Dragutin Dimitrijević
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| |
Dragutin Dimitrijević ps. „Apis” (cyrylica serbska: Драгутин Димитријевић Апис; ur. 17 sierpnia 1876 w Belgradzie, zm. 26 czerwca 1917 w Salonikach) – szef wywiadu Sztabu Generalnego Serbii, związany z tajnymi organizacjami zmierzającymi do zjednoczenia państw południowosłowiańskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dimitrijević pochodził z rodziny arumuńskiej, był synem Todora. Ze względu na wielką energię i swą korpulentną posturę, jeszcze w szkole otrzymał przydomek „Apisa”, od egipskiego świętego byka[1].
Wielokrotnie podejmował terrorystyczne działania m.in. w 1903 stał na czele grupy oficerów, którzy dokonali udanego zamachu na króla Serbii Aleksandra i jego żonę Dragę (umożliwiając dojście do władzy dynastii Karadziordziewiciów) i próby zamachu na cesarza Franciszka Józefa w 1911.
Był jednym z założycieli tajnej organizacji spiskowej Zjednoczenie lub Śmierć szerzej znanej pod nazwą Czarna Ręka. Zorganizował zamach w Sarajewie na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, uznawany za bezpośrednią przyczynę wybuchu pierwszej wojny światowej. To on przeszkolił Gavrilo Principa i innych Serbów którzy dokonali zamachu[2].
W trakcie wojny, książę-regent Aleksander Karadziordziewić, naczelny wódz armii serbskiej oraz premier Serbii Nikola Pašić, widząc rosnące wpływy organizacji, postawili przywódców „Czarnej Ręki” przed serbskim sądem wojskowym w Salonikach pod fałszywym zarzutem próby zamachu na życie króla i zorganizowania zamachu stanu. Dimitrijevicia i ośmiu oficerów skazano na śmierć. Rozstrzelano go w Mikrze pod Salonikami wraz z Lubomirem Vuloviciem i Rade Malobabiciem[3]. Rozstrzelanych na miejscu pochowano. Pozostali oficerowie zostali przez księcia ułaskawieni. Gdy w latach 90. rozpoczęto tam budowę portu lotniczego Saloniki-Macedonia, odnalezione szczątki przeniesiono do serbskiej części cmentarza wojskowego w Salonikach.
Wyrok przeciwko Dimitrijeviciowi był kontrowersyjny i umotywowany politycznie. W 1953 Sąd Najwyższy Serbii dokonał rehabilitacji wszystkich rzekomych spiskowców, uznając ich za niewinnych, ponieważ ich udział w zabójstwie nie został udowodniony[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ David MacKenzie: Apis. The congenial Conspirator. The Life of Colonel Dragutin T. Dimitrijević. Boulder, Columbia: Columbia University Press, 1989, s. 25, seria: East European Monographs. No. 265. ISBN 0-88033-162-3.
- ↑ Palmer 1998 ↓, s. 117.
- ↑ Dusan T. Bataković: The Balkan Piedmont Serbia and the Yugoslav Question. Paris: Institute for Balkan Studies, Belgrad, 1998, s. 25-73, seria: „Dialogue” nr 10.
- ↑ David MacKenzie: The Exoneration of the „Black Hand“. Boulder, Columbia: Columbia University Press, 1998, s. 290 i d., seria: East European Monographs. No. 516. ISBN 0-88033-414-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alan Palmer: Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998. ISBN 83-85852-28-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dusan T. Bataković, The Balkan Piedmont Serbia and the Yugoslav Question. rastko.org.rs. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-11)]. (rozdziały The Black Hand i Great Serbia or Yugoslavia?), Institute for Balkan Studies, Belgrad ([za] „Dialogue” nr 10, Paris 1994, S. 25-73), [dostęp 2012-10-06] (ang.)
- Vlada Arsić, Solunski proces, Press magazin, 16.11.2007 [dostęp 2012-10-06] (serb.)