Fiołek rogaty

Fiołek rogaty
	; Morfologia gatunku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	fiołkowate
Rodzaj	fiołek
Gatunek	fiołek rogaty
	Nazwa systematyczna
	Viola cornuta L.; Sp. Pl. ed. 2: 1325 (1763)
Synonimy
	Mnemion cornutum (L.) Spach; Viola acaulis Schult.; Viola blanda Salisb.;
	Mnemion cornutum (L.) Spach; Viola acaulis Schult.; Viola blanda Salisb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fiołek rogaty (Viola cornuta L.) – gatunek rośliny z rodziny fiołkowatych. Występuje naturalnie w Pirenejach i masywie Corbières^[4]. Uprawiany jest w Europie Zachodniej^[5]. Dawniej^[6] i od początków XXI wieku także popularny w Polsce^[7]. Lokalnie dziczeje jako hemiagriofit^[6].

W wyniku hodowli uzyskano szereg odmian ozdobnych (pochodzenia mieszańcowego) zwanych zbiorczo bratkami drobnokwiatowymi^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Bylina o rozłożystym pokroju. Dorasta do 10–15 cm wysokości, tworzy kłącza^[8].

Liście: Blaszka liściowa ma nerkowaty kształt. Mierzy 2,5–4 cm długości oraz 1,5 cm szerokości, jest niemal całobrzega lub ząbkowana na brzegu, ma sercowatą nasadę i ostry wierzchołek. Ogonek liściowy jest nagi i ma 1,5–7 cm długości^[9]. Przylistki są duże, luźne, owalne i głęboko wcięte, osiągają 4–5 mm długości^[3]^[9].
Kwiaty: Pojedyncze, delikatnie pachnące, wyrastające z kątów pędów^[3]^[9]. Zapylają się, gdy są otwarte (w przeciwieństwie do wielu innych gatunków fiołka, które są samozapylane bez otwierania kwiatów)^[3]. Są osadzone na długich szypułkach^[4]. Mają 5 zielonych działek kielicha o równowąskim kształcie i dorastających do 5 mm długości^[3]^[9]. Płatki są odwrotnie jajowato podługowate (znacznie dłuższe niż szerokie), mają żółtą barwę oraz 7–8 mm długości, dolny płatek posiada charakterystyczną, długą, cienką, smukłą, skierowaną ku górze ostrogę o długości 2 mm^[3]^[4]^[9]. Pręcików jest 5^[3].
Owoce: Torebki otwierające się trzema klapami. Nasiona są zazwyczaj z elajosomem^[3].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie na łąkach, skarpach oraz terenach skalistych. Występuje na wysokości od 800 do 2300 m n.p.m.^[9] Kwitnie od marca do lipca, a czasem do końca października. Jest bardzo odporny na zimno (do -21° C). Nie jest bardzo podatny na choroby, nawet jeśli może być wrażliwy na szarą pleśń (wywoływana przez grzyby z rodzaju Botrytis) na zbyt wilgotnej glebie^[8]. Nasiona przemieszczane są przez mrówki^[3].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Istnieje bardzo wiele odmian ozdobnych – w szczególności pochodzenia mieszańcowego z fiołkiem powabnym (V. gracilis) i fiołkiem trójbarwnym (V. tricolor). Występują w szerokiej gamie kolorystycznej: białej, żółtej, niebieskiej i brązowej lub dwubarwne. Są uprawiane jako rośliny dwuletnie, podczas gdy gatunek typowy jest zazwyczaj wieloletni^[8].

Wybrane kultywary^[8]:

'Endurio' – ma zwisające pędy, kwitnie od późnej zimy do lata
'Johnny Jump Up' – posiada bardzo dużo małych kwiatów w trzech barwach; fioletowej, fiołkoworóżowej i żółtej
'Mickey' – kwiaty o biało-niebieskiej barwie
'Molly Sanderson' – żółte kwiaty z czarnymi plamkami, dość wieloletnie
'Patiola' – posiada dość duże kwiaty w różnych kolorach
'Prince Henri' – kwiaty są fioletowe z żółtym gardłem
'Purple and Yellow' – kwiaty o żółto-fioletowej barwie
'Rocky' – o zwartym pokroju, kwiaty mają żółtą, niebieską lub fioletową z plamką pośrodku
'Valentine' – kwiaty o różowo-jasnofioletowej barwie

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna. Od niedawna wprowadzony u nas do uprawy. W naszym klimacie jest uprawiany jako roślina dwuletnia. Ma kwiaty podobne do bratków, ale pachnące. Szczególnie nadaje się na rabaty, obwódki, do skrzynek balkonowych, jak również na kwiat cięty do małych bukietów, wieńców. Istnieją odmiany o kwiatach jedno- i wielobarwnych, z połyskiem i matowe^{[potrzebny przypis]}.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Podobnie, jak innych fiołków. Nasiona wysiewa się w końcu czerwca-początku lipca, pikuje do rozsadnika, a na stałe miejsce wysadza się na początku września, lub na wiosnę następnego roku. Wymaga gleb żyznych, lekko kwaśnych, stanowiska półcienistego lub słonecznego (w półcieniu dłużej kwitnie)^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Viola cornuta L.. Plants of the World Online. [dostęp 2021-02-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Viola cornuta L.. Herbier de Josette Argaud. [dostęp 2021-02-02]. (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 202-203, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Ludmiła Startek, Kazimierz Mynett: Rośliny ozdobne. Warszawa: Hortpress Sp z o.o., 2003, s. 99. ISBN 83-89211-16-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Viola cornuta, violette cornue. Gerbeaud.com. [dostęp 2021-02-02]. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Viola cornuta. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-02-02]. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).

[pow-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Viola cornuta L.. Plants of the World Online. [dostęp 2021-02-02]. (ang.).

[josargaud-4] Viola cornuta L.. Herbier de Josette Argaud. [dostęp 2021-02-02]. (ang.).

[5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 202-203, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[startek_443-7] Ludmiła Startek, Kazimierz Mynett: Rośliny ozdobne. Warszawa: Hortpress Sp z o.o., 2003, s. 99. ISBN 83-89211-16-5.

[gerbeaud-8] Viola cornuta, violette cornue. Gerbeaud.com. [dostęp 2021-02-02]. (fr.).

[peb-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Viola cornuta. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-02-02]. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]