Fabula rasa
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1979 |
| Wydawca | |
Fabula rasa – szkic literacki Edwarda Stachury, napisany w dwóch częściach – Fabula rasa (rzecz o egoizmie) oraz Fabula rasa (apendyks)[1]; wydany w 1979 w Olsztynie przez wydawnictwo „Pojezierze” oraz na łamach miesięcznika „Twórczość”[2].
Fabula rasa zredagowana została w latach 1978–1979, podczas rozwoju choroby psychicznej poety, kiedy występowały u niego symptomy maniakalne[3]. Notatki do książki autor pisał od 1966[4]. Dzieło to powstało przed tragicznym wypadkiem, który był wynikiem pierwszej próby samobójczej, gdy Stachura stracił cztery palce prawej ręki.
Analiza utworu wskazuje na występowanie u autora stanu manii. Narrator stawia się w pozycji nauczyciela z omniscjencją, który jest w stanie w patetyczny sposób odpowiadać nawet na najbardziej skomplikowane pytania (np. jak powstał świat?). Elementy te dają wrażenie urojenia wielkościowego. Odpowiedzi dawane przez narratora są pokrętne, zagmatwane i mają luźną konstrukcję logiczną, miejscami przypominają schizofazję, czyli tzw. sałatę słowną[3].
Fabula rasa jest dialogiem człowieka-Ja (egocentryka, jak wcześniejsi bohaterowie Stachury: Szerucki i Pradera) z człowiekiem-nikt[5][6], dla którego inspiracją są doświadczenia mistyczne mistyków chrześcijańskich i buddyjskich[7][8]. Swojego człowieka-nikt autor stawia w jednym rzędzie z Buddą, Lao-tse i Jezusem[9].
W treści dzieła pojawiają się nawiązania do słów i poczynań Jezusa. Stachura m.in. cytuje w tym kontekście Ewangelię Tomasza (logion 7):
… dwa tysiące lat temu jeden z ludzi-nikt przemierzał krainy i mówił ludziom-Ja, co będąc uważnym i prawym w sobie odkrył i zrozumiał; wydostał się z piekła i do piekła, dla ludzi, wrócił. Mówił na przykład: błogosławiony jest lew, którego spożywa człowiek, jako że lew stanie się człowiekiem; i przeklęty jest człowiek, którego lew pożera, jako że człowiek stanie się lwem. Podstawcie pod lwa to, co nazywa się Ja, Ego, SuperEgo, AlterEgo lub jeszcze inaczej[10].
Źródła inspiracji i powinowactwo duchowe Stachura potwierdził w swoich ostatnich słowach, napisanych przed popełnieniem samobójstwa 24 lipca 1979:
bo kto śpi nikomu krzywdy nie czyni
bo rozumiem nie-bycie i nie-czynienie
bo kocham braci moich: Lao-tse, Buddę i Jezusa
i kocham wszystkich ludzi i nie potępiam za [tekst nieczytelny]
Bo w szpitalu[11]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 153.
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 162.
- ↑ a b Jan Jędrzejczyk, Choroba afektywna dwubiegunowa i jej związki z twórczością, w: Nowiny Psychologiczne, PTPsych, Warszawa, 2008, s. 55, ISSN 0867-7980
- ↑ Edward Stachura, "Dzienniki. Zeszyty podróżne 1". Wybór i opracowanie: Dariusz Pachocki, Iskry, Warszawa 2010
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 156–157.
- ↑ Falkiewicz 1995 ↓, s. 23–24.
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 157, 159.
- ↑ Falkiewicz 1995 ↓, s. 41–42.
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 159.
- ↑ Fabula rasa. W: Edward Stachura: Poezja i proza. T. 5. Warszawa: Czytelnik, 1982, s. 179. ISBN 83-07-00378-4.
- ↑ Buchowski 1993 ↓, s. 193.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Edward Stachura, Fabula rasa (rzecz o egoizmie), Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1979, ISBN 83-70022-21-9
- Edward Stachura, Fabula rasa, Czytelnik, Warszawa 2000, ISBN 83-07-03089-7
- Marian Buchowski: Edward Stachura – biografia i legenda. Opole: Kamerton, 1993. ISBN 83-85971-00-9. OCLC 838715170.
- Konrad Banicki "Fabula rasa", czyli narodziny, życie i śmierć (?) człowieka-nikt
- Andrzej Falkiewicz: Nie-Ja Edwarda Stachury. Wrocław: Wydawnictwo A, 1995. ISBN 83-900598-4-3. OCLC 177353400.