Ferdinand Foch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Lowdown (dyskusja | edycje) o 11:23, 8 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Ferdinand Foch
Ilustracja
marsz. Ferdynand Foch przed 1915
marszałek Francji
marszałek polny Wielkiej Brytanii
marszałek Polski
Data i miejsce urodzenia

2 października 1851
Tarbes

Data i miejsce śmierci

20 marca 1929
Paryż

Przebieg służby
Lata służby

1870–1923

Siły zbrojne

Armée française Armée française

Stanowiska

dowódca: 14 Dywizji,
8. i 20. Korpusu Armijnego,
9. oraz 7. i 8. Armii,
szef Sztabu Generalnego, przewodniczący Rady Wojennej Sprzymierzonych, naczelny wódz Sił Sprzymierzonych

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa:

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Medal Wojskowy (Francja) Krzyż Wojenny 1914-1918 (Francja) Oficer Orderu Palm Akademickich (Francja) Medal pamiątkowy wojny 1870–1871 (Francja) Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja) Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Order za Wybitną Służbę (Wielka Brytania) Order Zasługi (Wielka Brytania) Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Krzyż Wojskowy I Klasy (Belgia) Krzyż Wojenny (Belgia) (1914-1918) Krzyż św. Jerzego II stopnia (Imperium Rosyjskie) Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa) Wielka Wstęga Orderu Alawitów (do 1955, Maroko) Medal Sił Lądowych za Wybitną Służbę (Stany Zjednoczone) Order Lwa Białego I Klasy (Czechosłowacja) Krzyż Wojenny Czechosłowacki Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania) Wielka Wstęga Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia) Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania) Krzyż Wielki Orderu Daniły I (Czarnogóra) Order Sabaudzki Wojskowy I Klasy Krzyż Zasługi Wojennej (Królestwo Włoch) Krzyż Wielki Orderu Orła Białego (Serbia) Złoty Medal Waleczności (Królestwa Serbii)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ferdinand Foch (ur. 2 października 1851 w Tarbes, zm. 20 marca 1929 w Paryżu) – francuski dowódca i teoretyk wojskowy, dowódca wyższych związków taktycznych armii francuskiej, marszałek Francji (1918), marszałek polny Wielkiej Brytanii (1919) i marszałek Polski (1923), szef Sztabu Generalnego, przewodniczący Rady Wojennej Sprzymierzonych, naczelny wódz Sił Sprzymierzonych.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 2 października 1851 w Tarbes – miejscowości leżącej w rejonie Midi-Pyrénées, w departamencie Hautes-Pyrénées u podnóża Pirenejów. Syn urzędnika, prawnuk oficera z armii Napoleona Bonaparte, wychowywany był w atmosferze kultu tradycji napoleońskich. Kształcił się w jezuickich kolegiach św. Michała w Saint-Étienne i św. Klemensa w Metz. Po rozpoczęciu wojny francusko-pruskiej w 1870 wstąpił ochotniczo do wojska do 4 Pułku Piechoty, ale nie brał udziału w działaniach bojowych. Zdemobilizowany w marcu 1871 rozpoczął naukę w politechnice w Paryżu.

Służba wojskowa

Ukończył Oficerską Szkołę Inżynieryjną Artylerii. Stopień oficerski otrzymał we wrześniu 1874, służąc w 24. Pułku Artylerii. W 1887 ukończył Akademię Sztabu Generalnego (ASG). W latach 1887–1889 służył w 3 Oddziale Sztabu Generalnego. Od 1890 był wykładowcą strategii ogólnej w ASG. Napisał szereg rozpraw wojskowo teoretycznych o wykorzystaniu taktyki Napoleona we współczesnych warunkach. W latach 1895–1901 profesor ASG, w 1901 odwołany za klerykalizm. Potem pomocnik dowódcy 20 Pułku Artylerii.

Znany był z głębokiego przywiązania do wiary katolickiej, co w świeckiej Francji było nierzadko przeszkodą w zrobieniu kariery wojskowej[1]. Mimo to został w 1903 awansowany do stopnia pułkownika i objął dowództwo 35 Pułku Artylerii. Od 1905 generał brygady z wyznaczeniem na komendanta ASG. Od 1911 dowódca 14 Dywizji, od 1912 – 8 Korpusu Armijnego (KA), a od 1913 – 20 Korpusu Armijnego, na czele którego rozpoczął udział w I wojnie światowej w składzie 2 Armii.

I wojna światowa

Od 28 sierpnia 1914 dowódca Grupy Armijnej w składzie 9. i 11. KA, 42 Dywizji Piechoty i 2 Dywizji Kawalerii. 4 września tego roku grupa ta została przemianowana w 9. Armię. W czasie bitwy nad Marną dowodzona przez niego armia wykazała dużą waleczność i opór. 4 października wyznaczony na pomocnika Naczelnego Dowódcy gen. Josepha Joffre'a, z zadaniem koordynowania działań wszystkich armii działających na północy Francji.

Będąc w czasie I wojny światowej zwolennikiem działań ofensywnych, sprawił że wielu żołnierzy z jego 20 Korpusu zginęło w sierpniu 1914 od ognia niemieckich karabinów maszynowych. W prowadzonych operacjach nie stosował manewru i prowadził operacje całym frontem, spychając wojska niemieckie na kolejne pozycje, co prowadziło do dużych strat w ludziach i technice.

Gen. Ferdynand Foch nad Sommą w 1916

W listopadzie 1914 brał udział w bitwie pod Ypres, podczas której koordynował działania oddziałów sojuszniczych armii. W styczniu 1915 został wyznaczony na dowódcę Północnej Grupy Armii, z którą brał udział w operacjach zaczepnych, m.in. dowodził ofensywą w Artois, a w okresie lipiec – listopad 1916 uczestniczył w bitwie nad Sommą.

Po odejściu ze stanowiska gen. Joffre'a w grudniu 1916 został zwolniony z obowiązków dowódczych i z grupą oficerów skierowany do opracowania planu działań w wypadku naruszenia neutralności Szwajcarii. W styczniu 1917 przedstawił projekt planu, który został zatwierdzony. Od stycznia do marca 1917 czasowo dowodził 7. i 8. Armią. W kwietniu 1917 przebywał z misją we Włoszech, gdzie uzgadniano warunki wejścia wojsk angielskich i francuskich do tego kraju, w wypadku konieczności. 5 maja 1917 wyznaczony na stanowisko szefa Sztabu Generalnego. W styczniu 1918, oprócz stanowiska szefa Sztabu Generalnego, został wyznaczony na przewodniczącego Rady Wojennej Sprzymierzonych. Od marca 1918 koordynator działań wojsk Sprzymierzonych na Zachodnim Froncie. We wrześniu 1918 przeprowadził udaną kontrofensywę nad Sommą, która zdecydowała o pokonaniu Niemiec.

Podpisanie rozejmu w Compiègne w 1918 (marsz. Ferdinand Foch drugi z prawej)

W czasie kryzysu na froncie w marcu i maju 1918, kiedy wojska niemieckie zagrażały Paryżowi pokazał silny charakter, odwagę i gotowość do brania na siebie odpowiedzialności. Dzięki tym cechom doprowadził do zakończenia działań wojennych i zawarcia pokoju. Był głównym przedstawicielem Francji w rozmowach dotyczących zawieszenia broni w listopadzie 1918. Osobiście podyktował stronie niemieckiej warunki zawieszenia broni.

Jako naczelny wódz wszystkich sił Sprzymierzonych na froncie zachodnim podpisał w Compiègne rozejm kończący działania wojenne z Niemcami 11 listopada 1918 roku. Jego rola w ostatecznym zwycięstwie nad koalicją państw centralnych jest trudna do przecenienia.

Okres powojenny

W latach 1918–1920 był jednym z organizatorów interwencji wojskowej w Rosji Radzieckiej. Od 1919 prezydent Wyższej Rady Wojennej.

Był nieprzejednanym wrogiem Niemiec, dążył do ostatecznego ich zniszczenia, by już więcej nie zagrażały Europie. Planował wspólne uderzenie wraz z Polską na Niemcy, które miało polegać na "przecięciu" Niemiec na pół, a potem osobnym pacyfikowaniu części północnej i południowej[2].

Autor: O prowadzeniu wojny, Wspomnienia (wojna 1914–1918). Gdy podpisano traktat wersalski wypowiedział się o nim następująco: "To nie pokój, lecz zawieszenie broni na dwadzieścia lat".

Zmarł 20 marca 1929, w wieku 78 lat w Paryżu. Został pochowany w paryskim Kościele Inwalidów. Mowę pogrzebową wygłosił francuski prezydent czasu wojny Raymond Poincaré.

Związki z Polską

Lekarzem rodziny Foch był Polak o nazwisku Michałowski, który mając szesnaście lat wziął udział w powstaniu styczniowym, a po jego klęsce emigrował do Francji i osiadł w Montpellier[3].

Foch znany był jako przyjaciel Polski. Swą zdecydowaną postawą (m.in. groźbą interwencji zbrojnej) wymusił na rządzie niemieckim przerwanie kontrofensywy przeciwko powstańcom wielkopolskim.

5 lutego 1921 r. w szkole wojskowej w Saint-Cyr Józef Piłsudski odpiął ze swego munduru własny krzyż Virtuti Militari, udekorował nim Marszałka Focha i wygłosił następujące przemówienie (zamieszczone w Monitorze Polskim z 7 lutego 1921):[4]

"Znajduję się na tej ziemi francuskiej, zaprzyjaźnionej z Polską, którą z radością reprezentuję, w charakterze Prezydenta Republiki. Jednakże w obecności Wielkiego Wodza, który potrafił odnieść zwycięstwo wśród najtrudniejszych warunków, nie mogę zapomnieć, że jestem żołnierzem. Jako żołnierz podziwiałem i podziwiam olbrzymie dzieło, jakiego dokonałeś, biorąc na swoje barki tak olbrzymią odpowiedzialność. I dlatego dziś z uczuciem głębokiej radości ofiaruję Ci krzyż „Virtuti Militari”, ten krzyż, który jest mi tak drogi, a który nosiłem na swojej piersi, jako Naczelny Wódz Armii Polskiej."

W piątek 13 kwietnia 1923 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, na wniosek Ministra Spraw Wojskowych generała dywizji Kazimierza Sosnkowskiego i uchwały Rady Ministrów, nadał Ferdynandowi Fochowi tytuł marszałka Polski[5].

W środę 2 maja 1923 o godz. 7.25 na dworcu kolejowym w Dziedzicach generał Sosnkowski w imieniu Rady Ministrów przywitał marszałka Ferdynanda Focha przemówieniem „(…) Przy pierwszym kroku Pańskim w Polsce Panie marszałku Foch, Marszałku Francji i Marszałku Anglii, mam honor wręczyć Ci dekret mianowania Pana Marszałkiem Polski, a jako widoczny symbol tej godności buławę Marszałkowską, którą Prezydent Rzeczypospolitej polecił mi doręczyć w jego imieniu” po czym wręczył dekret i buławę. Następnego dnia na placu Saskim w Warszawie Marszałek Foch wziął udział w uroczystym odsłonięciu pomnika księcia Józefa Poniatowskiego[6][7]. Tego samego dnia o godz. 3.15 na lotnisku Mokotowskim w Warszawie wylądowała francuska eskadra w składzie sześciu samolotów Breguet XIV[8].

W piątek 4 maja:

W sobotę 5 maja 1923 w Sztabie Generalnym, w towarzystwie szefa Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce generała Charlesa Josepha Dupont wziął udział w konferencji z marszałkiem Piłsudskim. W przerwie konferencji wziął udział w śniadaniu wydanym na jego cześć przez Ministra Spraw Zagranicznych Aleksandra Skrzyńskiego w pokojach Pałacu Potockich[10].

11 maja 1923 odbyła się w auli Politechniki Lwowskiej uroczystość nadania doktoratu honoris causa marszałkowi Francji Ferdinandowi Fochowi. Wydarzeniu temu nadano szczególnie uroczysty charakter, całe grono wystąpiło we frakach, u wrót uczelni witali Focha rektor Julian Fabiański i prorektor Maksymilian Tytus Huber, oni też w auli wygłosili odpowiednie przemówienia. W imieniu młodzieży przemawiał, w mundurze kapitana Wojska Polskiego, były prezes Bratniej Pomocy, Jan Nawrocki. Kiedy marszałek opuszczał gmach, rozentuzjazmowana młodzież studencka wyprzęgła konie i pociągnęła karetę przy pomocy lin ulicami Sapiehy i Kopernika, wśród wiwatujących gęstych szpalerów ludności do ratusza.

Otrzymał także tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1918), Uniwersytetu Warszawskiego (1921)[11] , Uniwersytetu Poznańskiego (1923) oraz Uniwersytetu[12] i Politechniki Lwowskiej (1923). Ferdinandowi Fochowi przyznano tytuły: Honorowego Obywatela Lwowa[13][14], Honorowego Obywatela miasta stołecznego Warszawy 19 kwietnia 1923[15], a także Honorowego Obywatela Grudziądza 26 kwietnia 1923, mimo iż nigdy w Grudziądzu nie był.

Upamiętnienie

Lotniskowiec Francuskiej Marynarki Wojennej – Foch
ulica Ferdynanda Focha w Chrzanowie

Imieniem Ferdynanda Focha nazwano francuskie ulice m.in. w: Paryżu i Nicei oraz polskie w: Bydgoszczy, Chrzanowie[16], Gdańsku, Gdyni, Częstochowie, Grudziądzu, Krakowie, Nowym Dworze Mazowieckim, Ostrowcu Świętokrzyskim, Poznaniu (obecnie Głogowska), Tarnowie (obecnie Bema), Pruszkowie, Przemyślu i Radomiu. W okresie przedwojennym gdyńskie Wzgórze Św. Maksymiliana nosiło nazwę: Wzgórze Focha.

Przed II wojną światową ulicę marsz. Ferdynanda Focha posiadały również Warszawa i Kielce. Po blisko 60 latach stolica Polski ma ponownie ulicę, której patronem jest marszałek – taką decyzję w styczniu 2010 r. podjęli stołeczni radni[17], a 1 czerwca 2010 prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz i ambasador Francji Francois Barry Delongchamps uroczyście nadali nazwę ulicy Focha przedłużeniu ul. Trębackiej do Ossolińskich[18]. Na wniosek francuskiego personelu kopalni Knurów w dniu 17 września 1922 r. szyb IV nazwano imieniem marszałka. Kopalnię tę po 2000 roku połączono z sąsiednią Kopalnią Węgla Kamiennego Szczygłowice. Obecnie jako Knurów-Szczygłowice, wchodzi w skład Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A.

Imieniem marszałka Focha nazwano okręt Francuskiej Marynarki Wojennej – lotniskowiec typu Clemenceau – „Foch”.

W czeskim mieście Čáslav został ustawiony pomnik Ferdinanda Focha, który po ustanowieniu protektoratu Czech i Moraw został usunięty przez Niemców w sierpniu 1939[19]. Pomniki konne marszałka znajdują się m.in. w Cassel, na Trocadéro w Paryżu, w Tarbes oraz w Londynie. Pełnopostaciowy kamienny monument znajduje się również w Compiègne.

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Zaręba Generalissimus Foch w: Gazeta Wyborcza z 21 kwietnia 2006
  2. ↑ Mateusz Biskup Zapomniany Marszałek
  3. ↑ Polskie wspomnienia Marszałka Focha, Polska Zbrojna Nr 122 z 6 maja 1923 r., s. 3.
  4. ↑ J. Piłsudski Pisma zbiorowe t. V, Instytut Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1937 str. 187
  5. ↑ Marszałek Francji Foch Marszałkiem Polski, Polska Zbrojna Nr 100 z 14 kwietnia 1923 r., s. 1.
  6. ↑ Dziennik Poznański Nr 102 z 5 maja 1923 r.
  7. ↑ Przybycie Marszałka Focha, Uroczystości odsłonięcia pomnika ks. Józefa, Obiad na cześć Marszałka Focha, Słowo Pomorskie Nr 102 z 5 maja 1923 r., s. 1-2.
  8. ↑ Francuska eskadra lotnicza w Warszawie, Polska Zbrojna Nr 122 z 6 maja 1923 r., s. 3.
  9. ↑ Marszałek Foch kawalerem krzyża „Virtuti Militari”, Drugi dzień pobytu Marszałka Focha, Polska Zbrojna Nr 121 z 5 maja 1923 r., s. 1.
  10. ↑ Wczorajszy dzień, Polska Zbrojna Nr 122 z 6 maja 1923 r., s. 3.
  11. ↑ Doktoraty honorowe. [w:] Uniwersytet Warszawski [on-line]. uw.edu.pl. [dostęp 2018-02-23].
  12. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 26. ISBN 978-83-7188-964-6.
  13. ↑ Ferdinand Foch. Słownik: Leksykon postaci
  14. ↑ Wielki człowiek, przyjaciel Polski
  15. ↑ Foch obywatelem honorowym Warszawy. „Gazeta Lwowska”, s. 6, Nr 90 z 21 kwietnia 1923. 
  16. ↑ Spis ulic Chrzanowa. Chrzanovia Patria Parva. [dostęp 10 lutego 2010]. (pol.).
  17. ↑ osa: W Śródmieściu wraca przedwojenna ul. Focha. gazeta.pl. [dostęp 2010-05-07]. (pol.).
  18. ↑ Izabela Kraj: Cud nad Wisłą, Foch i de Gaulle. dom.zw.com.pl, 2010-06-01. [dostęp 2010-06-02]. (pol.).
  19. ↑ Usunęli pomnik Focha. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 179 z 10 sierpnia 1939. 
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Rocznik oficerski 1928, s. 9
  21. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2956 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 11)
  22. ↑ „W zamian za otrzymane wstążeczki biało-amarantowe b. armii gen. Hallera”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2034 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1617)

Bibliografia

  • Popularna Encyklopedia Powszechna, t. 5, Fogra 1995, ISBN 83-85719-14-8
  • (ros.) K.A. Zalleskij. I mirowaja wojna. Prawitieli i wojennaczalniki, Moskwa WECZE 2000
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 27, s. 609, Moskwa 1969-1978

Linki zewnętrzne

Marszałkowie Francji w XX wieku

  • P – tytuł przyznany pośmiertnie
Marszałkowie Polski

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferdinand_Foch&oldid=53166266”