Teoria Deng Xiaopinga
Teoria Deng Xiaopinga (dengizm) (chiń. upr. 邓小平理论, chiń. trad. 鄧小平理論, pinyin: Dèng Xiǎopíng Lǐlùn) – chińska ideologia polityczna, stworzona przez Deng Xiaopinga, faktycznego przywódcę Chińskiej Republiki Ludowej w latach 1978–1989. Dengizm wyewoluował z maoizmu, w przeciwieństwie do którego zreinterpretował jednak teorię marksistowską w duchu konfucjańskim[1].
Źródłem dengizmu była pragmatyczna frakcja Komunistycznej Partii Chin kierowana przez premiera Zhou Enlaia, która ukształtowała się w trakcie walki o władzę z radykalną frakcją Jiang Qing (tzw. „kampanii przeciw Konfucjuszowi”)[2]. Dengizm odwołuje się do dziedzictwa maoizmu – krytykował wprawdzie niektóre epizody w historii Chińskiej Republiki Ludowej (zwłaszcza wielki skok naprzód i rewolucję kulturalną), ale podkreślał sukcesy nierozerwalnie związane z kierownictwem Mao. W jego ujęciu „nie należy twierdzić, że myśli Mao Zedonga /.../ są nowym etapem w rozwoju marksizmu, /.../ jednak są one zastosowaniem i rozwinięciem marksizmu-leninizmu w Chinach”[3]. Według tej teorii Chiny nie porzucają marksizmu-leninizmu i myśli Mao Zedonga, tylko dostosowują system do istniejących warunków społeczno-ekonomicznych w Chinach[4].
Założenia doktryny[edytuj | edytuj kod]
.svg)
Kluczowymi pojęciami dengizmu są „cztery modernizacje” i „cztery podstawowe zasady” – o ile pierwsze oznacza modyfikację maoizmu, to drugie podkreśla ciągłość z ideologią komunistyczną. Cztery modernizacje oznaczają unowocześnienie przemysłu, rolnictwa, obrony narodowej oraz nauki i techniki[5], cztery podstawowe zasady to: socjalistyczna droga rozwoju, dyktatura proletariatu, kierownicza rola partii komunistycznej oraz marksizm-leninizm i myśl Mao Zedonga[6].
Postulat modernizacji wynikał z przyjęcia sprzecznego z maoizmem hasła, że „Ubóstwo to nie socjalizm”[7]. Prowadziło to do zaakceptowania mechanizmów wolnorynkowych i otwarcia na świat[8], a w konsekwencji też zróżnicowania majątkowego społeczeństwa. Dystansując się od radykalnego egalitaryzmu maoistów Deng głosił:
- „Zezwalamy, żeby najpierw pewne regiony i niektórzy ludzie osiągnęli zamożność, by tą drogą stopniowo doprowadzić w końcu do powszechnego dobrobytu, zapobiegając jednocześnie polaryzacji społeczeństwa”[9].
Podkreślał jednak, że perspektywiczne cele ustroju nie ulegają zmianie a gospodarka musi pozostawać pod kontrolą państwa:
- „nie powstanie u nas nowa burżuazja. Podstawowe środki produkcji należą do państwa /.../ Przedsiębiorstwa prowadzone wspólnie z cudzoziemcami również są w połowie własnością socjalistyczną”[10].
„Cztery podstawowe zasady” warunkowały utrzymywanie dyktatury Komunistycznej Partii Chin. Deng ostrzegał: „Bez ideałów, bez dyscypliny kraj nasz /.../ może przekształcić się w ławicę lotnego piasku”[11], dlatego „Bez takiego środka jak dyktatura nie można się obejść”[9]. Choć krytykował nadmierną centralizację i system dożywotniego piastowania stanowisk, to zarazem wypowiadał się przeciw trójpodziałowi władzy i doprowadził do zniesienia konstytucyjnych gwarancji wolności słowa („czterech wielkich swobód”)[12]. Chiński model ustroju objaśniał następująco:
- „Jakiej demokracji potrzebuje dziś naród chiński? Może to być tylko demokracja socjalistyczna – zwana też demokracją ludową – a nie burżuazyjna demokracja, oparta na indywidualizmie. Demokracja ludowa wiąże się nierozłącznie z dyktaturą wobec wrogich sił /.../ W ustroju tym interesy indywidualne są podporządkowane interesom zbiorowym, /.../ a doraźne interesy – interesom długofalowym”[13].
Spoiwem państwa miał być patriotyzm wyrażający się w akcentowaniu pryncypiów niepodległości i suwerenności („Niech żaden obcy kraj nie żywi nadziei, że Chiny staną się jego wasalem”)[14] oraz w haśle „socjalizmu o chińskiej specyfice”[7]. Deng pozostał też wierny maoistowskiemu purytanizmowi obyczajowemu głosząc, że „będziemy przeciwdziałać zewnętrznym wpływom zepsucia i demoralizacji”[15].
Poza Chinami[edytuj | edytuj kod]
Mimo rdzennie chińskiego charakteru dengizm znajduje analogię w innych próbach dostosowania ideologii komunistycznej do lokalnych warunków, np. w Nowej Polityce Ekonomicznej i jej teoretycznym uzasadnieniu stworzonym przez Nikołaja Bucharina[16], w koncepcjach Earla Browdera[17] czy titoizmie. Polskim zwolennikiem dengizmu był m.in. ekonomista doc. Mieczysław Rakowski, autor książki „Przemiany i szanse socjalizmu” (Warszawa 2004).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wpływ konfucjanizmu wyraża się np. w idei, że „Kierować, to znaczy: służyć”. Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 317; por. Krzysztof Gawlikowski, Konfucjański model państwa w Chinach, Warszawa 2009, s. 85–92.
- ↑ Krzysztof Gawlikowski, Nowa batalia o Konfucjusza, Warszawa 1976, s. 189–420.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 213–214.
- ↑ Deng Xiaoping (10 października 1978). „Przeprowadź politykę otwierania się na świat zewnętrzny i ucz się zaawansowanej nauki i technologii z innych krajów” http://en.people.cn/dengxp/vol2/text/b1240.html.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 382.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 106.
- ↑ a b Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 285.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 312.
- ↑ a b Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 341.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 298–299.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 308.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 170, 239, 266, 340.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 117.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 271.
- ↑ Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu, Warszawa 1988, s. 271, 250–251.
- ↑ Cezary Sikorski, Cienie NEP-u, Warszawa 1986, s. 63–83, 103–115.
- ↑ Włodzimierz Batóg, Wywrotowcy? Komunistyczna Partia USA we wczesnym okresie zimnej wojny, Warszawa 2003, s. 41–42.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maoizm, polpotyzm, dengizm: trzy formy azjatyckiego marksizmu. polska-azja.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)].
| Koncepcje | |
|---|---|
| Działacze i teoretycy | |
| Organizacje | |
| Wydarzenia poza ChRL | |
| Historia | |
| Tematy powiązane |
