Ryjoskoczek skalny

Ryjoskoczek skalny
	Elephantulus rupestris
	(A. Smith, 1831)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	ryjkonosowe
Rodzina	ryjkonosowate
Podrodzina	Macroscelidinae
Plemię	Elephantulini
Rodzaj	ryjoskoczek
Gatunek	ryjoskoczek skalny
Synonimy
	Macroscelides typus Lesson, 1830; Macroscelides rupestris A. Smith, 1831; Elephantulus vandami Roberts, 1924; Elephantulus barlowi Roberts, 1938; Elephantulus kobosensis Roberts, 1938; Elephantulus rupestris tarri Roberts, 1938; Elephantulus barlowi gordoniensis Roberts, 1946; Elephantulus barlowi okombahensis Roberts, 1946; Elephantulus vandami montanus Lundholm, 1955;
	Macroscelides typus Lesson, 1830; Macroscelides rupestris A. Smith, 1831; Elephantulus vandami Roberts, 1924; Elephantulus barlowi Roberts, 1938; Elephantulus kobosensis Roberts, 1938; Elephantulus rupestris tarri Roberts, 1938; Elephantulus barlowi gordoniensis Roberts, 1946; Elephantulus barlowi okombahensis Roberts, 1946; Elephantulus vandami montanus Lundholm, 1955;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryjoskoczek skalny^[9] (Elephantulus rupestris) – gatunek ssaka z podrodziny Macroscelidinae w obrębie rodziny ryjkonosowatych (Macroscelididae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1831 roku szkocki zoolog Andrew Smith nadając mu nazwę Macroscelides rupestris^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „góry w pobliżu ujścia rzeki Orange”^[1]^[10]; ograniczone w 1934 roku do Little Namaqualand, w Południowej Afryce^[11]^[12]^[13]. Okaz typowy (neotyp) to skóra i czaszka (sygnatura BMNH 1904.2.3.7) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrany 29 kwietnia 1903 roku przez Claude Granta^[14].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Elephantulus: gr. ελεφας elephas, ελεφαντος elephantos ‘słoń’^[15]; łac. przyrostek zdrabniający -ulus^[16].
rupestris: nowołac. rupestris ‘mieszkaniec skał, górski’, od łac. rupes, rupis ‘skała’, od rumpere ‘rozbić, roztrzaskać’^[17].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Ryjoskoczek skalny występuje na terenie zachodniej i południowej Namibii oraz zachodniej Południowej Afryki (Prowincja Przylądkowa Północna, Prowincja Przylądkowa Zachodnia i Prowincja Przylądkowa Wschodnia)^[13]^[18]^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 116–133 mm, długość ogona 124–162 mm, długość ucha 25–31 mm, długość tylnej stopy 32–35 mm; masa ciała 44–65 g^[18]^[19]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {3}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {4}{4}}$ M ${\tfrac {2}{2}}$ (x2) = 40^[18]. Kariotyp wynosi 2n = 26^[18].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje suche tereny, głównie pustynie, suche sawanny i obszary porośnięte suchoroślami^[8].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[8]. Mimo niewielkiej liczebności, gatunek ten występuje na terenach mało atrakcyjnych dla człowieka, dlatego przypuszcza się, że nie ma większych zagrożeń dla populacji ryjoskoczka skalnego^[8]. Nie ma planów objęcia tego gatunku żadnymi formami ochrony.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nazwa zajęta przez Macroscelides typus A. Smith, 1829.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d A. SMith. Letter accompanying a Collection of Fishes from South Africa. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 1, s. 11, 1831. (ang.).
↑ R.-P. Lesson: Centurie zoologique, ou, Choix d’animaux rares, nouveaux ou imparfaitement connus: enrichi de planches inédites, dessinées d’après nature par M. Prêtre, gravées et coloriées avec le plus grand soin. Bruxelles: Chez F.G. Levraul, 1830, s. 51, ryc. 12. (fr.).
↑ A. Roberts. Some additions to the list of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 10, s. 309, 1924. (ang.).
↑ ^a ^b Roberts 1938 ↓, s. 233.
↑ Roberts 1938 ↓, s. 234.
↑ ^a ^b A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 62, 1946. (ang.).
↑ B.G. Lundholm. Descriptions of new mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 22, s. 282, 1955. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d G.B. Rathbun & H. Smit-Robinson 2015, Elephantulus rupestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-03] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 21. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Elephantulus rupestris. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-03].
↑ G.G. Shortridge: The Mammals of South West Africa: A Biological Account of the Forms Occurring in that Region. T. 1. London: W. Heinemann, 1934, s. 18–19. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Elephantulus rupestris (A. Smith, 1831). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 114. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ G.B. Corbet & J. Hanks. A revision of the elephant-shrews, family Macroscelididae. „Bulletin of the British Museum (Natural History) Zoology”. 16 (2), s. 90, 1968. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 104.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 546.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 170.
↑ ^a ^b ^c ^d S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 231–234. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 75. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

A. Roberts. Descriptions of new forms of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 19, s. 231–245, 1938. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[2] Nazwa zajęta przez Macroscelides typus A. Smith, 1829.

[Smith-1] A. SMith. Letter accompanying a Collection of Fishes from South Africa. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 1, s. 11, 1831. (ang.).

[Lesson-3] R.-P. Lesson: Centurie zoologique, ou, Choix d’animaux rares, nouveaux ou imparfaitement connus: enrichi de planches inédites, dessinées d’après nature par M. Prêtre, gravées et coloriées avec le plus grand soin. Bruxelles: Chez F.G. Levraul, 1830, s. 51, ryc. 12. (fr.).

[Roberts1924-4] A. Roberts. Some additions to the list of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 10, s. 309, 1924. (ang.).

[CITEREFRoberts1938233-5] Roberts 1938 ↓, s. 233.

[CITEREFRoberts1938234-6] Roberts 1938 ↓, s. 234.

[Roberts1946-7] A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 62, 1946. (ang.).

[Lundholm-8] B.G. Lundholm. Descriptions of new mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 22, s. 282, 1955. (ang.).

[iucn-9] G.B. Rathbun & H. Smit-Robinson 2015, Elephantulus rupestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-03] (ang.).

[Cichocki&inni-10] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 21. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Elephantulus rupestris. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-03].

[sho-12] G.G. Shortridge: The Mammals of South West Africa: A Biological Account of the Forms Occurring in that Region. T. 1. London: W. Heinemann, 1934, s. 18–19. (ang.).

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Elephantulus rupestris (A. Smith, 1831). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 114. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[cor&han-15] G.B. Corbet & J. Hanks. A revision of the elephant-shrews, family Macroscelididae. „Bulletin of the British Museum (Natural History) Zoology”. 16 (2), s. 90, 1968. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=134_104]-16] Jaeger 1944 ↓, s. 104.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=276_546]-17] Jaeger 1944 ↓, s. 546.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=200_170]-18] Jaeger 1944 ↓, s. 170.

[Heritage-19] S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 231–234. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[amw-20] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 75. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]