleniej Góry[1]. Wydarzenie to upamiętniają pomniki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 3: Karkonosze. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 56. ISBN 83-7005-168-5.
- ↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2018-04-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 3: Karkonosze. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-168-5.
- Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7.
- Krkonoše-východ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-29-4.