Emil Czech

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Emil Czech
Ilustracja
plutonowy plutonowy
Data i miejsce urodzenia

8 sierpnia 1908
Bobowa

Data śmierci

26 marca 1978

Przebieg służby
Lata służby

1939–1945

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

1 Pułk Saperów Kolejowych
Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich
3 Karpacki Batalion Saperów

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Gwiazda Italii (Wielka Brytania) Gwiazda Afryki (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
Nagrobek Emila Czecha na Cmentarzu Komunalnym w Kłodzku
Warta honorowa przy grobie Emila Czecha w 71. rocznicę zakończenia bitwy na Monte Cassino

Emil Czech (ur. 8 sierpnia 1908 w Bobowej, w pow. gorlickim, zm. 26 marca 1978) – plutonowy Wojska Polskiego, trębacz.

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Był synem Józefa i Marii z domu Szubrawskiej. Ukończył 6 klas gimnazjum i trzyletnią szkołę przemysłową. Do wybuchu II wojny światowej był pracownikiem umysłowym. W 1927 powołany został do służby wojskowej w 1 Pułku Saperów Kolejowych w Krakowie. Przed wybuchem wojny miał przydział do orkiestry 1 Batalionu Mostów Kolejowych w Krakowie, w której często grywał też i hejnał mariacki[1].

Udział w II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

W kampanii wrześniowej walczył na odcinku Stryj, Krupsko, Skulsko i Wodjatycze. 20 września wraz ze swoją jednostką przekroczył granicę węgierską, następnie do 1940 r. przebywał w obozie dla internowanych żołnierzy polskich. W ramach organizowanych przerzutów, przez Jugosławię, Grecję, Turcję i Syrię, przedostał się do Palestyny i został wcielony do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich[2]. Szlak bojowy Emila Czecha prowadził przez Aleksandrię, Tobruk, aż na wzgórze pod Gazalą. Na przełomie lat 1943 i 1944, „Karpatczyków” przerzucono do Włoch nad rzekę Sangro, gdzie mieli wziąć udział w przełamaniu Linii Gustawa. W kwietniu 1944 r. nastąpiła koncentracja jednostek pod Monte Cassino[1].

Hejnał Mariacki na Monte Cassino[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Bitwa o Monte Cassino.

18 maja 1944, gdy do jego jednostki, 3 Karpackiego Batalionu Saperów, dotarł meldunek, że Polacy zajęli wzgórze 593, kluczowe dla obrony góry klasztornej i potem, gdy nad Monte Cassino pojawił się proporczyk 12 pułku Ułanów Podolskich i biało-czerwona flaga, z rozkazu generała Bronisława Ducha[2] i przekazującego mu rozkaz dowódcy płk Władysława Rakowskiego[3], odegrał w południe hejnał mariacki na dopiero co zdobytych ruinach klasztoru Monte Cassino.

By wykonać rozkaz, musiał pokonać w niespełna dwie godziny kilkunastokilometrowy dystans, w górach i pod niemieckim ostrzałem. Czech dostał kornet C i wraz z kierowcą ruszyli pod górę samochodem, jednak w połowie drogi pojazd zatrzymał się, a kierowca oznajmił, że dalej nie jedzie, bo chce żyć. Na szczęście Czech zobaczył nadjeżdżającego znajomego lekarza Stanisława Szczepanka, który podwiózł Czecha tak blisko klasztoru, jak się dało[4]. Ostatnim odcinkiem drogi była wspinaczka po skałach[2]. Na szczyt wzgórza wszedł tuż przed godziną 1200. Zdenerwowany i wzruszony E. Czech podszedł pod falującą na wietrze polską flagę. Choć grał hejnał już nie raz, tym razem bał się, żeby się nie pomylić. Wokół zebrali się żołnierze i fotoreporterzy. Pod masztem z polską flagą, w towarzystwie plutonowego Chomy oraz w obecności angielskich i amerykańskich korespondentów wojennych, ponad złomami ruin i skał, w samo południe odegrał na kornecie powszechnie znane pięć dźwięków rozłożonego trójdźwięku durowego.

Po wojnie[edytuj | edytuj kod]

Emil Czech wrócił do kraju z Anglii w 1947 i osiedlił się w Kłodzku, podejmując pracę w PKP, gdzie pracował ponad dwadzieścia lat m.in. jako rewident wagonów na stacji Kłodzko Główne, prowadził zajęcia praktycznej nauki zawodu dla młodzieży, ostatnio jako kierowca sanitarki w Przychodni Obwodowej PKP w Kłodzku, aż do przejścia na emeryturę[2][3][5]. Występował w kilkuosobowym chórze męskim, który działał przy kłodzkim Domu Kultury „Kolejorz”[5]. Był także członkiem dętej orkiestry kolejowej, ławnikiem sądowym, członkiem zarządu oddziału ZBoWiD w Kłodzku. Był prelegentem w szkołach kłodzkich opowiadając młodzieży o swym wojennych doświadczeniach, w szczególności o bitwie pod Monte Cassino[2][1]. Czech spoczywa na cmentarzu w Kłodzku, jego grobem opiekują się uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 im. Żołnierzy z Monte Cassino z Polanicy-Zdroju[2]. Grób ten został wpisany do Ewidencji Grobów Weteranów Walk o Wolność i Niepodległość Polski IPN[5].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 2019 Rada Miejska w Kłodzku podjęła uchwałę o wzniesieniu pomnika upamiętniającego plut. Emila Czecha w Kłodzku[6]. Pomysłodawcą postawienia pomnika Emila Czecha było Stowarzyszenie Żołnierzy i Przyjaciół Wojsk Górskich „Karpatczycy”[7]. Projekt oraz postawienie pomnika zostały sfinansowane przez społeczny komitet organizacyjny z dotacji władz Kłodzka, starostwa powiatowego i ze zbiórki publicznej[7]. Autorem projektu pomnika, opartym na słynnym zdjęciu Emila Czecha spod Monte Cassino, jest artysta-rzeźbiarz Wojciech Batko. Instytut Pamięci Narodowej sfinansował wykonanie modelu i odlewu rzeźby w brązie[5]. W 78. rocznicę zdobycia Monte Cassino i odegrania przez Czecha hejnału, 18 maja 2022, pomnik uroczyście odsłonięto w Parku Przyjaźni Wojsk Górskich w Kłodzku[7].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Telewizyjny Wielki Test z historii[edytuj | edytuj kod]

W III edycji Wielkiego Testu z historii pt. „1939. Zaczęło się w Polsce”, zorganizowanego przez Telewizję Polską, odbywającego się i emitowanego w dniu 31 sierpnia 2009 r., dotyczyło epizodu odegrania hejnału na Monte Cassino[8]. Brzmiało ono: Jaki utwór na trąbce zagrał polski żołnierz na szczycie Monte Cassino? W pytaniu był błąd merytoryczny, bowiem Czech grał na kornecie, a nie trąbce.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Adam Khunen. Sławny trębacz. Emil Czech (1908–1978). „Kombatant”. 2002 (nr 1 (141)), s. 12. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. [dostęp 2020-05-29]. (pol.). 
  2. a b c d e f Henryk Grzybowski: Emil Czech. W: Janusz Laska, Mieczysław Kowalcze: Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej. T. 4 (z suplementem). Kłodzko: Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, 2011, s. 231–232. ISBN 978-83-60478-90-5.
  3. a b Teresa Bazała. Słynny trębacz spod Monte Cassino. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 226), s. 14–16, maj 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1232-0048. 
  4. Marta Tychmanowicz, Polacy po krwawej walce zdobyli wzgórze Wirtualna Polska, 18.05.2011 [dostęp 2011-07-13].
  5. a b c d Odsłonięcie pomnika plut. Emila Czecha, trębacza z Monte Cassino – Kłodzko, 18 maja 2022. IPN Wrocław. [dostęp 2022-05-22]. (pol.).
  6. Uchwała nr XIV/107/2019 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie wzniesienia pomnika upamiętniającego plutonowego Emila Czecha. RM w Kłodzku. [dostęp 2020-05-29]. (pol.).
  7. a b c W Kłodzku odsłonięto pomnik Emila Czecha – symbolu bitwy pod Monte Cassino. 24klodzko.pl, 2022-05-18. [dostęp 2022-05-22]. (pol.).
  8. Wielki Test z Historii: III edycja, TVP.pl.