Eriszum II

Eriszum II, Eriszu II – władca miasta-państwa Aszur, syn i następca Naram-Sina; w Asyryjskiej liście królów wymieniony jako 38. władca Asyrii. Dokładna długość jego panowania nie jest znana, ale wiadomo, iż wynosić ona musiała od 7 do 27 lat. Eriszum II rządził do 1809 r. p.n.e., kiedy to - jak podaje Asyryjska lista królów - odsunięty został od władzy przez Szamszi-Adada I.

Imię

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Ērišu(m), uważane jest za nominalizację formy czasownikowej ēriš, znaczącej „on zapragnął” (ang. „he has desired”), bądź też tłumaczone jest jako „upragniony” (ang. „desired”). W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono było w formie ^me-ri-šu: [^me]-ri-šu w kopii B (Khorsabad List) Asyryjskiej listy królów, ^me-ri-šu w kopii C (SDAS List) Asyryjskiej listy królów (przy opisie podboju Szamszi-Adada I) i [^me-r]i-šu we fragmencie wersji alternatywnej tej listy (tekst KAV 14).

Dynastia

Eriszum II jest dziewiątym i ostatnim znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. Jego przynależność do tej dynastii potwierdza Asyryjska lista królów, gdzie przedstawiany jest on jako „Eriszum, syn Naram-Sina”. Kres rządom Eriszuma II i jego dynastii położył Szamszi-Adad I, który – zgodnie z przekazem Asyryjskiej listy królów – odsunął Eriszuma II od władzy i samemu zasiadł na tronie miasta-państwa Aszur.

władcy z dynastii Puzur-Aszura I	pokrewieństwo	lata panowania według Veenhofa	lata panowania według Barjamovica, Hertela i Larsena	uwagi
Puzur-Aszur I	–	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahum	syn Puzur-Aszura I	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”
Ilu-szuma	syn Szalim-ahuma	?-1974 p.n.e.	?-1971 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”
Eriszum I	syn Ilu-szumy	1974-1935 p.n.e.	1972-1933 p.n.e.	we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”
Ikunum	syn Eriszuma I	1934-1921 p.n.e.	1932-1918 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”
Sargon I	syn Ikunuma	1920-1881 p.n.e.	1917-1878 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”
Puzur-Aszur II	syn Sargona I	1880-1873 p.n.e.	1877-1870 p.n.e.	nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów
Naram-Sin	syn Puzur-Aszura II	1872-1829/1819 p.n.e.	1869-? p.n.e.	nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów
Eriszum II	syn Naram-Sina	1828/1818-1809 p.n.e.	?-1809 p.n.e.	nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów

Długość i lata panowania

Długość panowania Eriszuma II podana była pierwotnie w Asyryjskiej liście królów, ale zachowane jej kopie A i B są niestety uszkodzone w tym właśnie miejscu. Ustalenie przybliżonej długości panowania tego władcy stało się możliwe dzięki odnalezieniu w Kültepe (starożytne Kanesz) listy asyryjskich eponimów (tzw. lista eponimów z Kültepe, ang. Kültepe Eponym List, w skrócie KEL), co pozwoliło w dużej mierze zrekonstruować chronologię okresu staroasyryjskiego. W oparciu o informacje pochodzące z listy eponimów z Kültepe (KEL) oraz kroniki eponimów z Mari (ang. Mari Eponym List, w skrócie MEL), w korelacji z informacjami pochodzącymi z Asyryjskiej listy królów Veenhof wyliczył, iż Naram-Sin i jego syn Eriszum II panować musieli łącznie przez 64 lata, od 1872 do 1809 r. p.n.e. Jego zdaniem Naram-Sin panował najprawdopodobniej przez 44 (1872-1829 p.n.e.) lub 54 lata (1872-1819 p.n.e.), podczas gdy jego następca Eriszum II odpowiednio przez 20 (1828-1809 p.n.e.) lub 10 lat (1818-1809 p.n.e.). Z kolei Barjamovic, Hertel i Larsen, w swej poprawionej liście eponimów (ang. Revised Eponym List, w skrócie REL), zaproponowali 61-letni okres panowania Naram-Sina i Eriszuma II, trwający od 1869 do 1809 r. p.n.e. W okresie tym urząd swój sprawować miało 61 urzędników limmu (eponimów): pierwszych 34 przyporządkowanych zostało Naram-Sinowi, natomiast ostatnich 7 Eriszumowi II. Co do pozostałych 20 istnieją wątpliwości: mogli oni sprawować swój urząd bądź za panowania Naram-Sina, bądź za panowania Eriszuma II. Tym samym długość panowania Naram-Sina wynosić musiała od 34 do 54 lat (34 + od 0 do 20 lat), natomiast Eriszuma II odpowiednio od 7 do 27 lat (7 + od 0 do 20 lat).

Panowanie

Eriszum II pozostaje bardzo słabo poznanym władcą, gdyż jak dotychczas nie odnaleziono żadnych jego inskrypcji. Większość informacji o nim pochodzi z Asyryjskiej listy królów, która przedstawia go jako 38 władcę asyryjskiego, syna i następcę Naram-Sina. Wspomniany jest on również w ustępie opisującym dojście Szamszi-Adada I do władzy w Aszur:

„[Szam]szi-Adad, syn Ila-kabkabi, udał się [do Babilo]nii (Karduniasz) [za] rządów Naram-Sina. Za eponimatu Ibni-Adada [Szamszi]-Adad [wyruszył] z Babilonii (Karduniasz). Zajął miasto Ekallatum. Przez 3 lata pozostawał w Ekallatum. Za eponimatu Atamar-Isztara Szamszi-Adad wyruszył z Ekallatum (do Aszur). Usunął z tronu Eriszuma, syna Naram-Sina. (Sam) zasiadł na tronie i panował przez 33 lata”.

Imię Eriszuma II wymienia też tekst KAV 14, będący fragmentem wersji alternatywnej Asyryjskiej listy królów. W nim imię tego władcy zapisane jest po imieniu Naram-Sina i przed imieniem Szamszi-Adada I.

Bibliografia

• E. Frahm, Ērišu, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/II (B-G), 1999, s. 404-405.
• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.