Felaszowie
Felaszowie (hebr. בית הישראל – Bete Israel, Bet haIsrael), inaczej Falaszowie, Falasza – lud kuszycki, wywodzący się z Etiopii, obecnie w większości zamieszkujący w Izraelu. W większości są wyznawcami judaizmu, stąd zwani bywają Czarnymi Żydami, choć niektórzy z nich wyznają chrześcijaństwo.
Felaszowie w Etiopii
Felaszowie zamieszkiwali w Etiopii na północ od Jeziora Tana[1] w dzisiejszej prowincji Begiemdyr i Semien (historycznie Gonder).
Wedle tradycji Felaszów są oni potomkami Menelika, syna króla Salomona i królowej Saby, który przywiódł ich z Jerozolimy do Etiopii. Wedle innych opinii są potomkami więźniów Salmanasara V, który zburzył Samarię, lub uchodźcami ze zburzonej w 70 r. n.e. przez Rzymian Jerozolimy. Z kolei tradycja etiopska podaje, że od dawna przybywali do Etiopii żydowscy kapłani, którzy nawrócili cały kraj na judaizm. Gdy jednak przybył do nich biskup Frumencjusz przyjęli oni chrześcijaństwo, zaś stawiający opór wyznawcy dawnej religii zostali wygnani i osiedlili się nad jeziorem Tana. Wedle jednej z dziewiętnastowiecznych teorii mogą być oni potomkami jeńców wziętych przez króla Etiopii Kaleba w południowej Arabii, na początku VI w., gdzie istniało państwo Himjarytów, w którym władcy i część ludności przyjęła judaizm. Istnieje też wersja, że są potomkami garnizonu żydowskiego stacjonującego na Elefantynie, skąd wyruszyli ok. 399 p.n.e.[2] Współcześnie przyjmuje się, że należą oni etnicznie do kuszyckiej ludności Ageu, a judaizm przyjęli z zewnątrz. Felaszowie nie znają Talmudu, swe prawo religijne opierają jedynie na Torze. Nie znali również hebrajskiego, w swej liturgii używając języka gyyz. Ich językiem codziennym był język kwara. Sami siebie nazywają Bete Israel („Dom Izraela”)[1].
W XV w. ziemie Felaszów przyłączył do Etiopii cesarz Izaak, ale nadal pozostawały one zarzewiem buntu. W 1533 r. Felaszowie poparli walczącego przeciw Etiopii imama Ahmeda ibn Ibrahima al-Gaziego. Ostatecznie Felaszów podporządkował Etiopii cesarz Sertse Dyngyl w latach osiemdziesiątych XVI w. Dokonał tego poprzez wyprawy zbrojne i pertraktacje polityczne z ich ówczesnym władcą Goszenem. Ostatnimi większymi zrywami Felaszów przeciw władzy cesarzy Etiopii były rebelie prowadzone przez Gedeona w latach 20. XVII w.
Felaszowie w Izraelu
W końcu 1984 r. Izrael rozpoczął planową akcję ewakuacji Felaszów z Etiopii. Rządem Izraela powodowały przede wszystkim względy humanitarne, w Etiopii panowała klęska głodu, było to również zgodne z polityką Izraela dotyczącą sprowadzania do Izraela Żydów z zagrożonych krajów, do tego dochodził również niepokój o malejącą liczbę imigracji z diaspory, co groziło niekorzystnymi zmianami w strukturze społecznej państwa. Felaszów transportowano drogą lotniczą, w wielkim pośpiechu – z obozów dla uchodźców na granicy sudańsko-etiopskiej. Operację Mojżesz, trwającą od listopada 1984 do stycznia 1985 zorganizowały Siły Obronne Izraela we współpracy z CIA, podczas jej trwania przewieziono ponad 7000 osób. Kolejne 800 osób trafiło do Izraela dzięki operacji Jozue[3]. Kolejna wielka akcja imigracyjna miała miejsce w maju 1991, podczas trwającej w Etiopii wojny domowej, kiedy to w ramach operacji Salomon w ciągu zaledwie 36 godzin, przetransportowano do Izraela ponad 14,5 tysięcy Felaszów[4][3] . W połowie lat 90. w Izraelu mieszkało ok. 60 tys. Felaszów.
Sytuacja Felaszów w Izraelu początkowo była dość niejasna, pojawiały się naciski ze strony kół ortodoksyjnych na przyjęcie przez nich judaizmu rabinicznego. Felasze po przybyciu do Izraela mieli wiele trudności związanych z integracją ze współczesnym społeczeństwem izraelskim. Wielu z nich jest bezrobotnymi lub wykonuje prace dające bardzo niski dochód, co zmusza wiele rodzin do korzystania z pomocy socjalnej. Szczególnym problemem jest poziom potrzebnego wykształcenia w nowoczesnym państwie (analfabetyzm jest w tej społeczności bardzo wysoki). Zdarzają się także zachowania rasistowskie ze strony społeczeństwa izraelskiego w stosunku do przybyłych z Etiopii. W 2003 r. władze Izraela zezwoliły na osiedlanie się Felaszom Mura, którzy w XIX w. przyjęli chrześcijaństwo[2]. W 2010 rząd Izraela zgodził się na przyjęcie jeszcze 8 tysięcy Felaszów Mura[5][6].
W 2015 żyło w Izraelu ponad 135 tysięcy Żydów urodzonych w Etiopii lub o etiopskim pochodzeniu[7][3].
W 2005 w Rechowot powstało muzeum upamiętniające dziedzictwo i historię etiopskich Żydów[8].
Przypisy
- ↑ a b Felaszowie. Internetowa encyklopedia PWN. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ a b Graham Hancock: Znak i pieczęć : na tropie zaginionej Arki Przymierza. Bertelsmann Media, 1999. (pol.).
- ↑ a b c Ethiopia. jewishvirtuallibrary. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Joel Brinkley: Ethiopian Jews and Israelis Exult as Airlift Is Completed. nytimes.com, 26 maja 1991. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Czarni Żydzi wracają do domu. izrael.org.il. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Israel to allow in 8,000 Falash Mura from Ethiopia. bbc.com, 14 listopada 2010. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Total Immigration from Ethiopia. jewishvirtuallibrary.org. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Ayanawu Farada Sanbetu: Museum on History of Ethiopian Jewry to Be Built in Rehovot. haaretz.com, 13 czerwca 2005. [dostęp 2016-01-18].
Bibliografia
- A. Bartnicki, J. Mantel-Niećko, Historia Etiopii, Wrocław 1987.
- A. Chojnowski, J. Tomaszewski, Izrael, Warszawa 2001.