Franciszek Jujka

Franciszek Jujka

Lech Malbor,
Józef Bayer,
Mścisław Znicz

Data i miejsce urodzenia	28 września 1906 Rataje
Data i miejsce śmierci	20 lutego 1944 Żabikowo
Zawód, zajęcie	nauczyciel, poeta

Pomnik przy szkole w Starym Targu poświęcony Franciszkowi Jujce, postawiony w 2014

Poprzedni pomnik przy Zespole Szkół w Starym Targu poświęcony Franciszkowi Jujce (2009)

Franciszek Jujka, ps. Lech Malbor, Józef Bayer, Mścisław Znicz (ur. 28 września 1906 w Ratajach, zm. 20 lutego 1944 w Żabikowie) – polski działacz społeczno-oświatowy, nauczyciel, poeta, publicysta, folklorysta.

Życiorys

Kubek upamiętniający Franciszka Jujkę

W 1920 rozpoczął naukę w polskim Seminarium Nauczycielskim w Rogoźnie, które ukończył w 1925. Od tego samego roku pracował jako pedagog początkowo w Wielkopolsce – w Kiełkowie, a następnie (od 1928) w Żodyniu. W 1930 przeniósł się na Powiśle. Od 15 października tego roku pracował w Nowej Wsi, a 1 kwietnia 1933 podjął pracę w Starym Targu (obie wsie ówcześnie na terenie Niemiec). Podczas pracy pedagogicznej organizował m.in. tajne nauczanie dla dorosłych oraz zespoły artystyczne (m.in. „Oj dana”). Zbierał i opracowywał folklor nadwiślański. Był także poetą – publikował pod pseudonimem Lech Malbor wiersze o treści patriotycznej. Ukazywały się one w prasie polskiej w Niemczech (publikowały je m.in. „Polak w Niemczech” oraz „Gazeta Olsztyńska”). Najważniejszymi jego utworami były: Hymn Rodła (1937, wykonany w formie pieśni na kongresie Związku Polaków w Niemczech w marcu 1938), Pieśń o ziemi malborskiej (1938), Prusy Wschodnie oraz Młodym przyjaciołom. 1 sierpnia 1936 po wizytacji w szkole niemieckiego inspektora dr. Irmlera został pozbawiony prawa do nauczania i musiał zgodnie z nakazem opuścić Powiśle. Przeprowadził się wraz z rodziną do Meklemburgii. Organizował tam kursy języka polskiego dla polskich pracowników sezonowych. Z Niemiec wydalony został w grudniu 1938, po czym podjął pracę w szkole w wielkopolskim Kębłowie. Podczas niemieckiej okupacji prowadził działalność konspiracyjną jako Józef Bayer. 30 października 1943 został aresztowany przez gestapo. Umieszczono go w obozie w podpoznańskim Żabikowie, gdzie poddano go torturom i 20 lutego 1944 stracono.

Życie prywatne

Był synem Michała i Rozalii. Jego żoną była od października 1928 Stanisława Hierowska. Miał z nią czworo dzieci, m.in. gdańskiego rysownika i satyryka Zbigniewa Jujkę.

Jako patron

Jest patronem Szkoły Podstawowej w Starym Targu (od 1960), Szkoły Podstawowej w Kębłowie (od 1990) oraz Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Starym Targu (od 2019). W latach 2009–2019 był patronem Publicznego Gimnazjum w Starym Targu.

Bibliografia

• Tadeusz Oracki, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1983