Egzyna
Egzyna – zewnętrzna warstwa ściany komórkowej zarodników mszaków, paprotników i mikrospory u nasiennych[1]. W wąskim znaczeniu ściana otaczająca ziarno pyłku u roślin nasiennych, podczas gdy jej odpowiednik u zarodników określany jest nazwą exosporium (egzospora)[2].
Rośliny nasienne[edytuj | edytuj kod]
Egzyna jest zbudowana z wyjątkowo odpornej mieszaniny substancji określanych jako sporopolenina[3]. Otacza mikrosporę, a gametofit męski wykształca się wewnątrz otoczki tworzonej przez egzynę[1]. U nagonasiennych egzyna otaczająca ziarno pyłku oddziela się od intyny tworząc dwie komory powietrzne ułatwiające przenoszenie przez wiatr[4]. Po dostaniu się na szczyt ośrodka otoczka z egzyny pęka, umożliwiając wzrost łagiewki pyłkowej[1].
U okrytonasiennych ma dwie warstwy: zewnętrzną, urzeźbioną warstwę, segzynę oraz wewnętrzną pozbawioną rzeźby, negzynę, które przykrywają wewnętrzną intynę[3]. W warstwie egzyny pyłku występują pory umożliwiające wydostanie się łagiewki pyłkowej na zewnątrz[4].
Schemat budowy egzyny może być charakterystyczny dla określonego gatunku i jest brany pod uwagę przy dokonywaniu podziałów taksonomicznych, co stało się możliwe dzięki użyciu mikroskopu elektronowego. Wysoka odporność egzyny na czynniki środowiskowe umożliwia identyfikację gatunków na podstawie pyłku zachowanego w osadach geologicznych nawet po tysiącach lat[1].
Rzeźba powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na rzeźbę (skulpturę) wyróżnia się kilkanaście typów morfologicznych powierzchni egzyny[2]:
- rzeźba bez elementów sterczących:
- powierzchnia gładka (ang. psilate)
- powierzchnia drobnodziurkowana (ang. punctate)
- powierzchnia jamkowata (ang. foveolate)
- powierzchnia rowkowana (ang. fossulate)
- rzeźba z elementami sterczącymi:
- powierzchnia ziarnista (ang. granulate)
- powierzchnia szorstka (ang. scabrate)
- powierzchnia buławkowata (ang. gemmate)
- powierzchnia maczużkowata (ang. clavate)
- powierzchnia brodawkowata (ang. verrucate)
- powierzchnia pałeczkowata (ang. baculate)
- powierzchnia kolczasta (ang. echinate)
- powierzchnia ciernista (ang. spinose)
- powierzchnia zmarszczkowata (ang. rugulate)
- powierzchnia prążkowana (ang. striate)
- powierzchnia pasmowata (ang. cicatricose)
- powierzchnia siatkowata (ang. reticulate)
- powierzchnia alweolarna (ang. alveolate)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 269–308. ISBN 83-01-13953-6.
- ↑ a b Sonia Dybova-Jachowicz, Anna Sadowska: Palinologia. Kraków: Wydawnictwa Instytutu Botaniki PAN, 2003, s. 39–46. ISBN 83-89648-02-4.
- ↑ a b Boavida L.C., Becker J.D., Feijó J.A. The making of gametes in higher plants. „Int. J. Dev. Biol.”. 49, s. 595–614, 2005. DOI: 10.1387/ijdb.052019lb.
- ↑ a b Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 360–376.