Oszustwa archeologiczne

Archeologiczne oszustwo – mistyfikacja, fałszerstwo w dziedzinie nauk archeologicznych powodowana najczęściej żądzą sławy i zysku oraz zwiększenia zainteresowania danym obszarem kulturowym. Działania te polegają na sztucznym preparowaniu znalezisk lub naginaniu bądź dopasowywaniu faktów historycznych pod obmyśloną wcześniej historię. Często połączone są z wykorzystaniem tajemniczości znalezisk i pozornym dodawaniem im mistycyzmu, co wykorzystywane jest do zwrócenia uwagi i rozsławienia znaleziska w mediach.

Sfałszowane materiały niejednokrotnie osiągały zawrotne ceny na aukcjach nieświadomych kolekcjonerów. Z fałszerstwami archeologicznymi mamy do czynienia nie tylko podczas wykopalisk, czy prywatnych znalezisk, ale również w przypadku wszelkich archeologicznych eksponatów muzealnych. Dzieje się tak dlatego, że obiektem działań oszustów archeologicznych może być niemal wszystko – od teorii po rzeczy namacalne i niemal z każdej epoki.

Obiekty fałszerstw

• szczątki kopalne organizmów (w tym ludzi) i ich lokacje
• szczątki obiektów architektonicznych i ich lokacje
• obiekty sztuki (rzeźby, freski, obrazy)
• historie i niepotwierdzone hipotezy
• czasem również cały teren wykopalisk stanowić może mistyfikację

Najczęstsze sposoby fałszerstw

(używane osobno bądź razem)

• zmiana bądź pomijanie faktów
• fałszowanie dowodów historycznych: naginanie historii na użytek własnych koncepcji
• dodawanie zmyślonej historii obiektów, zdarzeń, miejsc
• sztuczne postarzanie
• podkładanie oryginalnych znalezisk na nieoryginalne miejsca archeologiczne
• fałszowanie starych obiektów poprzez łączenie ich z innymi i nadawanie nowych znaczeń
• tworzenie całkowitych falsyfikatów (kopie obrazów, tworzenie nowych „znalezisk”)

Wybrane oszustwa archeologiczne

• Artefakty z Michigan – sfałszowane relikty i tabliczki zawierające hieroglify mające na celu udowodnienie iż w USA z p.n.e., również istniała zaawansowana technicznie cywilizacja.
• Człowiek z Piltdown – mistyfikacja brakującego ogniwa w teorii Darwina złożona z ludzkiej i orangutaniej czaszki oraz kopalnego zęba szympansa.
• Perska Mumia (zapomniana perska księżniczka) – mistyfikacja pierwszej perskiej mumii księżniczki, dochodzenie wykazało fałszerstwo mumifikacji w stylu egipskim osoby, najprawdopodobniej zamordowanej kilka lat przed odkryciem fałszerstwa, a potem zmumifikowanej.
• etruscy wojownicy z terakoty – trzy figury z terakoty zakupione przez Metropolitan Museum of Art (Nowy Jork), przez 30 lat uważane za starożytne arcydzieło (wykonane w XX wieku na bazie kilkucentymetrowych figurek znalezionych w Dodonie – Grecja).

Znani oszuści i osoby które dokonały przekłamań archeologicznych

• Shin’ichi Fujimura – ponad 20 lat fałszował wyniki swoich badań
• Brigido Lara – podrabiał i sprzedawał meksykańskie artefakty
• Mozes Szapira – podrabiał i sprzedawał biblijne artefakty (m.in. zwój Shapiry)
• Joann Fletcher – zarzucono jej brak naukowego podejścia do badań

Tematy kontrowersyjne

• Homo floresiensis
• Kamień Runiczny z Kensington
• Księga Welesa
• Kryształowa czaszka
• Ossuarium Jakuba – urna o kontrowersyjnym pochodzeniu, szerzej poznana w 2002 roku, zawierająca kompletne szczątki ludzkie – ma być urną Jakuba zawierającą inskrypcję w j. aramejskim: Jakub syn Józefa, brat Jezusa.

Linki zewnętrzne

• Anglojęzyczna strona o oszustwach archeologicznych
• Anglojęzyczna strona Muzeum Archeologii Kesley zawierająca zdjęcia egipskich „podróbek” i oszustw sztuki