Dylewo (powiat ostrołęcki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dylewo
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

ostrołęcki

Gmina

Kadzidło

Liczba ludności (2017-12-31)

1326[2]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

07-420[3]

Tablice rejestracyjne

WOS

SIMC

0511077[4]

Położenie na mapie gminy Kadzidło
Mapa konturowa gminy Kadzidło, na dole znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego
Mapa konturowa powiatu ostrołęckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Ziemia53°11′24″N 21°27′11″E/53,190000 21,453056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Czesława Kaczyńska, twórczyni ludowa z Dylewa

Dylewo – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Kadzidło[4][5]. Leży przy drodze krajowej nr 53.

Integralne części wsi Dylewo[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0511083 Dylewo Nowe część wsi
0511090 Dylewo Stare część wsi

Dylewo Stare i Dylewo Nowe tworzą odrębne sołectwa[6], a w przeszłości były odrębnymi wsiami.

Do 1931 roku Dylewo Stare było miejscowością gminną w nieistniejącej już gminie Dylewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Ulica Spokojna

Dylewo jest położone w północno-wschodniej Polsce na terenie Niziny Północnomazowieckiej i Puszczy Zielonej, w województwie mazowieckim, w północnej części powiatu ostrołęckiego, w gminie Kadzidło. Przez miejscowość przepływa struga Piasecznica.

Ulica Radosna

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Ulica Ostrołęcka

Nazwa Dylewo miała pierwotnie formę patronimiczną. Była utworzona od nazwy osobowej Dyl. Nazwa osobowa Dyl wraz z biegiem czasu zmieniła się w nazwę dzierżawczą. Słowo Dyl było zapożyczone z języka niemieckiego, w którym początkowo oznaczało "deskę", a potem "drąg". Nazwa wsi była przez lata nieustabilizowana. Po raz pierwszy pojawiła się w 1393 roku jako Dilewicze, następnie w 1414 roku jako Dilewo. Z 1660 roku pochodzi natomiast zapis Dylow. Nazwa Dylewo jest zapisywana od XVIII wieku[7].

Kolonia Sachalin

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze dzieje[edytuj | edytuj kod]

Dylewo to najstarsza wieś na terenie Puszczy Kurpiowskiej. Wiadomo, że istniała przed 1393 rokiem. Wtedy to książę mazowiecki Janusz I nadał 30 włók rycerzom Janowi i Pawłowi (in deserto nostro in hereditate Dilewicze)[7]. W 1408 roku jeden z odbiorców nadania odstąpił swoją część księciu Januszowi[8].

Następne wiadomości dotyczące wsi pojawiają się dopiero w XVII wieku. W 1621 roku z inicjatywy Andrzeja Mniszcha, starosty ostrołęckiego w Dylewie osiedleni zostali szlachcice Kaczyńscy ze wsi Kaczyno (dziś Kaczyny – dzielnica Ostrołęki), dając tym samym początek strzelcom kurpiowskim[9][10]. Byli oni zobowiązani do chodzenia w ściśle określonym ubiorze, który miał być pierwowzorem stroju kurpiowskiego[9]. W Dylewie znajdował się jedyny na Kurpiach folwark i w XIX wieku mieszkał tam naddzierżawca ekonomii ostrołęckiej[11].

Do 1918 roku[edytuj | edytuj kod]

Drewniana karawaka i metalowy krzyż

W 1824 roku w Dylewie (Starym i Nowym łącznie) znajdowało się 89 domów, a liczba mieszkańców wynosiła 504 osoby[12]. Od 1868 do 1931 roku miejscowość pełniła funkcję gminy. Gmina ta obejmowała swoim zasięgiem 20 pobliskich wsi. W 1921 roku gmina ta liczyła 6426 osób. Większość mieszkańców wsi stanowili wówczas katolicy, a tylko 14 Żydów znajdowało się w Dylewie Starym. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpiła wielka fala emigracji na ziemiach Puszczy Kurpiowskiej. Zjawisko to spowodowane było m.in. kryzysem gospodarczym, który dotknął całe Królestwo Polskie, klęskami nieurodzaju, a także obietnicami dobrobytu, jaki miał spotkać Kurpiów na emigracji[13]. Do czasów I wojny światowej wyjechało z Dylewa nawet do 400 osób[14]. Jednocześnie emigranci mieli przysyłać według Adama Chętnika, około 40 tysięcy rubli rocznie[15]. Znaczna część emigrantów udała się do Ameryki Północnej[9]. Obok wychodźstwa do Ameryki, dużą rolę odgrywała emigracja sezonowa do Prus. W samym tylko 1912 roku z Dylewa do Prus "na saksy" wyszło 129 mężczyzn i 88 kobiet[16].

W XIX wieku postawiono w Dylewie karawakę – drewniany krzyż mający chronić przed epidemiami[9]. Od 1892 roku do lat 90. XX wieku w Dylewie istniała karczma, obecnie zrekonstruowana w skansenie kurpiowskim w Nowogrodzie[9][17]. W czasie I wojny światowej powstał także przy drodze z Dylewa do Obierwii mały cmentarz żołnierski. Od lat międzywojennych do 1973 roku znajdowała się we wsi stacja kolei wąskotorowej Dylewo[9].

Początek XX wieku to okres kiedy Dylewo, tak jak i cały region kurpiowski ulega powolnym przemianom społecznym, gospodarczym i kulturalnym. W 1899 roku otwarto bibliotekę w Dylewie[18]. W 1899 roku powstaje w miejscowości spółka rolnicza, a w latach 1912-1913 mleczarnie zarówno w Dylewie Nowym jak i Dylewie Starym[19]. Przed I wojną światową powstało we wsi także kółko rolnicze im. Stanisława Staszica, przejawiające znaczną aktywność na polu gospodarczym w myśl hasła: "sami sobie"[20].

Dylewa nie ominęły także wydarzenia związane z rewolucją 1905 roku. Wiosną 1905 roku odbyło się w tej miejscowości zebranie gminne, które żądało wprowadzenia języka polskiego jako języka urzędowego[21]. Po 1905 roku rozwijało się na Kurpiach czytelnictwo. W Dylewie i innych miejscowościach Puszczy Zielonej czytano m.in. "Zaranie", z którym współpracował mieszkający w Dylewie Piotr Kaczyński, znany działacz ruchu ludowego[18].

Od 1918 roku do dziś[edytuj | edytuj kod]

W latach międzywojennych mieszkańcy wsi, tak jak i w innych kurpiowskich miejscowościach opowiadali się większością w wyborach za obozem narodowym, który osiągał np. w 1930 roku na terenie ówczesnej gminy Dylewo 79,4% głosów poparcia[22]. Obok endecji ważną rolę odgrywał ruch ludowy, którego głównym przedstawicielem w Dylewie był Piotr Kaczyński, wójt gminy Dylewo w latach międzywojennych, który stał na czele Zarządu Powiatowego PSL „Wyzwolenie” w Ostrołęckiem[18].

W 1918 roku w Dylewie powstała Szkoła Podstawowa, 4 klasowa, której pierwszym kierownikiem był Zygmunt Lewandowski[23]. Szkoła wówczas mieściła się w drewnianym budynku z 1 izbą lekcyjną i 2 pokojami[24]. Obecnie w skład Zespołu Placówek Oświatowych w Dylewie wchodzą:

  • Przedszkole Samorządowe
  • Szkoła Podstawowa
  • Publiczne Gimnazjum.

20 maja 2002, ZPO nadano imię Jana Pawła II.

W Dylewie urodzili się: wiceprezydent Warszawy Mateusz Eustachy Lubowidzki i jego brat, marszałek sejmu Królestwa Polskiego, Józef Lubowidzki[25]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Zmiany zaludnienia Dylewa na przestrzeni lat 1824-2011:

Straż Pożarna[edytuj | edytuj kod]

W 1926 roku podjęte zostały próby założenia jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej przez Walentego Gralę. Ostatecznie straż założył Andrzej Bałon[26] sprowadzając pompę wodną. Budynek został zmodernizowany w 2006 roku z udziałem środków unijnych. Obecnie w tymże budynku mieści się Filia Gminnej Biblioteki Publicznej oraz siłownia. Do OSP Dylewo należy 30 strażaków.

Parafia[edytuj | edytuj kod]

Kościół Parafialny p.w. Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia w Dylewie

W Dylewie, od 21 sierpnia 2005, funkcjonuje parafia pw. NMP Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia należąca do dekanatu Kadzidło.

Wykaz ulic[edytuj | edytuj kod]

Według systemu TERYT w miejscowości Dylewo znajdują się następujące ulice[27]:

  • Chabrowa
  • Dworska
  • Jana Pawła II
  • Krótka
  • Lipowa
  • Księdza Mieszki
  • Ks. Prał. Mariana Niemyjskiego
  • Ostrołęcka
  • Pogodna
  • Polna
  • Poprzeczna
  • Przemysłowa
  • Radosna
  • Sachalin
  • Słoneczna
  • Sosnowa
  • Spokojna
  • Sportowa
  • Szkolna
  • Wodna

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27818
  2. ↑ Strona gminy, liczba ludności. bip.kadzidlo.samorzady.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-11)].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 238 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Sołectwa. Urząd Gminy Kadzidło. [dostęp 2016-03-04]. (pol.).
  7. ↑ a b Elżbieta Kowalczyk-Heyman, Pochodzenie nazw miejscowych w parafii Kadzidło [w:] Dzieje parafii i kościoła pod wezwaniem Ducha Świętego w Kadzidle, pod red. Marii Przytockiej, Kadzidło 2012, s. 41-42. ISBN 978-83-934099-0-7
  8. ↑ Kazimierz Pacuski, O Puszczy Zagajnicy (Kurpiowskiej) w średniowieczu i dobie nowożytnej. Początki Kadzidła [w:] Dzieje parafii i kościoła pod wezwaniem Ducha Świętego w Kadzidle, pod red. Marii Przytockiej, Kadzidło 2012, s. 29. ISBN 978-83-934099-0-7
  9. ↑ a b c d e f Marcin Żerański: Kurpie. Puszcza Zielona. Przewodnik turystyczny. Cieszyn: 2008, s. 38-39. ISBN 978-83-924488-1-5.
  10. ↑ Maurycy Horn, Mniszech Andrzej, "Polski Słownik Biograficzny", T. 21, 1976, s. 458.
  11. ↑ Oskar Kolberg: Mazowsze. Obraz etnograficzny. T. IV: Mazowsze Stare. Mazury. Kurpie. Kraków: 1888, s. 50.
  12. ↑ Tabella miast, wsi, osad, Królestwa Polskiego : z wyrażeniem ich położenia i ludności, T. 1, A - Ł., s. 111.
  13. ↑ Janusz Gołota, Emigracja z północno-wschodniego Mazowsza i Podkarpacia - przyczyny, kierunki i następstwa - zarys tematyki, "Zeszyty Naukowe OTN", z. 16, 2002, s. 215-217.
  14. ↑ Janusz Szczepański. Emigracja zarobkowa z kurpiowszczyzny (do I wojny światowej). „Zeszyty Naukowe OTN”. 7, s. 42, 1993. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe. ISSN 0860-9608. 
  15. ↑ Janusz Szczepański. Emigracja zarobkowa z kurpiowszczyzny (do I wojny światowej). „Zeszyty Naukowe OTN”. z. 7, s. 45, 1993. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe. ISSN 0860-9608. 
  16. ↑ Stanisław Wiśniewski, Przyczynek do dziejów emigracji z Ostrołęki i okolic, "Zeszyty Naukowe OTN", z. 16, 2002, s. 243.
  17. ↑ na podstawie tekstu Urszuli Kaczyńskiej: Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie im. Adama Chętnika. www.kurpie.com.pl. [dostęp 2011-08-15].
  18. ↑ a b c Stanisław Pajka, Dylewo dawniej i dziś, Dylewo 2012, s. 32.
  19. ↑ Krzysztof Groniowski, Przemiany gospodarczo-społeczne na Kurpiach na przełomie XIX i XX wieku, "Przegląd Historyczny", R. 54, 1963 z. 1, s. 61.
  20. ↑ Stanisław Pajka, Regionalizm kurpiowski w latach międzywojennych, "Zeszyty Naukowe OTN", z. 6, 1992, s. 31.
  21. ↑ Jerzy Kijowski, Początki zorganizowanego ruchu ludowego na ziemiach obecnego województwa ostrołęckiego (1895-1907), "Zeszyty Naukowe OTN", z. 9, 1995, s. 106.
  22. ↑ Janusz Gołota. Mieszkańcy powiatu ostrołęckiego wobec problemów politycznych lat trzydziestych. „Zeszyty Naukowe OTN”. 9, s. 196, 1995. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe. ISSN 0860-9608. 
  23. ↑ Stanisław Pajka, Dylewo dawniej i dziś, Dylewo 2012, s. 159.
  24. ↑ Henryk Maćkowiak, Polska oświata szkolna w powiecie ostrołęckim u progu niepodległości w 1918 r., "Zeszyty Naukowe OTN", z. 3, 1989, s. 51.
  25. ↑ Hanna Dylągowa, Mateusz Lubowidzki, "Polski Słownik Biograficzny", 1973, T. 18, s. 74.
  26. ↑ Dylewo: Strażacki man został poświęcony i przekazany druhom. kurierostrolecki.pl, 2011-11-20. [dostęp 2012-05-05]. (pol.).
  27. ↑ GUS. Rejestr TERYT

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Kadzidło
Wsie
Kolonie
Osady leśne
Części wsi

Herb gminy Kadzidło

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dylewo_(powiat_ostrołęcki)&oldid=72616981”