Deklaracja praw człowieka i obywatela

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Deklaracja praw człowieka i obywatela przedstawiona w formie zbliżonej do Dekalogu

Deklaracja praw człowieka i obywatela (fr. Déclaration des droits de l'homme et du citoyen) – dokument programowy rewolucji francuskiej, uchwalony 26 sierpnia 1789 przez Konstytuantę. Wywodziła się z filozoficznych i politycznych nurtów oświecenia (Jean-Jacques Rousseau, Monteskiusz, Denis Diderot, John Locke). W 1791 potępiona w liście pasterskim papieża Piusa VI[1] a w roku 2003 została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata[2].

Zredagowana według projektu La Fayette’a, była wyrazem zmian zachodzących we Francji. Z 4 na 5 sierpnia Konstytuanta, znosząc ustrój feudalny, dała początek nowej erze w państwowości tego kraju. Wydanie samej Deklaracji było tylko początkiem szerokiego zakresu prac, jakie zostały podjęte.

Rozwiązania szczególne[edytuj | edytuj kod]

W jej treści można było wyodrębnić dwie podstawowe grupy zagadnień:

Cel[edytuj | edytuj kod]

Deklaracja praw człowieka i obywatela miała na celu zapobieganie nadużyciom władzy (jakie występowało w monarchii absolutnej), umacniając podstawy nowego, republikańskiego porządku. Dokonywała tego, odwracając dotychczasowy porządek prawny: monarcha tracił pozycję suwerena, a stawał się nim naród i to wyłącznie od niego mogła pochodzić wszelka władza.

Deklaracja stanowiła tryumf filozofii oświecenia i jej przedstawicieli, których to poglądy znalazły w niej odzwierciedlenie. Była również daleko posuniętym osiągnięciem z dziedziny praw człowieka, dając im konstytucyjną gwarancję.

Deklaracja wywarła trwały wpływ na francuskie, a w dalszej kolejności również światowe ustawodawstwo oraz praktyki ustrojowe. Pojawiła się w preambule Konstytucji francuskiej z 1791 i stanowiła inspirację dla powstających konstytucji w niektórych państwach. Powołuje się na nią także wstęp do obowiązującej Konstytucji Republiki Francuskiej z 1958.

Prawa mężczyzn i prawa kobiet[edytuj | edytuj kod]

Postanowienia Deklaracji praw człowieka i obywatela obejmowały równouprawnieniem jedynie mężczyzn. Wbrew apelom Nicolas’a de Condorceta Konstytuanta odrzuciła objęcie kobiet prawami człowieka, co skłoniło Olimpię de Gouges do opublikowania Deklaracji praw kobiety i obywatelki we wrześniu 1791.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Chris Cook, John Stevenson: Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s.51.
  2. Original Declaration of the Rights of Man and of the Citizen (1789 1791). unesco.org. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]