Pesa Acatus II
 EN77-005 na stacji Kraków Zabłocie | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Lata budowy |
2010–2011 |
| Układ osi |
Bo’2’2’2’Bo’ |
| Układ wagonów |
s+d+d+s |
| Wymiary | |
| Długość |
75 250 mm |
| Szerokość |
2880 mm |
| Wysokość |
4280 mm |
| Napęd | |
| Typ silników |
asynchroniczne |
| Liczba silników |
4 × 500 kW |
| Napięcie zasilania |
3000 V DC |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc ciągła |
2000 kW |
| Przyspieszenie rozruchu |
1 m/s² |
| Maksymalna prędkość eksploatacyjna |
160 km/h |
| Parametry użytkowe | |
| Wysokość wejścia |
760 mm |
| Liczba miejsc siedzących |
180+13 |
| Liczba miejsc ogółem |
350 (3 os./m²) |
Pesa Acatus II (typ 32WE oznaczony serią EN77) – czteroczłonowy częściowo niskopodłogowy normalnotorowy elektryczny zespół trakcyjny produkcji polskiej, wytwarzany w zakładach Pesy na przełomie roku 2010 i 2011, którego 5 sztuk zostało zakupionych przez samorząd województwa małopolskiego. Początkowo pojazdy były eksploatowane przez Przewozy Regionalne, a później przez Koleje Małopolskie, które od 2018 dodatkowo są właścicielami pojazdów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej elektryczne zespoły trakcyjne produkowane były aż do 1997 roku tylko przez Pafawag z Wrocławia[3]. Była ona producentem m.in. najpopularniejszego w Polsce EZT serii EN57[4]. Pafawag po prywatyzacji w latach 90. zaprzestał produkcji tego typu pojazdów, a ostatnim wyprodukowanym zespołem był ED73 w 1997[4]. Przez kilka lat w Polsce nie produkowano żadnych EZT.
W tym czasie PKP, a później samorządy, kupowały głównie wagony spalinowe i spalinowe zespoły trakcyjne, gdyż w obsłudze linii niezelektryfikowanych dominowały paliwożerne lokomotywy. Pozwoliło to polskim producentom oraz przewoźnikom na zebranie doświadczenia w produkcji i eksploatacji lekkiego taboru[5]. Dodatkowo modernizowano posiadane przez polskich przewoźników zespoły trakcyjne serii EN57[6].
Elektryczne zespoły trakcyjne nowych producentów zaczęły pojawiać się na polskich torach w 2004 roku. Od tego czasu przetargi na dostawę EZT wygrywali trzej producenci: Pesa Bydgoszcz (dawne ZNTK Bydgoszcz), Newag (dawne ZNTK Nowy Sącz) oraz Stadler Rail Polska[7]. Pesa po głębokiej restrukturyzacji w 1998 roku początkowo (od 2001 roku) zajęła się produkcją szynobusów, jednakże w 2004 roku podjęła się zbudowania pierwszych EZT dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej – 13WE (EN95). Pomimo planów zakupu 10 sztuk[8], produkcja została zakończona po jednym egzemplarzu. Kolejnym wyprodukowanymi EZT-ami były 15WE (2006 rok) oraz 16WEk (2007 rok). W obu przypadkach produkcja zakończyła się po jednym zamówieniu. Jedną z przyczyn niepowodzenia była wysoka podłoga (1000 mm nad główką szyny[9]), utrudniająca szybką wymianę pasażerów oraz coraz popularniejsze przewozy rowerów, wózków dziecięcych czy inwalidzkich[6]. W Polsce (poza aglomeracją warszawską i trójmiejską) właściwie nie występują wysokie perony oraz nie było planów ich budowy, więc wprowadzanie niskopodłogowych EZT stało się istotne dla zamawiających nowy tabor[10][11][12]. Pesa Bydgoszcz uwzględniła to projektując elfa oraz Acatusa II, które są dostosowane do bezstopniowej obsługi peronów wysokości 550/760 mm nad PGS[1][13].
Następca[edytuj | edytuj kod]
W 2014 roku Pesa ogłosiła, że po 3 latach przerwy (EN77-005 dostarczono w II kwartale 2011 roku[14]) zamierza rozwijać linię Acatus II sprzedając Acatusy Plus. Zamówienie na te pojazdy złożyły samorządy województwa małopolskiego i podkarpackiego[15].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Acatus II to czteroczłonowy, jednoprzestrzenny, częściowo niskopodłogowy skład przeznaczony do obsługi przewozów pasażerskich regionalnych. Mimo nazwy ma małe powiązanie z pierwszym Acatusem[2].
Środkowe człony posiadają dwie pary drzwi na stronę, a skrajne po jednej parze. Wszystkie drzwi znajdują się w strefie z niską podłogą, pod którymi umieszczono wysuwane stopnie ułatwiające wsiadanie z peronów niższych niż 550/760 mm nad PGS. Pierwszy i ostatni wózek to napędowy 26MN o rozstawie osi 2800mm. Środkowe to wózki toczne 40AN w systemie Jacobsa o rozstawie osi 3000 mm. Nad wszystkimi wózkami znajdują się strefy podwyższonej podłogi, na które prowadzą schodki lub pochylnie. Średnica kół wynosi 850 mm[2]. Ze względu na sposób połączenia członów ze sobą, nie jest możliwe skracanie i wydłużanie pojazdu w warunkach eksploatacyjnych, jednakże istnieje możliwość łączenia maksymalnie 3 pojazdów w trakcję wielokrotną.
Stosowany jest mieszany układ foteli: rzędami i grupami. W pojeździe zamontowano 160+13 miejsc siedzących w klasie II i 20 w klasie I[2]. W przestrzeni pasażerskiej znajdują się dwie toalety w systemie zamkniętym oraz przestrzeń dla podróżnych z ograniczoną możliwością poruszania się, z dużym bagażem lub z rowerem, w pobliżu której, przy drzwiach są windy dla niepełnosprawnych.
Acatus II jest wyposażony w fotel pomocnika maszynisty[1], dzięki czemu mogą przekraczać prędkość 130 km/h w normalnej eksploatacji, do czego wymagana jest dwuosobowa obsługa. Widoczność z kabiny jest dobra, oprócz martwej strefy tuż przed czołem. Wymaga to szczególnej uwagi podczas ruszania przy niskich peronach, a także przy przejściach na poziomie szyn[2].
Pociąg ten jest uboższą wersją pojazdów z rodziny Elf. Wśród różnic technicznych znajdujemy brak spełniania normy zderzeniowej PN-EN-15227 (sama wytrzymałość konstrukcji jest natomiast identyczna jak w elfach – P II według normy PN-EN-12663-1[1][13]), brak bloków czyszczących powierzchnie toczne, smarowanie obrzeży jest zredukowane tylko do zewnętrznych osi wózka napędowego (w elfie obie).
W 2016 jednostki zostały skierowane na naprawy okresowe, podczas których otrzymały nową malaturę[16].
W 2021 roku w zakładach ZNTK Mińsk Mazowiecki rozpoczęły się naprawy acatusów poziomu P4 połączone z modernizacją obejmującą m.in. wymianę tarcz hamulcowych i kół monoblokowych, montażu systemu informacji pasażerskiej, systemu zliczania pasażerów, nadajników Wi-fi, uchwytów na rowery nowego systemu monitoringu wewnętrznego i zewnętrznego oraz wymianie tapicerki siedzeń, montażu[17][18].
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
28 stycznia 2010 podpisana została umowa na dostawę 5 nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych typu Acatus II z samorządem województwa małopolskiego[19]. Zakup taboru został sfinansowany z funduszy unijnych w ramach małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013[2].
Acatusy II to pierwsze EZT kupione przez województwo małopolskie[20]. Wcześniej kupowano mniejsze pojazdy elektryczne (Pesa 308B) oraz spalinowe (Kolzam 212M i Pesa 218M)[20].
28 stycznia 2011 pierwsze 2 pociągi zostały dostarczone do Krakowa i ruszyły w pierwszy kurs w barwach Przewozów Regionalnych do Tarnowa i do Krynicy przez Nowy Sącz[2]. Kolejne dwa składy zostały dostarczone 29 marca[21]. Ostatni, piąty acatus II, został dostarczony w II kwartale 2011 roku[14].
Jesienią 2012 roku pojawił się problem nadmiernego zużywania się zestawów kołowych. We wrześniu jeden ze składów został wyłączony z ruchu ze względu na graniczne zużycie zestawów kołowych. W grudniu zostały wyłączone 3 kolejne składy, a ostatni w maju 2013. Wszystkie pojazdy przejechały 70-80 tysięcy kilometrów, pomimo iż zgodnie z umową powinny przejechać 100 tysięcy. W związku z czym PR zażądały naprawy na koszt producenta. Po naprawieniu i przekazaniu 2 pierwszych składów, Pesa zatrzymała 3. naprawiony skład i wystawiła fakturę za naprawę wszystkich 3 składów. Według Pesy przyczyną zbyt szybkiego zużywanie się kół w EN77 jest zły stan infrastruktury w województwie małopolskim[22], jednak producent wiedział o stanie linii kolejowych[23].
12 grudnia 2015 zakończyła się umowa dzierżawy jednostek przez Przewozy Regionalne. 13 grudnia jednostki przekazano w dzierżawę Kolejom Małopolskim[24]. Powodem zmiany użytkownika jest przejecie przez KMł od PR obsługi linii Kraków Główny – Sędziszów[25][26].
W 2017 roku EN77-001, 002 i 005 trafiły na kilka miesięcy do Przewozów Regionalnych[27][28][29][30].
24 września 2018 Urząd Marszałkowski podjął uchwałę odnośnie do wniesienia aportem do Kolei Małopolskich wszystkich EZT EN77[31]
Nazwy pociągów[edytuj | edytuj kod]
W maju 2011 ogłoszono konkurs na nazwy dla pociągów[32], w wyniku którego 27 września nadano pociągom imiona[33]. Każde z nich odnosi się do jednego z subregionów Małopolski[34].
| Oznaczenie | Imię | Subregion |
|---|---|---|
| EN77-001 | Pawie Pióro | krakowski |
| EN77-002 | Jaskółka | tarnowski |
| EN77-003 | Jura | Małopolska Zachodnia |
| EN77-004 | Nikifor | sądecki |
| EN77-005 | Tischner | podhalański |
Poszczególne pociągi nie są na stałe przypisane do „swoich” subregionów. EN77-003 Jura obsługuje np. niektóre połączenia do Zakopanego[35].
Od 1 czerwca do 5 listopada 2012 z Krynicy do Warszawy Wschodniej kursował pociąg Interregio Nikifor. Relacja nie była jednak obsługiwana przez EN77-004 noszący to samo imię, a składy innego typu. Wspólna nazwa bywała przyczyną pomyłek[36][37].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Niskopodłogowy elektryczny zespół trakcyjny. pesa.pl. [dostęp 2012-05-21].
- ↑ a b c d e f g Paweł Terczyński. Zespół trakcyjny EN77 typu 32WE dla Małopolski. „Świat Kolei”. 3/2011, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Ryszard Rusak. Od Pafawagu do Bombardiera. 60 lat Państwowej Fabryki Wagonów Pafawag we Wrocławiu. „Świat Kolei”. 10/2005. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ a b Paweł Terczyński. Pafawag – kronika produkcji. „Świat Kolei”. 10/2005. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Paweł Terczyński. Wagony i zespoły spalinowe w obsłudze ruchu regionalnego na PKP. „Świat Kolei”. 9/2008, s. 12-21. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ a b Bogdan Waga. Elektryczne na start. „Koleje Małe i Duże”. 1/2007, s. 18-27. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Piotr Sobolewski. Nowy Zakład Montażu Taboru Kolejowego firmy STADLER w Siedlcach. „Świat Kolei”. 5/2008, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Tomasz Tomaszewski. EN95 – nowy zespół trakcyjny dla Warszawskich Kolei Dojazdowych. „Świat Kolei”. 9/2004, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Prospekty na stronach producenta: ED59 Acatus, ED74 Bydgostia [dostęp 2012-02-21].
- ↑ Grzegorz Kotlarz. ELF – nowe dziecko PESY. „Świat Kolei”. 2/2010, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Ryszard Piech: Plan rozwoju SKM Warszawa do 2027 roku. inforail.pl, 2008-06-02. [dostęp 2012-02-20].
- ↑ Wymagana pojemność jednego ezt co najmniej 450 pasażerów, w tym min. 200 pasażerów na miejscach siedzących. [...] Wysokość podłogi w strefie wejścia 760 ± 50 mm nad poziomem główki szyny. Udział niskiej podłogi w stosunku do całkowitej długości przedziałów pasażerskich – powyżej 75% Ogłoszenie o zamówieniu: Dostawa nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych do wykonywania kolejowych przewozów pasażerskich. bip.umww.pl, 2010-10-22. [dostęp 2012-02-21].
- ↑ a b Prospekty na stronach producenta: 22WE Elf Śląsk, 27WE Elf SKM (pol.) [dostęp 2012-02-22].
- ↑ a b Rynek nowych pojazdów kolejowych do ruchu pasażerskiego w II kwartale 2011 roku. inforail.pl, 2011-07-20. [dostęp 2014-06-02].
- ↑ Acatusy plus zastąpią Elfy. 2014-03-25. [dostęp 2014-03-25].
- ↑ Pierwszy Acatus w nowych barwach na torach Małopolski. inforail.pl, 2016-07-22. [dostęp 2016-07-23].
- ↑ ZNTK Mińsk Mazowiecki wykona przeglądy i prace dodatkowe w Acatusach [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-10-22] (pol.).
- ↑ ZNTK Mińsk odmienił wnętrza Acatusów Kolei Małopolskich [zdjęcia] [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-10-22] (pol.).
- ↑ Kraków: Acatus 2 – informacja samorządu województwa. inforail.pl, 2010-01-29. [dostęp 2012-02-29].
- ↑ a b Bartosz Piłat: Będą nas wozić klimatyzowane acatusy. gazeta.pl, Gazeta Wyborcza w Krakowie, 2010-01-28. [dostęp 2012-03-22].
- ↑ Kolejene Acatusy II przyjechały do Małopolski. Rynek Kolejowy, 2011-03-30. [dostęp 2012-02-29].
- ↑ Czy Małopolski Urząd Marszałkowski wytoczy sprawę sądową Pesie?. rynek-kolejowy.pl, 2013-09-02. [dostęp 2013-09-09].
- ↑ Pesa: Zepsute Acatusy to wina fatalnej infrastruktury. rynek-kolejowy.pl, 2013-09-06. [dostęp 2013-09-12].
- ↑ UCHWAŁA Nr 1498/15 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 5 listopada 2015r. w sprawie zawarcia z „Koleje Małopolskie” Sp. z o.o. umowy użyczenia elektrycznych zespołów trakcyjnych [online], bip.malopolska.pl, 5 listopada 2015 [dostęp 2015-11-25].
- ↑ Jaka będzie druga linia SKA Kolei Małopolskich?. rynek-kolejowy.pl, 2015-12-03. [dostęp 2015-12-04].
- ↑ Wszedł w życie nowy rozkład jazdy pociągów. kurier-kolejowy.pl, 2015-12-13. [dostęp 2015-12-13].
- ↑ UCHWAŁA Nr 630/17 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 20 kwietnia 2017r. w sprawie zawarcia z „Przewozy Regionalne” Sp. z o.o. umowy użyczenia elektrycznego zespołu trakcyjnego EN77-001. [online], bip.malopolska.pl, 20 kwietnia 2017 [dostęp 2017-12-28].
- ↑ UCHWAŁA Nr 631/17 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 20 kwietnia 2017r. w sprawie zawarcia z „Przewozy Regionalne” Sp. z o.o. umowy użyczenia elektrycznego zespołu trakcyjnego EN77-002. [online], bip.malopolska.pl, 20 kwietnia 2017 [dostęp 2017-12-28].
- ↑ UCHWAŁA Nr 1420/17 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 8 września 2017r. w sprawie zawarcia z „Koleje Małopolskie” sp. z o.o. aneksu nr 3 do umowy użyczenia elektrycznych zespołów trakcyjnych. [online], bip.malopolska.pl, 8 września 2017 [dostęp 2017-12-28].
- ↑ UCHWAŁA Nr 1421/17 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 8 września 2017r. w sprawie zawarcia z ”Przewozy Regionalne” sp. z o.o. aneksu nr 1 do umowy użyczenia elektrycznego zespołu trakcyjnego EN77-002 [online], bip.malopolska.pl, 8 września 2017 [dostęp 2017-12-28].
- ↑ Uchwała Nr LIII/804/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 24 września 2018 r. w sprawie wyrażenia zgody na wniesienie wkładu niepieniężnego (aportu) i wkładu pieniężnego do spółki działającej pod firmą „Koleje Małopolskie” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie oraz na objęcie udziałów tej spółki [online], bip.malopolska.pl, 24 września 2018 [dostęp 2019-01-01].
- ↑ Małopolska: Konkurs na nazwę pociągów. rynek-kolejowy.pl, 2011-05-24. [dostęp 2012-02-29].
- ↑ Nadano nazwy dla pociągów Acatus. rynek-kolejowy.pl, 2011-09-28. [dostęp 2012-02-29].
- ↑ Pawie Pióro i Jura jeżdżą z Krakowa, Tischner kursuje na Podhale. malopolskie.pl, 2011-09-27. [dostęp 2012-03-22].
- ↑ Grzegorz Rybczyk: Małopolskie Acatusy w różnych relacjach. Kurier Kolejowy.eu, 2012-07-12. [dostęp 2012-07-12].
- ↑ Relacja z pierwszego przejazdu "Nikifora". kurier-kolejowy.pl, 2012-06-01. [dostęp 2012-06-01].
- ↑ Koniec Interregio Nikifor. rynek-kolejowy.pl, 2012-10-16. [dostęp 2013-04-13].
| Produkcja |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Modernizacje |
|
