Dom Towarowy Braci Jabłkowskich w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich w Warszawie
Symbol zabytku nr rej. 805-A
Ilustracja
Stary i nowy dom Braci Jabłkowskich
Państwo

 Polska

Miejscowość

ul. Bracka 25

Architekt

Karol Jankowski,
Franciszek Lilpop

Ukończenie budowy

1913–1914

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Towarowy Braci Jabłkowskich w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dom Towarowy Braci Jabłkowskich w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Towarowy Braci Jabłkowskich w Warszawie”
Ziemia52°13′56″N 21°00′55″E/52,232222 21,015278
Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Towarowy Braci Jabłkowskich – budynek domu towarowego, wzniesiony w latach 1913–1914 przy ul. Brackiej 25 w Warszawie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dom Towarowy Braci Jabłkowskich rozpoczął działalność 7 listopada 1914 roku. Przedsiębiorstwo przeniosło do nowego budynku działalność z sąsiedniej kamienicy przy ul. Brackiej 23, w której wynajmowało pomieszczenia od 1900 roku[1].

Poprzez bezpośrednie zaopatrywanie się u producentów, spółka wyeliminowała łańcuch pośredników i mogła zaoferować klientom produkty w konkurencyjnych cenach. Aby uprzyjemnić zakupy, otwarto na trzecim piętrze kawiarnię, a w sezonie letnim, na tarasie mieszczącym się na dachu, serwowano kefiry i soki owocowe, propagując idee zdrowego żywienia.

Okładka magazynu z modą, jesień-zima 1932/1933
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich
Witraże w domu towarowym
Wnętrze domu towarowego

Lata największej świetności Dom Towarowy przeżywał w dwudziestoleciu międzywojennym. Do 1939 roku był jedynym tego typu obiektem w Warszawie oraz największym domem towarowym w Polsce; prowadził także sprzedaż wysyłkową. Pracownicy firmy wysyłani byli na pokazy mody do Paryża, aby tam podpatrywać najnowsze kolekcje mody[2].

Dom towarowy był czynny podczas okupacji niemieckiej[3]. W czasie powstania warszawskiego przedsiębiorstwo wspierało powstańców, zaopatrując ich w odzież, obuwie i żywność. Produkowano tu także amunicję. Jako jeden z nielicznych budynków w tamtym rejonie Warszawy, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich przetrwał szczęśliwie bombardowania miasta. W maju 1945 dom towarowy wznowił działalność[4]. Rozdzielano tam również towary UNRRA.

W maju 1950 roku odebrano budynek rodzinie Jabłkowskich i dom towarowy upaństwowiono. W listopadzie 1951 w budynku otwarto Centralny Dom Dziecka[5]. Później mieścił się tam Dom Obuwia oraz siedziby biur, a od 1992 roku dom handlowy „Arka”. Następnie działała tam wielka księgarnia Traffic Club[6].

W czerwcu 1996 roku spadkobiercy ostatnich właścicieli reaktywowali przedsiębiorstwo Bracia Jabłkowscy, i po latach odzyskali budynek[6].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Modernistyczny gmach został wzniesiony w latach 1913–1914 w miejscu, w którym wcześniej znajdowała się Heca (szczwalnia, teatr walk zwierząt)[7]. Powstał według projektu Karola Jankowskiego i Franciszka Lilpopa. Autorzy inspirowali się wielkimi francuskimi i niemieckimi domami towarowymi, a szczególnie zaprojektowanym przez Alfreda Messela domem Wertheima w Berlinie.

Witryny rozdzielone są pokaźnymi, profilowanymi filarami, a wejście umieszczono we wnęce podpartej dwiema doryckimi kolumnami. Budynek wzniesiono na bazie konstrukcji szkieletowo-żelbetowej. W prostym, funkcjonalnym wnętrzu, na uwagę zasługuje reprezentacyjna klatka schodowa, oświetlona półkolistymi oknami z witrażami zaprojektowanymi przez Edmunda Bartłomiejczyka, a wykonanymi w pracowni W. Skibińskiego, przedstawiającymi wytworne mieszkanki miasta z różnych epok. W obiekcie zainstalowano pierwszą szklaną windę w Warszawie[2].

W czasie remontu elewacji budynku w 2017 zmieniono kolor fasady z brązowego na pierwotny kolor szary, odrestaurowano sztukaterie oraz elementy metaloplastyki[8].

Nowy Dom Jabłkowskich[edytuj | edytuj kod]

Nowy dom Jabłkowskich

W roku 2010 rozpoczęła się budowa nowego domu towarowego na rogu ulic Brackiej i Chmielnej. Jednak zamiast sklepów planowany był tu budynek biurowy. Został on oddany do użytku we wrześniu 2011[9].

Nowy dom braci Jabłkowskich, projektu architektów Ryszarda Girtlera i Marty Girtler-Szymborskiej, liczy sześć kondygnacji nadziemnych, przy czym parter był przeznaczony na usługi (salon telefonii komórkowej), a piętra na pomieszczenia biurowe. Przewidziano możliwość wykonania w stropie nad parterem dużego otworu na dźwig i schody ruchome, co pozwoliłoby wprowadzić usługi również na I piętro, a także ewentualnie do podziemia. Wejście do budynku znajduje się od strony ulicy Chmielnej.

Elewacje budynku są utrzymane w skali zgodnej ze starym budynkiem Domu Towarowego. Zastosowano okładzinę z szarego piaskowca oraz z modrzewia syberyjskiego. Narożnik budynku zaprojektowano na planie łukowym, elewacje od ulic Brackiej i Chmielnej łączą się płynnie w całość[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jerzy S. Majewski. Zaczęło się od hecy. I historia trwa. „Stolica”, s. 10, 12, wrzesień – październik 2022. 
  2. ↑ a b Agata Piasecka: Luksusowy Dom Towarowy Braci Jabłkowskich – słyszała o nim cała Europa. Agora SA, 2016-03-17. [dostęp 2016-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-09)].
  3. ↑ Jerzy S. Majewski. Zaczęło się od hecy. I historia trwa. „Stolica”, s. 14, wrzesień – październik 2022. 
  4. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 127.
  5. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945–1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 64, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  6. ↑ a b Jerzy S. Majewski. Zaczęło się od hecy. I historia trwa. „Stolica”, s. 15, wrzesień – październik 2022. 
  7. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 200.
  8. ↑ Tomasz Urzykowski. Don Braci Jabłkowskich zrobiony na szaro. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 22 lutego 2018. 
  9. ↑ Michał Wojtczuk. Nowy budynek Jabłkowskich: biurowiec zamiast sklepów. „Gazeta Wyborcza Stołeczna”, 2010-01-21. 
  10. ↑ Dariusz Bartoszewicz: Nowy Dom Jabłkowskich. Z klasą! Gazeta Wyborcza Stołeczna z 15 września 2011, str. 4/5

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Cezary Łazarewicz: Sześć pięter luksusu. Przerwana historia Domu Braci Jabłkowskich. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2047-8.
  • Feliks Jabłkowski: Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy. Romans ekonomiczny. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2005, seria: Seria z Kogutem. ISBN 83-207-1796-5.
  • Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu: warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 270-277. ISBN 83-89101-32-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dom_Towarowy_Braci_Jabłkowskich_w_Warszawie&oldid=72857706”