Podnawka
| Echeneis naucrates[1] | |||||
| Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| (bez rangi) | wtórouste | ||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Infratyp | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
podnawka | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||||
 | |||||
Podnawka (Echeneis naucrates) – gatunek ryby okoniokształtnej z rodziny podnawkowatych (Echeneidae). Jest gatunkiem kosmopolitycznym występującym w ciepłych morzach[3].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Ciało podnawki jest wydłużone i smukłe, o długości maksymalnie 110 cm, jednak typową długością ciała jest 66 cm[4]. Długość podnawki stanowi jedenasto- albo dwunastokrotność jej szerokości. Ponadto długość ciała jest około 5,5 razy większa niż długość jej głowy[5]. Natomiast długość przyssawki stanowi trzykrotność jej szerokości, a liczba poprzecznych listew waha się między 20 a 24[6], choć niektóre źródła podają od 21 do 28 listew[7]. Ponadto przyssawka podnawek sięga prawie środka płetwy piersiowej[8]. Płetwa odbytowa posiada 29–41 miękkich promieni, a druga płetwa grzbietowa – 32-42[4]. Płetwy piersiowe podnawki są spiczasto zakończone[6]. Są one osadzone wysoko[9]. Posiadają one 21-24 promienie[8]. Ciało podnawki jest barwy ciemnobrązowej, z horyzontalną pręgą pośrodku. Po bokach podnawki często spotykane są ciemnoniebieskie smugi[3]. U dorosłych osobników płetwa ogonowa, płetwa odbytowa i druga płetwa grzbietowa są prawie czarne, jasne są jedynie końce najdłuższych promieni płetwy ogonowej i płetwy odbytowej[6]. Łuski pokrywające ciało podnawki są małe, cykloidalne[4]. Dorosłe osobniki obu płci są trudne do rozróżnienia[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Podnawka występowała pierwotnie w Oceanie Indyjskim, Oceanie Atlantyckim i Oceanie Spokojnym[5]. Podnawka jest gatunkiem kosmopolitycznym rozprzestrzenionym w ciepłych morzach[3]. Obecnie nie występuje jednak we wschodnim Pacyfiku[10]. Przedstawicieli tego gatunku można znaleźć w zachodniej części Atlantyku – od Nowej Szkocji, Kanady, Bermudów, do Urugwaju, oraz we wschodnio-centralnej części Oceanu Atlantyckiego u wybrzeży Madery[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Osobniki tego gatunku występują w otwartych ciepłych wodach[8]. Żyją w strefie pelagialnej[3]. Podnawki przebywają najczęściej na głębokości od 1 do 85 m[4]. Osobniki opisywanego gatunku występują często w pobliżu raf koralowych. Młode ryby osiągnąwszy 3 cm długości, zaczynają się przyczepiać za pomocą swej przyssawki do większych morskich zwierząt[5][6]. Najczęściej są to drapieżniki, takie jak rekiny, żółwie morskie czy delfiny[4]. Podnawki mogą być w ten sposób transportowane na duże odległości.
Dieta podnawek różni się znacząco w zależności od rozmiaru i sytuacji. Młode ryby często pełnią funkcję czyścicieli w stałych pozycjach (tzw. cleaning station) wykorzystywanych przez inne ryby do pozbywania się pasożytów. Te żywią się przede wszystkim drobnymi pasożytniczymi skorupiakami takimi jak widłonogi, równonogi i małżoraczki[11].
Ryba podróżująca wraz z innym zwierzęciem morskim nadal odżywia się pasożytami, jednak wzbogaca swoją dietę o resztki pożywienia pozostawione przez nosiciela, a także o drobne kręgowce złapane za pomocą filtrowania wody przez zęby podczas podróży[12]. Bez nosiciela ryba pozostaje w pobliżu brzegu, często w grupach, i żywi się skorupiakami, kałamarnicami i drobnymi rybami innych gatunków[12][6]. W skład diety podnawek wchodzą m.in. kraby z rodziny Diogenidae, a także kałamarnice z rodziny Loliginidae[8].
Rozród podnawek został na razie mało poznany. Tarło odbywa się najczęściej w miesiącach wiosennych i letnich[13]. Aczkolwiek w wodach Morza Śródziemnego osobniki tego gatunku trą się późnym latem oraz na jesieni[6]. Ikra podnawek jest mała, kulista, pelagiczna. Sperma wydostaje się na zewnątrz ciała samca przez specjalnie wykształcony przewód. Zapłodnienie jest zewnętrzne. Po zapłodnieniu jaja są zamykane w twardej skorupce, która chroni je przed uszkodzeniami i wysychaniem. Młode osobniki osiągają rozmiary od 4,7 do 7,5 mm długości. Ich ciało nie jest w pełni wykształcone. U młodych podnawek zaczynają wykształcać się małe zęby na górnej szczęce oraz duże zęby na szczęce dolnej. Przedstawiciele opisywanego gatunku osiągają dojrzałość płciową w wieku od trzech do pięciu lat[5].
Znaczenie dla gospodarki[edytuj | edytuj kod]
Znaczenie podnawki dla gospodarki jest zarówno pozytywne, jak i negatywne. Ponieważ mięso podnawki jest tłuste, osobniki tego gatunku były cenionymi rybami konsumpcyjnymi[14]. Obecnie ich mięso, choć jadalne, nie ma większego znaczenia gospodarczego[15].
W niektórych miejscach o tropikalnym klimacie, np. u wybrzeży Zanzibaru, północnej Australii czy nad Morzem Karaibskim, podnawki używane są do połowu żółwi[14]. W przeszłości ten sposób połowu był stosowany w wielu rejonach świata: rybacy przywiązywali linę do podnawki i wypuszczali ją w morze, a gdy ta przyczepiła się do większego nosiciela – wyciągali obie ryby z wody[5].
Podnawki czasem przyczepiają się za pomocą swej przyssawki do spodów statków; starożytni Grecy wierzyli, że są one w stanie zatrzymać statek lub nawet go uszkodzić; podobne sugestie pojawiają się także we współczesnych źródłach[5]. Zostało zarejestrowanych także kilka przypadków, kiedy podnawka przyczepiła się do człowieka[5].
Aktualne kierunki badań naukowych[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na słabo poznane oddziaływania pomiędzy rekinami a podnawkami badania naukowe dotyczą symbiotycznego związku między rekinami należącymi do gatunku Negaprion brevirostris oraz podnawkami. Badania te skupiają się na zjawisku czyszczenia jamy gębowej rekinów N. brevirostris przez podnawki[16]. Inny nurt badań naukowych dotyczy mechanizmu działania przyssawki podnawki oraz oporu, jaki muszą pokonywać osobniki tego gatunku przyczepione do ciała większego zwierzęcia[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Echeneis naucrates, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Echeneis naucrates, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Stanisław Rutkowicz, Encyklopedia ryb morskich, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982.
- ↑ a b c d e f Echeneis naucrates summary page [online], FishBase [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Echeneis naucrates (Slender sharksucker) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f Josef H. Reichholf, Gunter Steinbach, Wielka encyklopedia ryb, Warszawa: Wydawnictwo MUZA SA, 1998.
- ↑ Marine Species Identification Portal: Sharksucker – Echeneis naucrates [online], species-identification.org [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d Remora – Echeneis naucrates – Overview – Encyclopedia of Life [online], Encyclopedia of Life [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ Włodzimierz Załachowski, Ryby, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997.
- ↑ B. Collette i inni, Echeneis naucrates, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ Ivan Sazima, Rodrigo Leão Moura, M.C.M. Rodrigues, Juvenile sharksucker, Echeneis naucrates (Echeneidae), acting as a station-based cleaner fish, „Cybium: international journal of ichthyology”, 23 (4), grudzień 1999, s. 377-378 [dostęp 2017-05-21] (ang.).
- ↑ a b Marie-Pierre Feugas, Véronique Lamare, Echeneis naucrates Linnaeus, 1758 [online], DORIS, 2 marca 2014 [dostęp 2017-05-21] (fr.).
- ↑ Echeneis naucrates :: Florida Museum of Natural History [online], www.flmnh.ufl.edu [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ a b Stanislav Frank, Wielki atlas ryb, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik, Leksykon zoologiczny. Ryby, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 2000.
- ↑ Erich K. Ritter, Raid W. Amin, Mouth Cleaning of Lemon Sharks, Negaprion brevirostris, by Sharksuckers, Echeneis naucrates, „Copeia”, 104 (3), 2016, s. 728–733, DOI: 10.1643/ce-16-431 [dostęp 2017-04-25] (ang.).
- ↑ Michael Beckert i inni, Theoretical and computational fluid dynamics of an attached remora (Echeneis naucrates), „Zoology”, 119 (5), 2016, s. 430–438, DOI: 10.1016/j.zool.2016.06.004 [dostęp 2017-04-25].