Czarny obelisk

Czarny obelisk, powieść niemieckiego pisarza Ericha Marii Remarque’a z 1956 r. Tytuł oryginalny – Der schwarze Obelisk. Tłumaczenie polskie – Adam Kaska, Czytelnik, Warszawa 1983 r.

Ogólna charakterystyka

Akcja rozgrywa się w Niemczech, w miasteczku Werdenbrück. Jest rok 1923, apogeum szalejącej inflacji zżerającej oszczędności i majątki tak bogatych przedsiębiorców, jak i drobnych ciułaczy. Bohaterowie, których młodość upłynęła w okopach I wojny światowej, muszą teraz walczyć o chleb i godność. Głównym bohaterem jest Ludwik Bodmer, zarazem rysownik, kierownik biura i szef reklamy zakładu pogrzebowego „Henryk Kroll i Synowie”, a jednocześnie poeta amator i muzyk. Jego życie upływa na pracy w firmie, wizytach w restauracji „Walhalla”, grze na organach w kaplicy szpitala dla umysłowo chorych i na dyskusjach z różnymi ludźmi. Konwersacje te prowadzi z Geneviève vel Izabellą Terhoven, schizofreniczką i pensjonariuszką zakładu dla umysłowo chorych, wikarym Bodendiekem, Georgiem Krollem i innymi. Rozmowy te często są ukierunkowane na zagadnienia egzystencjalne. Padają pytania, na które zazwyczaj bohater nie znajduje odpowiedzi. Przyczyną pytań często jest wojna, która Ludwikowi zabrała trzy lata z życia. Tytuł powieści nawiązuje do obelisku, który stoi przed zakładem pogrzebowym, a którego nie udaje się sprzedać.

W powieści zawarty jest satyryczny obraz społeczeństwa Republiki Weimarskiej. Znajdujemy tam znakomicie nakreślone, wyraziste charakterystyki postaci, rubaszny humor, liryczną zadumę i głęboki humanizm. Mamy do czynienia z analizą najrozmaitszych postaw ludzkich w czasach kryzysu. Powieść jest niekiedy również smutna i nostalgiczna, gdy główny bohater miota się między sensem a bezsensem, między poszukiwaniem dobra a odżegnywaniem się od zła. Z jego duchowych rozterek i tragicznych wspomnień wojny wyziera jednak wiara w nieugiętość człowieka. Ta głęboko ludzka książka wydaje się kwintesencją twórczości Remarque′a.

Postacie

• Ludwik Bodmer – pracownik zakładu pogrzebowego „Henryk Kroll i Synowie”, poeta i muzyk. Jest narratorem w powieści. Można w nim dostrzec rysy autobiograficzne autora.
• Georg Kroll – młodszy z braci Kroll, współwłaściciel zakładu;
• Henryk Kroll (junior) – starszy z braci Kroll, współwłaściciel zakładu;
• Geneviève Terhoven vel Izabella – pensjonariuszka zakładu dla umysłowo chorych, schizofreniczka;
• Edward Knobloch – właściciel restauracji;
• Bodendiek – miejscowy wikary;
• Wernicke – lekarz z zakładu dla umysłowo chorych;
• Aleksander Riesenfeld – handlowiec robiący interesy z braćmi Kroll;
• Kurt Bach – kamieniarz;
• Alfred Wilke – trumniarz;
• Liza Watzek – żona rzeźnika;
• Gerda Schneider – akrobatka.