Dikdik żwawy
| Madoqua saltiana[1] | |||
| (de Blainville, 1816)[2] | |||
 Dikdik żwawy | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dikdik żwawy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Dikdik żwawy[5] (Madoqua saltiana) – gatunek małej, półpustynnej antylopy, żyjący we wschodniej Afryce.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Szatę stanowią włosy krótkie i szorstkie szczególnie w okolicy szyi i pleców. Obszary te są barwy szarej. Boki zwierzęcia porastają włosy rzadsze, nieco miększe, przybierające barwę cynamonową, rdzawą lub rudawą. Podbrzusze i wewnętrzne strony kończyn barkowych i miednicznych białe, czasem przeplatane pojedynczymi rudymi włoskami. Kończyny smukłe i rdzawe[6]. Ogon krótki, zasłonięty włosami kończyn o tej samej barwie co plecy.
Głowa[edytuj | edytuj kod]
Czoło, pysk i tył uszu rudawe. Wokół oczu wyraźne białe pierścienie. Plama czarnej sierści usytuowana tuż przed okiem. Na szczycie głowy znajduje się kępka długich rudawych włosów formujących strukturę podobną do grzywy. Za sprawą mięśni, których przyczep końcowy stanowi skóra głowy, podekscytowane zwierze stroszy i opuszcza ją rytmicznie. Pierścieniowate rogi występują tylko u samców. Krępe u nasady, szybko zwężają się w dalszym przebiegu.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Można go spotkać na półpustyniach i sawannach Półwyspu Somalijskiego oraz w zachodniej części Etiopii, a także w Dżibuti, Erytrei, Sudanie od rzeki Alberta aż po tereny leżące nad Morzem Czerwonym. Z reguły nie zapuszcza się wyżej niż 1500 m n.p.m. Wymagają w swym siedlisku gęstych zarośli[6].
Rozmiary[6][edytuj | edytuj kod]
Samiczki zwykle większe od samców.
| długość | 45–67 cm |
| długość ogona | 5–7 cm |
| długość rogów | 7,5–9 cm |
| wysokość | 30–40 cm |
| waga | 2–4 kg |
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Dikdiki żwawe są nieśmiałe i bardzo płochliwe. Zazwyczaj żerują o poranku i wieczorem, choć zdarzają się również okresy aktywności w ciągu nocy, by uniknąć przegrzania organizmu. Często spotyka się je parami lub w małych grupach. Takie stado składa się z samca, samiczki i dwójki ich najmłodszego potomstwa i dzieli ze sobą wspólne terytorium. Granice rewiru wytyczają składowiska odchodów. Habitat przecinają łatwo zauważalne, wydeptane i stale użytkowane ścieżki. Żywią się głównie liśćmi i pędami akacji. Zaniepokojone zwierze unosi grzywę i ratuje się ucieczką[6].
Reprodukcja[edytuj | edytuj kod]
Samica rodzi jednorazowo jedno młode. W sprzyjających warunkach jest w stanie wydać na świat dwoje młodych w ciągu roku. Waga urodzeniowa młodych wynosi 0,5–0,8 kg. Młody dikdik żwawy pozostaje w ukryciu przez 2–3 tygodnie. Już po tygodniu rozpoczyna żywić się stałym pokarmem. U samców w wieku 1 miesiąca zaczynają wyrastać rogi. Samce osiągają dojrzałość płciową w wieku 8–9 miesięcy, a samice w wieku 6–8 miesięcy. Młode w wieku 8 miesięcy dorównują rozmiarami dorosłym osobnikom, a po 12 miesiącu życia następuje całkowite zahamowanie przerostu. W naturze żyją do 14 lat[6].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Za autora pierwszego opisu uznawany jest zwykle Anselme Gaëtan Desmarest (1816), który w „Nouveau Dictionnaire d' Histoire Naturelle” (1816, vol. 2: 192) uznał autorstwo de Blainville'a podając nawet stronę, na której po raz pierwszy użyto nazwy saltiana[7][3].
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa | Ubarwienie | Występowanie |
|---|---|---|
| Madoqua saltiana saltiana | czerwonawo-szare | Dżibuti, Erytrea, północno-wschodnia Etiopia |
| Madoqua saltiana phillipsi | czerwonawo-szare z pomarańczowymi bokami | Somalia, Etiopia |
| Madoqua saltiana lawrenci | srebrne, boki brązowe z jasnym pasem pośrodku | północna Somalia |
| Madoqua saltiana hararensis | jasnorude lub czerwone | północna i wschodnia Somalia |
| Madoqua saltiana swaynei | czerwonawe, srebrne gardło i policzki | Somalia |
| Madoqua saltiana erlangeri | czerwone | Somalia, Etiopia |
| Madoqua saltiana citernii | czerwone, jasnorude boki | Somalia, Etiopia |
Podgatunki M. s. swaynei, M. s. erlangeri, M. s. phillipsi i M. s. citernii często uważane są za odrębne gatunki. Czasami także gatunek M. piacentinii klasyfikowany jest w obrębie dikdika żwawego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Madoqua saltiana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Zobacz uwagę w tekście artykułu
- ↑ a b Anselme Gaëtan Desmarest: Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle: appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc. (Tom 2). Paryż: Chez Deterville, 1816, s. 192.
- ↑ Madoqua saltiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e José R. Castelló, Bovids of the world : antelopes, gazelles, cattle, goats, sheep, and relatives, Princeton 2016, ISBN 978-1-4008-8065-2, OCLC 933295477 [dostęp 2022-02-02].
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Madoqua saltiana. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 25 października 2008]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Madoqua saltiana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2008-10-25] (ang.).
- IUCN SSC Antelope Specialist Group, Madoqua saltiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2008-10-25] (ang.).
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Madoqua saltiana. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 25 października 2008]
- Lundrigan, B. & K. Kapheim: Madoqua saltiana. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-10-25]. (ang.).