Eduard von Taaffe
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Premier Austrii (Przedlitawii) | |
| Okres |
od 24 września 1868 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Austrii (Przedlitawii) | |
| Okres |
od 12 sierpnia 1879 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Hrabia Edward Franciszek Józef von Taaffe, 11. wicehrabia Taaffe i baron Ballymote (ur. 24 lutego 1833 w Wiedniu, zm. 29 listopada 1895 w Ellischau/Nalžovy – ob. część czes. miasta Klatovy) – austriacki polityk.
Życiorys
Pochodził z rodu o irlandzkich korzeniach. W wieku trzynastu lat został jednym z towarzyszy zabaw nieletniego arcyksięcia Franciszka Józefa, późniejszego cesarza[1]. Dzięki temu w kolejnych latach cieszył się jego ogromnym zaufaniem[2].
W lutym 1867 został wicepremierem Austrii (Przedlitawii) w rządzie Friedricha von Beusta[3], w którym był również ministrem wyznań i oświaty oraz ministrem spraw wewnętrznych[4]. Po rezygnacji von Beusta w roku następnym pierwszy raz stanął na czele rządu[5].
W gabinecie Karla von Auersperga (1867-1868) pełnił funkcję ministra obrony krajowej, tę samą tekę powierzono mu w rządzie Alfreda Potockiego (1870-1871)[4].
Premier Przedlitawii 1879-1893
Po zawarciu sojuszu austriacko-niemieckiego w 1879 Franciszek Józef zdymisjonował liberalny i centralistyczny rząd Adolfa von Auersperga[6]. Tymczasowym przewodniczącym rady ministrów (nie zaś "prezydentem ministrów", tj. premierem) został Karl Stremayr[2], natomiast nowy gabinet, który miał rozpocząć urzędowanie po wyborach do Rady Państwa, miał sformować von Taaffe[7], minister spraw wewnętrznych od lutego 1879[4].
Eduard von Taaffe został prezydentem ministrów w sierpniu 1879[4]. Objęcie przez niego urzędu pozytywnie przyjęli federaliści i większość austriackich Słowian, którzy widzieli w nim zwolennika własnych aspiracji[2].
Nowa koalicja rządowa składała się z niemieckich konserwatystów, blisko związanych z Kościołem katolickim, Polaków (pozyskanych dzięki pozostawieniu im wolnej ręki w rządzeniu Galicją[8]). i Czechów (staroczechów)[6], którzy powrócili do Rady Państwa po dłuższej absencji, w zamian za obietnicę dopuszczenia języka czeskiego w urzędach na terenie Czech (von Taaffe złożył ją Clam-Martinicowi jeszcze latem 1878). Konserwatywną koalicję nazwano "żelaznym pierścieniem" (niem. der eiserne Ring)[6]. Samego Taaffego kojarzono przy tym w pierwszej kolejności nie z konkretnym ugrupowaniem, a uznawano za człowieka cesarza[2]. Jak charakteryzował działalność rządu Henryk Wereszycki:
(...) nastąpiła ogólna stabilizacja polityczna. Starano się jednak nie rozstrzygać żadnych istotnych spraw, zdając sobie sprawę z tego, ile konfliktów społecznych, a w pierwszej kolejności narodowościowych jest utajonych. Zresztą był to okres potężnego, chociaż nierównomiernego rozwoju gospodarczego i społecznego wszystkich krajów monarchii[6]
Czas sprawowania urzędu przez Edwarda von Taaffe był okresem dużych wpływów polskich. Wieloletnim ministrem skarbu i prawą ręką premiera w latach był Julian Dunajewski[9], w 1887 roku odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Stefana[10].
Wobec problemów narodowościowych
Taaffe opowiadał się za federalizmem[11]. Wobec coraz silniejszych żądań narodowych jego rząd czynił ustępstwa doraźne. Dotyczyły one używania języków narodowych w szkolnictwie na terenach zamieszkiwanych przez Czechów, Słoweńców, Chorwatów i Serbów. Dopuszczono posługiwanie się językiem czeskim w urzędach na terenie Czech. W 1880 rząd zawarł ugodę z Czechami, która przewidywała utworzenie w Pradze uniwersytetu czeskiego i wprowadzenie języka czeskiego jako jedynego języka nauczania w okręgach, gdzie większość mieszkańców deklarowała tę narodowość[6]. Według kryterium narodowościowego miały również zostać rozdzielone Rada Szkolna, Rada Rolnicza i Sąd Najwyższy[12].Realizacja porozumienia została uniemożliwiona przez zyskujący coraz większą popularność odłam młodoczechów, którzy uznali zasady wyboru języka szkolnictwa za niekorzystne (w części Moraw i Sudetów, uznawanych przez młodoczechów za ziemie czeskie, dominowała ludność niemiecka)[6].
Do ruchu pangermańskiego Taaffe odnosił się nieprzychylnie[13].
Ustawodawstwo socjalne
Wzorując się na reformach społecznych rządu Bismarcka i reagując na rozwój austriackiego ruchu robotniczego, rząd Taaffego wprowadził w latach 1885-1887 ustawy chroniące pewne prawa zatrudnionych w kopalniach i fabrykach. Zabroniono zatrudniania dzieci poniżej jedenastego roku życia, a dzienny czas pracy ograniczono do 11 (dla robotników fabrycznych), 10 (dla górników) lub 8 godzin (dla kobiet i nieletnich)[14].
Zmiany ordynacji wyborczej i upadek rządu
W 1882 rząd Taaffego wprowadził zmiany w ordynacji wyborczej, obniżając nieznacznie cenzus majątkowy w kuriach wiejskiej i miejskiej. Zmiana ta została nieprzychylnie przyjęta przez konserwatystów[6]. Jej wprowadzenie umożliwiło głosowanie zamożnym chłopom i drobnym posiadaczom z miast, których głosy w wyborach do Rady Państwa w 1885 umocniły pozycję rządu[15].
Druga zainicjowana przez rząd Taaffego próba zmian w ordynacji wyborczej, znosząca cenzus majątkowy w kuriach miejskiej i wiejskiej (do czynnego prawa wyborczego wymagane było jedynie odbycie służby wojskowej i ukończenie szkoły ludowej[16]., doprowadziła do upadku rządu. Proponowanej reformy nie poparli bowiem ani konserwatyści, ani liberałowie[6]. Koalicja rządowa była jednak poważnie nadwyrężona nawet przed głosowaniem w sprawie reformy wyborczej. Kwestionowana była wiarygodność Taaffego jako premiera nawet wtedy, gdy brakowało ku temu obiektywnych powodów. Niepowodzeniem kończyły się jego rozmowy z przywódcami różnych stronnictw parlamentarnych[16]. Według Waldemara Łazugi, decydując się na reformę wyborczą Taaffe mógł popełnić wielki błąd polityczny, lub też świadomie doprowadzić do upadku gabinetu, widząc niemożliwość dalszego sprawowania władzy w dotychczasowy sposób[16]. Zgodnie z obowiązującą procedurą, premier został zdymisjonowany przez cesarza; Taaffe pozostał z nim jednak w dobrych relacjach, zdając sobie sprawę z faktu, że zmiana rządu była nieunikniona[17].
Przypisy
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 23-24. ISBN 1-85799-869-3.
- ↑ a b c d W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.107-109.
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 154. ISBN 1-85799-869-3.
- ↑ a b c d W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.404-406.
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 168. ISBN 1-85799-869-3.
- ↑ a b c d e f g h Wereszycki H.: Historia Austrii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 242-246. ISBN 83-04-01680-X.
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 211. ISBN 1-85799-869-3.
- ↑ W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.110.
- ↑ W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.118, 125-128.
- ↑ Archive.is: Magyar Királyi Szent István Rend. [dostęp 2013-08-11]. (węg.).
- ↑ W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.111.
- ↑ W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.147.
- ↑ W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.45.
- ↑ Wereszycki H.: Historia Austrii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 248. ISBN 83-04-01680-X.
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 218-219. ISBN 1-85799-869-3.
- ↑ a b c W. Łazuga, "Kalkulować ... Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-088-6, s.150-151.
- ↑ Palmer A.: Twilight of the Habsurgs. The Life and Times of Emperor Francis Joseph. London: Phoenix Giant, 1998, s. 271-272. ISBN 1-85799-869-3.
- W latach 1852–1867 Przewodniczący Konferencji Ministrów
