Czesław Chęciński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wiktor Czesław Chęciński
Чеслав Иванович Хенцинский
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 marca 1851
Warszawa

Data i miejsce śmierci

24 maja 1916
Odessa

Zawód, zajęcie

lekarz

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Uczelnia

Uniwersytet Odeski

Multimedia w Wikimedia Commons

Wiktor Czesław Chęciński (ros. Чеслав Иванович Хенцинский, ur. 6 marca 1851 w Warszawie, zm. 24 maja 1916 w Odessie) – polski lekarz patolog, malariolog, profesor Uniwersytetu Odeskiego. Jako pierwszy zastosował barwienie błękitem metylenowym i eozyną w celu uwidocznienia zarodźców malarii.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego rodzicami byli polski pisarz, aktor i reżyser Jan Konstanty Chęciński i Felicja z Sobieskich. Studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, gdzie jego nauczycielem patologii był Włodzimierz Brodowski; dyplom lekarski otrzymał 7 grudnia 1876. Po otrzymaniu dyplomu przez krótki czas pracował w szpitalu dziecięcym w Warszawie[1]. Przypuszcza się, że po śmierci ojca w 1874 rodzina znalazła się w ciężkiej sytuacji materialnej, i dlatego Czesław wybrał zawód lekarza wojskowego. Jako młodszy lekarz Izmailskiego Rezerwowego Batalionu został w 1878 odkomenderowany do szpitala wojskowego w Odessie[2]. W 1881 delegowany do Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt Petersburgu, gdzie uczył się pod kierunkiem Michaiła Rudniewa, Konstantina Winogradowa i Nikołaja Iwanowskiego[3]. Po powrocie do Odessy pracował w szpitalu miejskim, jako pomocnik prosektora Nikołaja Stroganowa. W 1892 wystąpił z armii rosyjskiej. Po śmierci Stroganowa w 1894 rozpisano konkurs na stanowisko prosektora, który wygrał Chęciński. W 1899 doktoryzował się na Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej. W 1902 habilitował się i został docentem prywatnym na Uniwersytecie Odeskim. Wykład inauguracyjny odbył się 21 lutego 1903. Decyzją rady profesorów uczelni został kierownikiem katedry anatomii patologicznej[4].

W 1894 był delegatem Odessy na wystawę higieniczną w Rzymie, gdzie przedstawił wartości lecznicze limanów odeskich i limanu kujalnickiego[4].

W 1909 był w grupie postępowych profesorów uczelni, którzy podpisali memoriał w obronie prof. Miedwiediewa. Dotknęły go represje ze strony władz i ustąpił z katedry, potem nie zgodził się jej objąć ponownie. Pozostał na stanowisku miejskiego prosektora i wykładał w Odeskiej Szkole Dentystycznej prof. I. I. Margolina[5].

W 1901 uroczyście świętowano jego 25-lecie pracy na stanowisku prosektora w szpitalu miejskim, kolejny jubileusz miał miejsce w 1911 z okazji 35. rocznicy uzyskania dyplomu lekarskiego. Był honorowym członkiem Odeskiego Towarzystwa Lekarskiego[4].

Chęciński utrzymywał kontakty z Polską. W 1907 brał udział w X Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie. W latach I wojny światowej z jego inicjatywy powstał Komitet Pomocy Wysiedleńcom – Polakom w Odessie[4].

Zmarł 24 maja 1916. Został pochowany na cmentarzu w Odessie; jego grób nie zachował się[2].

Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]

Ilustracja z rozprawy doktorskiej Chęcińskiego[6]

Głównym osiągnięciem naukowym Chęcińskiego jest opracowanie metody barwienia zarodźców malarii błękitem metylenowym i eozyną. Przypisuje mu się priorytet w stosowaniu metody opartej na dwóch barwnikach[7][2][8][9][10]. Przypuszcza się, że Chęciński zainteresował się badaniami malarii pod wpływem Miecznikowa, który w odeskim prosektorium przeprowadzał badania zwłok zmarłych na tę chorobę. Chęciński zmodyfikował metodę barwienia krwinek Ehrlicha (zamieniając fuksynę na eozynę), co było pierwszym krokiem w rozwoju kolejnych metod barwienia (m.in. przez Romanowskiego i Malachowskiego[10]. Metodę Romanowskiego ulepszył Giemsa i dlatego znana jest jako metoda Giemsy lub Romanowskiego-Giemsy.

Wyniki swoich badań nad malarią Chęciński opublikował w pracy doktorskiej („Przyczynek do poznania mikroorganizmów malarii”)[6] i artykule w języku niemieckim w „Centralblatt für Bakteriologie”[11]. Metoda spotkała się z uznaniem środowiska naukowego, jednak często jej autorstwo błędnie przypisywano Miecznikowowi (powielając błąd Laverana)[1].

Pozostałe prace dotyczyły neuropatologii – utrwalania mózgu w formalinie[12][13][14], ciałek Nissla[15] i powstawania blizn glejowych[16]. Badał też anatomię patologiczną cholery[17] i dżumy[2].

Lista prac[edytuj | edytuj kod]

Lista prac za[18].

  • Zur Lehre über den Mikroorganismus des Malariafiebers. Centralblatt für Bakteriologie 3 (15), ss. 457–460, 1888
  • К учению о микроорганизмах малярии. Дис. на степ. д-ра мед. Ч.И. Хенцинского (Из прозектор. каб. Одес. гор. больницы). Одесса: тип. А. Шульце, 1889
  • Обзор вскрытия умерших от xолеpы в 1892 году. Южно-русская медицинская газета, 1893
  • Ophtalmologia dextra. Южно-русская медицинская газета, 1893
  • Об уплотнении мозга в растворах формалина. Южно-русская медицинская газета, 1895
  • О сохранении мозга и других анатомических препаратов в растворах формалина. Одесса: тип. Исаковича, 1896
  • Ueber die Härtung des Gehirns in Formalinlösungen. Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie 7, s. 429, 1896
  • Eigenthümlicher Fall von einer Darmeinklemmung[19]. 1898
  • Zur Frage über die Heilung der Hirnwunden. Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie 13, ss. 162–167, 1902
  • Записки по анатомии по лекциям, читанным в Одесской зубоврачебной школе д-ра И.И. Марголина приват-доцентом Новороссийского университета Ч.И. Хенцинским. Одесса: изд. С.И. Рабинович, 1903
  • Zur Frage über den Bau der Nervenzellen (Was sind die Nissl′schen Körperchen?). Neurologisches Centralblatt 22 (22), ss. 145-150, 1903

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Kuźmicki R. Czesław Chęciński (1851–1916) – zapomniany malariolog. „Wiadomości Parazytologiczne”. 6 (5), s. 448-450, 1960. 
  2. ↑ a b c d D. M. Khayutin. Ch. I. Khentsinskiy (K 40-letiyu so dnya smerti) (Ч. И. Хенцинский (К 40-летию со дня смерти). „Arkhiv patologii”. 18 (2), s. 121-123, 1956. PMID: 13328582. 
  3. ↑ N. F. Melʹnikov-Razvedenkov: Nauchnaya zhizn′ Ch. I.Khentinskogo. W: Yubileynyy sbornik Odesskoy okruzhnoy bolʹnitsy 1902-1927 gg (Юбилейный сборник Одесской окружной больницы 1902-1927 гг). Odessa: 1927.
  4. ↑ a b c d Piotr Szarejko: Słownik lekarzy polskich XIX wieku. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1991, s. 99. ISBN 83-85810-82-X.
  5. ↑ L. Ch. (Л.Ч.). Doktor meditsiny CH.I. Khentsinskiy (Доктор медицины Ч.И. Хенцинский). „Zubovrachebnyy yezhemesyachnik (Зубоврачебный ежемесячник)”. 6, s. 117-118, 1916. 
  6. ↑ a b Ch. I. Khentsinskiy: K ucheniyu o mikroorganizmakh malyarii. Dis. na step. d-ra med. Ch.I. Khentsinskogo (Iz prozektor. kab. Odes. gor. bolʹnitsy). Odessa: A. Shulʹtse, 1889.
  7. ↑ Zasukhin D.N.. U istokov otechestvennoy protistologii. Ch. I. Khentsinskiy (У истоков отечественной протистологии. Ч. И. Хенцинский). „Meditsinskaia parazitologiia i parazitarnye bolezni”. 21 (1), s. 95-97, 1953. PMID: 13063068. 
  8. ↑ Fiks A.V. Prioritet Ch.I. Khentsinskogo v sozdanii metoda dvoynoy (Приоритет Ч.И. Хенцинского в создании метода двойной). „Laboratornoye delo (Лабораторное дело)”, s. 58-59, 1963. 
  9. ↑ A.V. Bezrukov: Romanowsky Staining: On the Question of Priority.
  10. ↑ a b K.P. Krafts, E. Hempelmann, B.J. Oleksyn. The color purple: from royalty to laboratory, with apologies to Malachowski. „Biotechnic & Histochemistry”. 86 (1), s. 7-35, 2011. DOI: 10.3109/10520295.2010.515490. PMID: 21235291. 
  11. ↑ Chenzinsky C. Zur Lehre über den Mikroorganismus des Malariafiebers. „Centralblatt für Bakteriologie”. 3 (15), s. 457–460, 1888. 
  12. ↑ Chenzinski C. Ueber die Härtung des Gehirns in Formalinlösungen. „Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie”. 7, s. 429–430, 1896. 
  13. ↑ Khentsinskiy. Ob uplotnenii mozga v rastvorakh formalina. „Yuzhno-russkaya meditsinskaya gazeta”, 1895. 
  14. ↑ Ch. I. Khentsinskiy: O sokhranenii mozga i drugikh anatomicheskikh preparatov v rastvorakh formalina. Odessa: tip. Isakovicha, 1896.
  15. ↑ Chenzinski C. Zur Frage über den Bau der Nervenzellen (Was sind die Nissl′schen Körperchen?). „Neurologisches Centralblatt”. 22 (22), s. 145-150, 1903. 
  16. ↑ Chenzinski C. Zur Frage über die Heilung der Hirnwunden. „Centralblatt für allgemeine Pathologie und pathologische Anatomie”. 13, s. 162–167, 1902. 
  17. ↑ Ch. I. Khentsinskiy. Obzor vskrytiya umershikh ot xolepy v 1892 godu. „Yuzhno-russkaya meditsinskaya gazeta”, 1893. 
  18. ↑ Библиография известных трудов Ч.И. Хенцинского
  19. ↑ C. Chenzinski, Eigenthümlicher Fall von einer Darmeinklemmung, „Deutsche Medizinische Wochenschrift”, 24 (14), 1898, s. 223–224, DOI: 10.1055/s-0029-1204328, ISSN 0012-0472 (niem.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Chęciński&oldid=71773930”