David Teniers (młodszy)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z David Teniers II)
David Teniers II
Ilustracja
Philip Fruytiers, Portret Davida Teniersa
Data i miejsce urodzenia

ochrz. 15 grudnia 1610
Antwerpia

Data i miejsce śmierci

25 kwietnia 1690
Bruksela

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika

Epoka

barok

Ważne dzieła
  • Kuszenie św. Antoniego (liczne wersje)
  • Małpy w kuchni
  • Arcyksiążę Leopold Wilhelm w swojej galerii w Brukseli
  • Portret antwerpskiej gwardii cywilnej
Multimedia w Wikimedia Commons
Król pije (Święto Trzech Króli) (ok. 1640), Prado, Madryt
Krajobraz z Cyganami (1641), Muzeum Narodowe w Warszawie
Wartownia (1641), Rijksmuseum, Amsterdam
Małpy w kuchni (ok. 1645), Ermitaż, Sankt Petersburg
Alchemik (ok. 1650), Mauritshuis, Haga
Kiermasz wiejski (ok. 1650), Rijksmuseum, Amsterdam
Wnętrze kuchni (po 1650), Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Arcyksiążę Leopold Wilhelm w swojej galerii (1651–1653), Prado, Madryt
Operacja (1655), Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu
Scena w tawernie (1658), National Gallery of Art, Waszyngton
Kuszenie św. Antoniego (ok. 1670), Prado, Madryt
Daniel w jaskini lwów (2 poł. XVII wieku), Muzeum Narodowe w Warszawie
Wiejski doktor (2 poł. XVII), Zamek Królewski w Warszawie

David Teniers II (ochrz. 15 grudnia 1610 w Antwerpii, zm. 25 kwietnia 1690 w Brukseli) – malarz i grafik flamandzki okresu baroku, przedstawiciel malarstwa rodzajowego.

Był najbardziej znanym członkiem rodu malarzy flamandzkich. Malarzami byli także jego ojciec – David Teniers I (starszy) (1582–1649), stryj – Julien Teniers I (1572–1615), teść – Jan Breughel Aksamitny (1568–1625), siostrzeniec – Jan van Kessel St. (1626–1679), trzej bracia – Julien Teniers II (1616–1649), Abraham Teniers (1629–1670) i Theodoor Teniers (1619–1697) oraz syn – David Teniers III (1638–1685).

Terminował u swojego ojca Davida Teniersa (starszego). W 1632 wstąpił jako mistrz (wijnmeester)[a] do gildii św. Łukasza w Antwerpii. W 1637 ożenił się z Anne Brueghel, córką Jana Brueghla Aksamitnego. Świadkiem na jego ślubie był Peter Paul Rubens. Pierwsze swoje prace podpisywał tak jak reszta rodziny (ojciec, bracia, syn), a więc Tenier (flamandzka wersja imienia walońskiego Taisnier pozostała po przodkach wywodzących się z Ath). Był bardzo muzykalny i grał na skrzypcach.

W 1650 przeniósł się do Brukseli. Od 1647 pełnił funkcję kustosza galerii arcyksięcia Leopolda Wilhelma, regenta Niderlandów, znanego kolekcjonera dzieł sztuki. W 1651 został malarzem dworskim. Skopiował wtedy, z myślą o reprodukcjach graficznych, w zmniejszonej skali, 244 obrazy z galerii arcyksięcia w pałacu Coudenberg. Katalog z rycinami Theatrum pictorum Davidis Teniers Antwerpiensis wydano w 1660. Po wyjeździe arcyksięcia do Wiednia w 1651 został malarzem dworskim u jego następcy, Don Juana syna Filipa IV Habsburga.

Wkrótce po śmierci swej pierwszej żony poślubił w 1656 Isabellę de Fren, córkę sekretarza Rady Brabancji. Wykorzystując to oraz powołując się na przypadki innych sławnych malarzy, którzy wcześniej uzyskali szlachectwo (Rubens i van Dyck), usiłował uzyskać tytuł szlachecki. Król zgodził się, ale pod warunkiem, że Teniers przestanie zajmować się handlem obrazami. Do tego nie doszło, ale Teniers z własnej inicjatywy założył Akademię Sztuk Pięknych w Antwerpii. W 26 stycznia 1663 akademia została uznana przez króla, natomiast Teniers został jej pierwszym dyrektorem i wreszcie otrzymał upragniony tytuł szlachecki.

Naśladowcami Teniersa byli m.in.: David Ryckaert III (1612–1661), Erasmus de Bie (1629–1675), Gillis van Tilborgh (ok. 1625 – ok. 1678), Simon de Vos (1603–1676), Willem van Herp (1614–1677) oraz Mattheus van Helmont (1623 – ok. 1680).

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Był artystą bardzo płodnym i wszechstronnym. Pozostawił ok. 2000 obrazów (wliczając w to kopie, repliki i naśladownictwa[b], przeważnie niewielkich rozmiarów, malowanych na drewnie, płótnie lub miedzi. Malował sceny rodzajowe, religijne, mitologiczne, historyczne, alegoryczne, pejzaże, portrety, martwe natury oraz tzw. singeries – scenki przedstawiające małpy przebrane za ludzi, wyszydzające ludzką głupotę (Małpi bankiet, Małpy w kuchni, Małpi malarz). Główną jego specjalnością były scenki rodzajowe z życia różnych warstw społecznych, głównie wieśniaków, we wnętrzach (kuchnie, gospody, stajnie, wartownie) lub na wolnym powietrzu (kiermasze, festyny, jarmarki, odpusty, gry towarzyskie, wesela). Był autorem 12 niewielkich płyt miedzianych (27 × 39 cm), przedstawiających historię Armidy z poematu Torquata Tassa „Jerozolima wyzwolona” (obecnie w Prado). Projektował też tapiserie. W pierwszym okresie twórczości pozostawał pod wpływem Jana Brueghla St. (sabaty czarownic, liczne Kuszenia św. Antoniego), później oddziałał na niego przede wszystkim Adriaen Brouwer.

Był znakomitym malarzem „gabinetów amatorów”. Ten gatunek malarstwa narodził się w latach 1620–1640 jako specjalność artystycznego rodu antwerpskiego Franckenów. Łączył w sobie elementy widoku wnętrza, sceny rodzajowej i portretu. Stanowił cenny dokument artystycznych gustów epoki. Tworzyli je m.in.: Hieronymous Francken II (1578–1623), Frans Francken Młodszy (1581–1642), Willem van Haecht (1593–1637), Hans Jordaens III (1595–1643). Teniers namalował 10 obrazów ukazujących galerię arcyksięcia Leopolda Wilhelma.

Jego obrazy cechuje wyrafinowana kolorystyka, trafne wyczucie formy i perspektywy powietrznej oraz światłocienia. Twórczość Teniersa ma dużą wartość dokumentarną, przede wszystkim dla badaczy dziejów kultury materialnej i kolekcjonerstwa.

Jego zleceniodawcami byli m.in. biskup Brugii – Antoine Triest, następca arcyksięcia Leopolda Wilhelma – Don Juan d’Asturia, książę Wilhelm II Orański, król Hiszpanii Filip IV oraz królowa szwedzka Krystyna.

Największe kolekcje dzieł Teniersa posiadają muzea: Prado (ok. 50), Luwr (ok. 40) oraz Ermitaż (ok. 30). Kilka jego obrazów znajduje się również w zbiorach polskich (Chrystus Zmartwychwstały nad jeziorem Genezaret, Daniel w jaskini lwów, Ekstaza św. Franciszka, Krajobraz z Cyganami, Kuchnia, Operacja, Sprzedawca wódki, Śmiejący się chłop, Wiejski doktor).

Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mianem wijnmeester określano syna mistrza gildii św. Łukasza. "Wijnmeester" otrzymywał tytuł mistrza z chwilą wstąpienia do gildii, bez obowiązku odbycia wieloletniej praktyki[1].
  2. ↑ Był najczęściej kopiowanym malarzem swoich czasów.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gildia, [w:] Robert Genaille, Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975, s. 83 (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wendy Beckett, 1000 arcydzieł, Ewa Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342.
  • Adam Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, t. 2, Warszawa: PWN, 1983.
  • Robert Genaille: Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego. Warszawa: WAiF, 1975.
  • Robert Genaille, Sztuka flamandzka i belgijska, Warszawa: WAiF, 1976.
  • Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-221-0686-6.
  • Leksykon malarstwa i grafiki, red. Nauk. Lothar Altmann, Warszawa: Arkady, 2012, ISBN 978-83-213-4729-5.
  • Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3.
  • Janina Michałkowa, Holenderskie i flamandzkie malarstwo rodzajowe XVII wieku, Warszawa: Sztuka, 1955.
  • Muzeum Prado. Arcydzieła malarstwa, Alessandro Bettagno i inni, Warszawa: Arkady, 2011, ISBN 978-83-213-4421-8, ISBN 978-83-213-4735-6, OCLC 802065916.
  • Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9.
  • Sztuka świata, t. 13, Leksykon L–Z, Warszawa: Arkady, 2000, ISBN 83-213-4135-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=David_Teniers_(młodszy)&oldid=73443171”