Dolina Trzech Stawów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dolina Trzech Stawów
Ilustracja
Fragment Doliny Trzech Stawów
(stawy Kajakowy i Łąka)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Dzielnica

Osiedle Paderewskiego-Muchowiec

Powierzchnia

65,5 ha

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Dolina Trzech Stawów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dolina Trzech Stawów”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dolina Trzech Stawów”
Ziemia50°14′52″N 19°02′50″E/50,247778 19,047222
Multimedia w Wikimedia Commons
Dolina Trzech Stawów
Część Katowic
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Osiedle Paderewskiego-Muchowiec

W granicach Katowic

1 lipca 1924

SIMC

0937563

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SK

Multimedia w Wikimedia Commons

Dolina Trzech Stawów (niem. Stauweiher; śl. Sztauwajery[1]) – kompleks rekreacyjno-sportowy i część Katowic, ciągnąca się wzdłuż ulicy Murckowskiej, na terenie dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, w dolinie Potoku Leśnego.

Składa się z 11 sztucznych zbiorników wodnych (w tym stawów: Łąka, Kajakowy, Oczko, Kąpielowy i Ozdobny), które zaczęły powstawać od XIX wieku na skutek działalności górniczej kopalni „Ferdinand” („Katowice”). Charakter rekreacyjno-sportowy dolina zyskała od początku XX wieku. Od lat 60. XX wieku jest ona częścią Katowickiego Parku Leśnego. W Dolinie Trzech Stawów organizowane są różnego rodzaju wydarzenia sportowo-rekreacyjne oraz kulturalne.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Fragment stawu Łąka (2006)
Fragment stawu Łąka (2014)

Dolina Trzech Stawów położona jest w środkowej części Katowic, na południe i wschód od centrum miasta[2], w granicach dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec[3], na pograniczu osiedla I.J. Paderewskiego i Zawodzia[4]. Ciągnie się ona wzdłuż ulicy Murckowskiej i początkowego odcinka ulicy Pszczyńskiej[5]. Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego obszar Doliny Trzech Stawów położony jest w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), stanowiącego południową część makroregionu Wyżyna Śląska[6].

Pod względem geologicznym tereny Doliny Trzech Stawów położone są w niecce górnośląskiej, a obszar ten ma budowę zrębową[7]. Dolina wykształciła się na terenach zapadliskowych, w obniżeniu rozdzielającym dwie grzędy na równoleżnikowo przebiegającym garbie Płaskowyżu Murcek[5]. Utwory z okresu karbonu budują podłoże doliny[8], zaś powierzchniowo tereny doliny budują plejstoceńskie piaski i żwiry glacjalne i fluwioglacjalne[9] oraz ciągnące się bezpośrednio wzdłuż Potoku Leśnego holoceńskie osady rzeczne[9]. Eksploatacja górnicza doprowadziła do obniżenia o około 15 m terenów w Dolinie Trzech Stawów. Obszar ten położony jest na dawnym polu górniczym KWK „Katowice”[10].

Dolina Trzech Stawów położona jest w dolinie Potoku Leśnego[11], będąca prawym dopływem Rawy, stanowiącego część dorzecza Wisły[12]. Tworzy ona zespół 11 sztucznych zbiorników wodnych (w tym: Łąka, Kajakowy, Oczko, Kąpielowy i Ozdobny)[13][12] o łącznej powierzchni ponad 35 ha[11]. Część stawów to akweny przepływowe, zaś inne, zlokalizowane w sąsiedztwie, są bezodpływowe[14]. Powstałe one na skutek eksploatacji górniczej[2].

Warunki klimatyczne Doliny Trzech Stawów zbliżone do klimatu dla całych Katowic. Jest on modyfikowany zarówno przez czynniki klimatotwórcze, jak i lokalne[15]. Średnia roczna temperatura w wieloleciu 1961–2005 dla stacji w sąsiednim Muchowcu wynosiła 8,1 °C, a średnia roczna suma opadów w okresie lat 1951–2005 wynosiła 713,8 mm[16].

Roślinność obszaru Doliny Trzech Stawów stanowi mozaikę różnego typu zbiorowisk: wodnych, nadwodnych, bagiennych, łąkowych i leśnych, o zachowanych w różnym stopniu walorach naturalnych lub półnaturalnych. Zbiorowiskom tym towarzyszy roślinność synantropijna i kultywowana[11]. Wśród drzew rosną tutaj gatunki różnych rodzajów, takich jak: brzozy, sosny, dęby, topole, świerki i olchy oraz pojedyncze wierzby[17]. Duży kompleks terenów otwartych w obrębie doliny stwarza dogodne warunki schronienia i rozmnażania licznych gatunków zwierząt. Obszar ten spełnia również bardzo ważną rolę dla ptaków odbywających wędrówki. Jest ona miejscem, gdzie mogą one znaleźć odpoczynek oraz dostateczną ilość pokarmu[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tradycyjna nazwa doliny Potoku Leśnego – Dolina Trzech Stawów, nawiązuje do liczby stawów założonych tutaj jeszcze w XIX wieku[11][11] powstałych na skutek przegłębień w profilu podłużnym potoku związanych z osiadaniami górniczymi[13] spowodowanymi działalnością kopalni węgla kamiennego „Ferdinand” („Katowice”)[4]. Jednocześnie zakład ten czerpał wodę z kopalnianych ujęć podziemnych oraz z Potoku Leśnego. Z tego ostatniego woda służyła do zasilania kotłów, chłodni kominowych siłowni zakładowej oraz płuczki. Gdy gmina Bogucice i kopalnia zaczęły się rozrastać, wody z kopalnianych ujęć zaczęło brakować. Celem zapewnienia stałych dostaw wody, na Potoku leśnym powstały zapory (niem. stauweiher), tworząc dwa zbiorniki retencyjne, zaś w późniejszym czasie powstał trzeci[1]. Trzy stawy pojawiają się na mapach wydanych na początku XX wieku[14]. Czwarty staw na potrzeby kopalni powstał w latach 20. XX wieku[18].

W dniu 1 kwietnia 1909 roku do obszaru dworskiego Katowice włączono zachodnie skrawki obszaru dworskiego Mysłowice-Zamek, które były odcięte od reszty Mysłowic po powołaniu w 1907 roku obszaru dworskiego Giszowiec. Były to tereny obecnego lotniska na Muchowcu oraz rejon Doliny Trzech Stawów[19]. Obszar dworski Katowice-Zamek został 30 czerwca 1924 roku zlikwidowany i włączony dzień później do miasta Katowice[20].

Od 1912 roku Dolina Trzech Stawów zaczęła być użytkowana w celach rekreacyjno-sportowych – do 1921 roku przez pływacki klub sportowy Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912, zaś w latach 1922–1924 przez Towarzystwo Pływackie „Giszowiec-Nikiszowiec 23”. W II połowie lat 30. XX wieku Dolina Trzech Stawów była użytkowana przez Ligę Morską i Kolonialną Obwód Zawodzie[4]. Liga organizowała latem w Dolinie Trzech Stawów otwarte kąpieliska[21], a także przystań dla żaglówek oraz kajaków[17]. W latach międzywojennych w Dolinie Trzech Stawów organizowano także wydarzenia kulturalne i działała restauracja[17]. Określenie „Dolina Trzech Stawów” używane jest od roku 1933[17]. Na mapie wydanej pomiędzy 1941 a 1943 rokiem ukazane są już cztery stawy w dolinie Potoku Leśnego[17].

Po II wojnie światowej tereny Doliny Trzech Stawów podupadły[4]. W czasach Polski Ludowej, w latach 60. XX wieku Dolina Trzech Stawów nabrała większe znaczenie jako ośrodek rekreacji świątecznej[22]. W tym czasie tereny Doliny Trzech Stawów zostały objęte zalesieniem i rekultywacją zieleni w ramach tworzonego wówczas Leśnego Pasa Ochronnego GOP. Urządzony tutaj także ośrodek wypoczynkowy[23], a także ustanowiony fragment Katowickiego Parku Leśnego im. R. Stachonia, którego część stanowi Dolina Trzech Stawów[5].

Od 1969 roku Dolina trzech Stawów była bazą sekcji kajakarskiej klubu GKS Naprzód Janów[4]. Swoją jedną z baz w Dolinie trzech Stawów miał także nieistniejący Klub Turystyki Kajakowej im. Marii Podhorskiej-Okołów w Katowicach[24].

W latach Polski Ludowej północna część Doliny Trzech Stawów została poddana urbanizacji; przy opracowaniach projektowych parku pracował Edward Bartman(inne języki)[25]. W jej granicach w latach 70. i 80. XX wieku powstało osiedle im. Ignacego Jana Paderewskiego[26]. Przed 1971 rokiem Dolina Trzech Stawów została przecięta poprzez poprzecznie poprowadzony nasyp alei Górnośląskiej (późniejszej autostrady A4)[5]. Ośrodek Doliny Trzech Stawów latach 80. XX wieku został rozbudowany[4]. W 1982 roku wzdłuż ulicy Trzech Stawów został ustawiony wielki głaz upamiętniający Romana Stachonia[27], zaś w 1986 roku na południe od osiedla, przy ulicy gen. K. Pułaskiego blisko stawu Kajakowego został wzniesiony pomnik Trudu Górniczego wraz z przyległym placem[28].

Pod koniec lat 80. XX wieku na skutek zanieczyszczeń został zlikwidowany staw Kopel, który znajdował się w pobliżu huty „Kunegunda”. Staw ten był dawnym łowiskiem wędkarskim. Po likwidacji grobli stał się on częścią stawu Łąka[24].

Po 1989 roku tereny Doliny Trzech Stawów w sąsiedztwie osiedla I.J. Paderewskiego[29] stały się miejscem wkraczania nowej zabudowy mieszkaniowej na tereny rekreacyjne[30]. Obszary te stały się intensywnie zagospodarowane i modernizowane[31]. Do 2011 roku powstało tutaj szereg inwestycji mieszkaniowych, w tym m.in.: osiedle Przystań (7 budynków wielorodzinnych), osiedle Mały Staw (4 domy wielorodzinne), osiedle Duży Staw (kompleks 8-piętrowych bloków mieszkalnych) czy Dom w Dolinie Trzech Stawów (3 budynki)[32].

Zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Stacja City by bike nr 5869 Dolina 3-ch Stawów (ul. Trzech Stawów)

Dolina Trzech Stawów to jeden z największych w Katowicach terenów zieleni urządzonej[33], o powierzchni 65,5 ha[34]. Obejmuje on północną część Katowickiego Parku Leśnego[4][35].

Położony jest on w sąsiedztwie terenów zurbanizowanych, dość intensywnie wykorzystywany rekreacyjnie[34]. Po północnej stronie alei znajdują się dwa wielkie stawy (Łąka i Kajakowy) otoczone założeniem parkowym[5], poprzecinane alejkami okalającymi stawy i biegnącymi między nimi[36]. Wzdłuż alejki poprowadzonej pomiędzy stawami ciągnie się rurociąg cieplny osłonięty krzewami. Na wschodnim brzegu stawów znajdują się: pawilon gastronomiczny, kawiarnia i teatr letni, zaś na przeciwnym brzegu urządzenia placu zabaw[27]. Przy biegnącej wzdłuż stawów ulicy Trzech Stawów stoi wielki głaz upamiętniający Romana Stachonia[27].

Po przeciwnej stronie rozciąga się południowa część Doliny Trzech Stawów z kilkoma stawami: północny (staw Kąpielowy) z piaszczystym wschodnim brzegiem i południowy (staw Ozdobny). Po zachodniej stronie stawów jest poprowadzona alejka obiegająca tereny lotniska Katowice-Muchowiec[26]. Wzdłuż całej doliny biegnie też około czterokilometrowa trasa do jazdy na rolkach[2].

Bezpośrednio w Dolinie trzech Stawów znajdowały się dwie stacje wypożyczalni rowerów miejskich City by bike: nr 6166 Pułaskiego – Wodny Plac Zabaw i nr 5911 Camping 215, zaś w rejonie ulic Francuskiej i Trzech Stawów jest jeszcze stacja nr 5869 Dolina 3-ch Stawów[37]. System ten został zastąpiony przez Metrorower[38].

Właścicielem terenów Doliny Trzech Stawów jest miasto Katowice[17].

W październiku 2023 roku Katowice jako pierwsze miasto w Polsce rozpoczęło testowanie autonomicznego autobusu[39][40][41].

Urządzenie minibus Blees BB-1 zostało stworzone przez gliwicki startup i jest testowane na 2-kilometrowym odcinku rolkostrady za lotniskiem Muchowiec[39][40][41].

Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]

Plaża nad stawem Kąpielowym
Pomnik Trudu Górniczego i znajdujący się przy nim skatepark

Dolina Trzech Stawów jest miejscem koncentracji działalności sportowo-rekreacyjnych, a jakże organizacji festiwali muzycznych, w tym OFF Festivalu[2]. Organizowane są tu też wydarzenia sportowe, jak m.in.: Otwarte Mistrzostwa Śląska w Kajakarstwie czy też różnego typu imprezy biegowe[17].

Przystań sportów wodnych zbudowana jest nad stawem Kajakowym. Posiada on pełne wyposażenie do użytkowania kajaków, w tym m.in.: pomost, świetlicę użytkową, bar z grillem oraz wypożyczalnię sprzętu pływającego[42]. Tam też, przy ulicy Trzech Stawów 10 siedzibę ma UKS „4" Katowice[43]. Jest to klub kajakowy, który wyłonił się z sekcji kajakowej GKS Naprzód Janów. Działalność klubu obejmuje kajakarstwo klasyczne i kajak-polo. Wychowankami zostali m.in. Paulina Paszek i Justyna Iskrzycka[44]. Przy nim funkcjonuje także Klub Sportowy SUP Silesia[45].

Staw Kąpielisko (Kąpielowy) jest obiektem rekreacji sezonowej. Znajduje się on pod opieką Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach[24].

Stawy Kajakowy i Ozdobny są pod opieką koła wędkarskiego Katowice Miasto nr 20[46], zaś staw Łąka pod opieką koła Katowice Bogucice nr 23 Polskiego Związku Wędkarskiego[47]. Pod względem gatunków odławianych przez wędkarzy w 2011 roku, wagowo dominowały karpie, leszcze i płocie[46].

Przy Pomniku Trudu Górniczego znajduje się skatepark[17]. W Dolinie Trzech Stawów znajduje się też boisko do piłki nożnej oraz do siatkówki plażowej[17]. Wodny Plac Zabaw, położony pomiędzy stawami Łąka i Kajakowym, podzielony jest na część dla młodszych i starszych. Obejmuje on armatki wodne, dysze, gejzery i pompy[17].

Przy ulicy Murckowskiej znajduje się Camping 215, będący w zarządzie katowickiego MOSiR-u. Camping o powierzchni 18 572 m² posiada: świetlicę z punktem gastronomicznym, ogródek piwny, pomieszczenia sanitarne, kuchnię letnią, pole namiotowe, stanowiska garażowe przyczep, kort tenisowy, saunę oraz wypożyczalnię sprzętu wodnego[44].

Przez teren Doliny Trzech Stawów przechodzą następujące szlaki turystyczne oraz rowerowe:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 77.
  2. ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Parki miejskie. www.katowice.eu. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  3. ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Steuer 2023 ↓, D.
  5. ↑ a b c d e Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 12.
  6. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 43.
  7. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 44.
  8. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 11.
  9. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
  10. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 60.
  11. ↑ a b c d e f Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 94.
  12. ↑ a b Tokarska-Guzik, Rostański i Kupka 2002 ↓, s. 14.
  13. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 109.
  14. ↑ a b Tokarska-Guzik, Rostański i Kupka 2002 ↓, s. 84.
  15. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 51.
  16. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 54.
  17. ↑ a b c d e f g h i j Zbigniew Markowski: Dolina Trzech Stawów w Katowicach. www.poznaj-slask.pl. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  18. ↑ Katowice. Dolina Trzech Stawów oblegana. Mieszkańcy korzystają z pięknej pogody. katowice.naszemiasto.pl, 2021-06-03. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  19. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 137.
  20. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 139.
  21. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 321.
  22. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 747.
  23. ↑ Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 46.
  24. ↑ a b c Steuer 2023 ↓, K.
  25. ↑ Jan Łukaszkiewicz i inni, Ursynowska szkoła architektury krajobrazu – mistrzowie i ich dzieło (cz. 2), „ACTA SCIENTIARUM POLONORUM - Architectura Budownictwo”, 18 (2), 2019, s. 134, DOI: 10.22630/ASPA.2019.18.2.29, ISSN 1644-0633 [dostęp 2023-10-15].
  26. ↑ a b Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 13.
  27. ↑ a b c Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 179.
  28. ↑ Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 14.
  29. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 123.
  30. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 136.
  31. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 150.
  32. ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 180.
  33. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 20.
  34. ↑ a b Studium... 2012 ↓, s. 32.
  35. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 34.
  36. ↑ Czapczyńska, Hiżycka i Sławiński 1995 ↓, s. 178.
  37. ↑ City by bike. Mapa stacji. citybybike.pl. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  38. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Mapa - Rower Metropolitalny [online], metrorower.transportgzm.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  39. ↑ a b Autonomiczny autobus w Katowicach! To pierwsze testy tego typu pojazdu w Polsce [Zdjęcia+wideo] [online], wKatowicach.eu [dostęp 2023-11-11] (pol.).
  40. ↑ a b Katowice jako pierwsze testują autonomiczny autobus [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-11-11] (pol.).
  41. ↑ a b Telewizja Polska S.A, W Katowicach testowany jest minibus bez kierowcy [online], katowice.tvp.pl [dostęp 2023-11-11] (pol.).
  42. ↑ Przystań sportów wodnych - Dolina 3 Stawów Katowice. silesiafilmcommission.pl. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  43. ↑ UKS-4-Katowice. www.facebook.com. [dostęp 2023-04-10].
  44. ↑ a b Steuer 2023 ↓, C.
  45. ↑ SUP Silesia: Kontakt. www.supsilesia.pl. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  46. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 155.
  47. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 154.
  48. ↑ Szlak Historii Górnośląskiego Górnictwa. mapa-turystyczna.pl. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).
  49. ↑ Urząd Miasta Katowice: Katowice na rowery. Trasy. www.katowice.eu. [dostęp 2023-04-10]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Części miasta Katowice
Części miasta wg SIMC
Miejskie obszary funkc.
Pozostałe

Herb Katowic

Przyroda Katowic
Parki
Kompleksy rekreacyjne
Użytki ekologiczne
Rezerwaty przyrody
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Lasy i pomniki przyrody
Przyroda nieożywiona
Instytucje

Herb Katowic

Akweny w Katowicach
Zlewnia Boliny
Zlewnia Brynicy
Zlewnia Mlecznej
Zlewnia Potoku Leśnego
Zlewnia Rawy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dolina_Trzech_Stawów&oldid=73054648”