Dienogest
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C20H25NO2 | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
311,42 g/mol | |||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Dienogest (łac. dienogestum) – organiczny związek chemiczny z grupy syntetycznych pochodnych progesteronu.
Stosowany jako lek łączący farmakologiczne właściwości pochodnych 19-norprogestagenów i progesteronu, dzięki czemu charakteryzuje się wysoką bioaktywnością przy doustnym stosowaniu i krótkim okresem półtrwania. Powinowactwo dienogestu do receptora progesteronowego ludzkiej macicy stanowi ok. 10% powinowactwa progesteronu. Mimo tego, in vivo wykazuje on silne działanie progestegenne w stosunku do endometrium, nie ma natomiast właściwości estrogennych ani androgennych[3]. Wywiera wprawdzie działanie antyandrogenne, jednak nie posiada aktywności glikokortyko– i mineralokortykosterodów, dzięki czemu nie zwiększa ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej.
W randomizowanych, wieloośrodkowych badaniach Strowitzkiego i wsp. wykazano, że dienogest w dawce 2 mg dziennie jest tak samo skuteczny w redukcji bólu związanego z endometriozą, jak leuprorelina. Dodatkowo dienogest charakteryzował się lepszą tolerancją i rzadziej wywoływał uderzenia gorąca niż leuprorelina, minimalnie zmieniając mineralną gęstość kości i ich metabolizm. Badanie to, w którym randomizowano 252 pacjentki i które trwało 6 miesięcy, sugeruje, że dienogest może być oferowany jako efektywny i dobrze tolerowany lek w endometriozie związanej z bólem.
Mechanizm działania[edytuj | edytuj kod]
Dienogest zmniejsza wytwarzanie endogennego estradiolu i tym samym tłumi jego oddziaływanie pobudzające wzrost na endometrium eutropowe i ektopowe. W przypadku ciągłego podawania prowadzi do wytworzenia środowiska enokrynnego z niedoborem estrogenów i nadmiarem gestagenów, powodując początkową przemianę wydzielniczą (decydualizację) z następowym zanikiem struktur endometrium, co może utrudniać zagnieżdżenie zarodka[4][5].
Dienogest w dawce 2 mg dziennie, poprzez bezpośredni wpływ na folikulogenezę, hamuje owulację przy niewielkich zmianach w uwalnianiu LH i FSH u większości pacjentek.
Wskazania do stosowania[edytuj | edytuj kod]
Leczenie endometriozy. Hormonalne środki antykoncepcyjne do stosowania wewnętrznego, preparaty złożone.
Przeciwwskazania[edytuj | edytuj kod]
- nadwrażliwość na dienogest
- czynna żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
- choroba tętnic i układu sercowo-naczyniowego, występująca w przeszłości lub obecnie (np. zawał mięśnia sercowego, udar naczyniowy mózgu, choroba niedokrwienna serca)
- cukrzyca ze zmianami naczyniowymi
- występujące obecnie lub w przeszłości guzy wątroby (łagodne lub złośliwe)
- niezdiagnozowane krwawienie z dróg rodnych
Środki ostrożności[edytuj | edytuj kod]
- Stosowanie preparatu przed wystąpieniem pierwszej miesiączki nie jest wskazane.
- U kobiet z występującą w wywiadzie ciążą pozamaciczną lub zaburzeniami czynności jajowodów, preparat stosować tylko po dokładnym rozważeniu korzyści w stosunku do ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej.
- Kobiety z tendencją do ostudy powinny unikać ekspozycji na światło słoneczne lub promieniowanie UV podczas stosowania dienogestu.
- Niektóre preparaty dienogestu zawierają w swoim składzie laktozę – należy zwrócić na to uwagę przy stosowaniu u pacjentek z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy, będących na diecie bezlaktozowej.
- Nie stosować w ciąży i okresie karmienia piersią. Jeśli wymagana jest antykoncepcja podczas leczenia preparatem, należy stosować metody niehormonalne.
- Zachować ostrożność u pacjentek:
- z czynnikami ryzyka żylnej lub tętniczej choroby zakrzepowo-zatorowej (takimi jak: postępujący wiek, czas połogu, otyłość, dodatni wywiad osobisty lub rodzinny w kierunku zakrzepicy, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, długotrwałe unieruchomienie, operacja)
- z czynnikami ryzyka osteoporozy
- z depresją w wywiadzie
- z żółtaczką zastoinową i (lub) świądem związanym z zastojem żółci w wywiadzie
- z cukrzycą
Interakcje[edytuj | edytuj kod]
Leki indukujące metabolizm wątrobowy: fenytoina, barbiturany, prymidon, karbamazepina, ryfampicyna, oraz prawdopodobnie oksykarbazepina, topiramat, felbamat, gryzeofulwina, newirapina, preparaty ziołowe zawierające dziurawiec zwyczajny, zwiększają klirens hormonów płciowych i osłabiają skuteczność dienogestu.
Leki hamujące CYP3A4: azolowe leki przeciwgrzybicze (np. ketokonazol, itrakonazol, flukonazol), cymetydyna, werapamil, makrolidy (np. erytromycyna, klarytromycyna, roksytromycyna), diltiazem, inhibitory proteazy (np. nefazodon, fluwoksamina, fluoksetyna) oraz sok grapefruitowy, mogą zwiększać stężenie progestagenowe krwi i prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych.
Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]
- zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała, wzmożone łaknienie, dyskomfort piersi
- obniżenie nastroju, zaburzenia snu, nerwowość, utrata libido, uderzenia gorąca, osłabienie, lęk, depresja
- migrena, ból głowy, brzucha, pleców, kości, kończyn, kurcze mięśni
- nudności, wzdęcia z oddawaniem gazów, wymioty, biegunka, zaparcie
- trądzik, łysienie, suchość skóry, wzmożona potliwość, świąd, hirsutyzm, łamliwość paznokci, łupież
- torbiel jajnika
- krwawienie z macicy/pochwy
- niedokrwistość, nieswoiste zaburzenia układu krążenia, kołatanie serca, niedociśnienie tętnicze
- zachwianie równowagi autonomicznego układu nerwowego
- zespół suchego oka, szumy uszne
- stan zapalny żołądka i jelit, zapalenie dziąseł, skóry, zanikowe zapalenie sromu i pochwy
- nadwrażliwość na światło, zaburzenia pigmentacji
- zakażenie dróg moczowych, kandydoza pochwy, suchość sromu i pochwy
- guz piersi, dysplazja włóknisto-torbielowata sutka, stwardnienie piersi
U większości pacjentek leczonych dienogestem występowały zmiany profilu krwawień menstruacyjnych: brak miesiączki, rzadkie, częste, nieregularne lub dłuższe krwawienia.
Dawkowanie[edytuj | edytuj kod]
Doustnie 2 mg dienogestu raz dziennie o tej samej porze dnia. Preparat należy przyjmować codziennie bez przerwy, z posiłkiem lub bez posiłku.
Preparaty[edytuj | edytuj kod]
Preparaty dostępne w Polsce w roku 2020[6]:
- proste: Aridya, Diemono, Dienogest Stragen, Dimetrio, Endofemine, Endovelle, Probella, Symdieno, Tubanis, Visanne, Zafrilla
- złożone:
- dienogest + etynyloestradiol: Aidee, Astha, Atywia, Bonadea, Diener, Dionelle, Dorin, Ethinylestradiol/Dienogest Pharbil, Jeanine, Sibilla
- dienogest + walerianian estradiolu: Juvinelle, Qlaira, Velbienne
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dienogest, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 12 października 2019, numer katalogowy: SML1468 [dostęp 2022-01-23]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Dienogest, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2011-11-03] (ang.).
- ↑ S. Sasagawa, Y. Shimizu, Dienogest is a selective progesterone receptor agonist in transactivation analysis with potent oral endometrial activity due to its efficient pharmacokinetic profile, „Steroids”, 73 (2), 2008, s. 222–231, DOI: 10.1016/j.steroids.2007.10.003 (ang.).
- ↑ Bertram G. Katzung, Basic and Clinical Pharmacology, 2012.
- ↑ Ewa Obuchowicz, Farmakologia dla studentów i absolwentów kierunków medycznych, 2011.
- ↑ Wyszukiwarka produktów leczniczych. Nazwa powszechnie stosowana: Dienogestum, [w:] Rejestr Produktów Leczniczych [online] [dostęp 2020-11-19].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pharmindex. Kompendium leków, Warszawa: UBM Medica Polska, 2011, s. 1280, ISBN 978-83-62078-02-8.
- Mirosław Wielgoś, Biblioteka ginekologa praktyka, Endometrioza, Gdańsk: Via Medica, 2010, s. 25–26, ISBN 978-83-7555-249-2.
