Dziewięcierz
50°13′13″N 23°26′29″E/50,220278 23,441389
| wieś | |
.jpg) Cmentarz greckokatolicki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
199[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-620[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLU |
| SIMC |
0602779[4] |
Położenie na mapie gminy Horyniec-Zdrój  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
| 50°13′13″N 23°26′29″E/50,220278 23,441389[1]
| |
Dziewięcierz – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Horyniec-Zdrój[5][4].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Na terenie miejscowości znajduje się rezerwat przyrody Sołokija[6].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Horyńcu-Zdroju[7].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0602791 | Moczary | przysiółek |
| 0602800 | Słotwina | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś pierwotnie nazywała się Dziewięciory (Девятири). Powstała w latach 1565–1566, lokowana na surowym korzeniu przez starostę lubaczowskiego Andrzeja Myszkowskiego jako wieś królewska. W 1630 r. liczyła 56 domów. Wsią królewską pozostawała do 1778 r., potem była własnością szlachecką, na początku XX w. majątek rozparcelowano.
Przed 1945 r. w skład Dziewięcierza wchodziły przysiółki: Dolina Dunajecka, Popowa Dolina, Czornije, Dąbrówki, Hruszki, Kernycia, Kowale, Łuh, Moczary, Śniegury, Sołotwyna, Srocze Łozy, Trostianka (najdalszy oddalony był 3 km od cerkwi).
W XVII-XVIII w. we wsi rozwinęło się rzemiosło garncarskie i kamieniarskie, dzięki sąsiednim ośrodkom: Potyliczowi, który był ważnym ośrodkiem garncarskim dzięki bogatym zasobom glinki garncarskiej i fajansowej, oraz Brusnu, ośrodkowi kamieniarskiemu ze złożami piaskowca i wapienia. Odpowiedni do obróbki kamień znajdował się także na wschód od Dziewięcierza, w miejscu gdzie w latach 80. XVIII w. w ramach kolonizacji józefińskiej założono niemiecką kolonię Einsingen, której mieszkańcy otworzyli kamieniołom.
W XVII w. funkcjonowało 16 warsztatów garncarskich, a ponadto huta żelaza. We wsi był także młyn i karczmy. Dziewięcierz leżał przy rozgałęzieniu szlaków, na wschód do Potylicza i Rawy Ruskiej oraz na północ do Werchraty.
Zapewne bogactwo miejscowych rzemieślników i dogodne położenie umożliwiły zrealizowanie potężnej inwestycji, którą była budowa monumentalnego założenia cerkiewnego w latach 1749–1750 (data na podstawie napisów na krzyżach na bramie wschodniej i zachodniej muru wokół cerkwi, odczytana 18 sierpnia 2014 r. przez Swiatosława Gala i Szymona Modrzejewskiego). Nazwisko ówczesnego parocha nie jest znane[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru zabytków NID[9] na listę zabytków wpisany jest cmentarz greckokatolicki, obecnie komunalny, z poł. XIX w., nr rej.: A-1281 z 12.09.1990.
We wsi znajdowała się drewniana cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowana w latach 1837–1839 na miejscu starszej, zniszczona w czasie II wojny światowej.
Nieopodal cerkwiska znajdują się ruiny plebanii i kapliczka na wodzie z basenem, która była używana przez grekokatolików podczas święta Jordanu.[10]
Na terenie wioski znajduje się również 17 przydrożnych kamiennych krzyży bruśnieńskich, które pochodzą z ludowych warsztatów kamieniarskich w Starym Bruśnie.[11]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Galeria[edytuj | edytuj kod]
- Cerkwisko
-
Brama wschodnia w murach obronnych cerkwi -
Kapliczka w murze z resztkami polichromii -
Pozostałości budynku w północno-wschodnim narożniku
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- Cmentarz greckokatolicki
-
Grób proboszcza Josefa Czechowicza (1810–1875) -
-
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28974
- ↑ Wieś Dziewięcierz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-31] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 242 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Linia: Rezerwat Sołokija. OpenStreetMap. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Dziewięcierz - historia. Apokryf Ruski - Otwarte Ukraińskie Zasoby Naukowe. [dostęp 2016-01-06].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 22 [dostęp 2016-01-06].
- ↑ n, Kapliczka z basenem w Dziewięcierzu - najdziwniejsza na Roztoczu [online], Atrakcje Roztocza – historia, kultura, społeczność i folkowisko, 8 lutego 2023 [dostęp 2023-03-14] (pol.).
- ↑ Dziewięcierz | Odkrywamy Kamienne Krzyże [online] [dostęp 2023-03-14] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dziewięcierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 291.
- Siedziba gminy: Horyniec-Zdrój
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Przysiółek | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi | |
| Dawna wieś |
