Fałków
51°08′05″N 20°06′02″E/51,134722 20,100556
| wieś | |
 Kościół pw. św. Trójcy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1003[2] |
| Strefa numeracyjna |
44 |
| Kod pocztowy |
26-260[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TKN |
| SIMC |
0539041[4] |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51°08′05″N 20°06′02″E/51,134722 20,100556[1]
| |
| Strona internetowa | |
Fałków – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie koneckim, w gminie Fałków[5][4].
Fałków uzyskał lokację miejską w 1340, zdegradowany w 1869[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Fałków, a także rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy[7].
W miejscowości działa klub piłki nożnej, GLKS Fałków.
W 2021 wieś liczyła 1003 mieszkańców[2].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1017327 | Glinianki | część wsi |
| 1017385 | Podzamcze | część wsi |
| 1017474 | Zięciów | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Fałków od końca XIII w. należał do rodu Odrowążów, którzy przybrali nazwisko Fałkowscy (późniejsi przedstawiciele rodu nosili nazwisko Falkowski). W 1418 wymieniono zamek (castrum) w Fałkowie przy okazji działu dóbr.
W 1340 król Kazimierz Wielki wydał Jakubowi i Piotrowi Falkowskim przywilej przekształcenia wsi w miasto na prawie magdeburskim.
Od początku XV w. miasto należało do Giżyckich. Od XVII w. Fałków należał do Lasockich, Stadnickich i Jakubowskich. W 1557 miasto miało 5 rzemieślników, szynkarza i gorzelnika. W 1662 Fałków zamieszkiwany był przez 140 osób w 20 domach.
W XIX w. znajdował się tu wielki piec, walcownia żelaza oraz pudlingarnia. Funkcjonowały także kopalnie rudy: Juliusz i Wierzchowiska. Jak wiele innych miast w zaborze rosyjskim Fałków utracił prawa miejskie w 1869 w ramach represji po powstaniu styczniowym.
W czasie I wojny światowej Fałków uległ znacznym zniszczeniom. Zburzone zostało miasteczko wraz z kościołem pochodzącym z pocz. XV w. i szkołą podstawową. Do Fałkowa w 1916 karnie za działalność patriotyczną został zesłany ks. dr Władysław Chrzanowski, który był proboszczem fałkowskim w latach 1916–1919. Podczas swej posługi wybudował kaplicę, która pełniła funkcję kościoła do czasu wybudowania nowego; odremontował szkołę, która rozpoczęła działalność jeszcze przed odzyskaniem niepodległości, oraz zorganizował pierwszą straż pożarną i został jej prezesem. W styczniu 1919 został wybrany do sejmu konstytucyjnego (1919–1921), zabiegał w nim między innymi o pomoc dla zniszczonych podczas wojny miejscowości w powiecie koneckim.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół pw. św. Trójcy, zbudowany w latach 1929–1935 wg projektu architekta Oskara Sosnowskiego, stoi w najwyższym miejscu Fałkowa. Ołtarzem zwrócony jest ku wschodowi. Składa się z zasklepionego prezbiterium i niesklepionej nawy oraz dwóch naw bocznych zasklepionych. Kościół jest zbudowany na planie owalu. W prezbiterium i nawie jest sześć okien, a w bocznych nawach po trzy okna. Kościół ma dwie wieże pełniące funkcję dzwonnicy.
- Kościół wraz z przykościelnym cmentarzem został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.; A.911/1-2 z 14.06.2013)[8].
- Ruiny zamku lub dworu z początku XVII w., stojące na wzniesieniu, otoczone fosą wypełnioną wodą. Zachowane mury pierwszego piętra z oknami i bramą wjazdową oraz piwnice. Do zamku prowadził drewniany most zwodzony. Ze względu na niewielkie rozmiary historycy sztuki uznają kamienno-ceglany budynek nie za zamek, lecz dwór obronny. Zamek uległ zniszczeniu w XVII wieku, głównie pod naporem Szwedów.
- W skład zabytkowego zespołu (nr rej.: A.479/1-4 z 16.09.1972 i z 15.02.1995) wchodzą: ruina dworu obronnego, oficyna, gorzelnia oraz park z aleją dojazdową[8].
- W dawnej organistówce były dyrektor szkoły Euzebiusz Barański zorganizował muzeum (skansen) fałkowskie z licznymi eksponatami wyposażenia domowego i gospodarstwa.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Ruiny zamku -
Wnętrze kościoła -
Figura za bramą do kościoła -
Baba z maselnicą – drewniana rzeźba ludowa na placu przy OSP -
Kościół z 1929 roku
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29736
- ↑ a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 246 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30–31.
- ↑ Opis parafii w Fałkowie na stronie diecezji.
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 33 [dostęp 2015-11-17].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Euzebiusz Barański: Fałków czasy i ludzie. Końskie: 2008. ISBN 978-83-924278-2-7.
- Michał Pawlikowski: Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886-1933. Strzałków: Dorling Kindersley, 2011. ISBN 978-83-933262-0-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fałków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 372.
| powiat buski[A] |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| powiat jędrzejowski |
| ||||||
| powiat kazimierski |
| ||||||
| powiat kielecki, Kielce |
| ||||||
| powiat konecki |
| ||||||
| powiat opatowski |
| ||||||
| powiat ostrowiecki |
| ||||||
| powiat pińczowski |
| ||||||
| powiat sandomierski |
| ||||||
| powiat skarżyski |
| ||||||
| powiat starachowicki |
| ||||||
| powiat staszowski |
| ||||||
| powiat włoszczowski |
|
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa [dostęp 2015-12-06].
- Siedziba gminy: Fałków
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Zniesiona kolonia |
