Gąsienicojad reunioński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gąsienicojad reunioński
Lalage newtoni[1]
(Pollen, 1866)
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

liszkojady

Podrodzina

liszkojady

Rodzaj

Lalage

Gatunek

gąsienicojad reunioński

Synonimy
  • Coracina newtoni (Pollen, 1866)[1]
  • Coquus newtoni (Pollen, 1866)[1]
  • Oxynotus newtoni Pollen, 1866[2][3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     występuje przez cały rok

     wymarł

Gąsienicojad reunioński[5], kruczyna reuniońska[6] (Lalage newtoni) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny liszkojadów (Campephagidae). Występuje endemicznie na wyspie Reunion i jest jedynym przedstawicielem rodziny na tej wyspie[7]. Krytycznie zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek opisał po raz pierwszy François Pollen w roku 1866 pod nazwą Oxynotus newtoni. Zebrane okazy, w tym dwa (samiec i samica) odłowione 4 stycznia 1865, przekazane zostały do Muzeum Brytyjskiego[2]. Opis w języku francuskim znalazł się w drugim tomie Recherches sur la faune de Madagascar et de ses dépendances i zawierał m.in. opis zasięgu z uwzględnieniem środowiska i wysokości. Pollen odnotował, że Kreole nazywają kruczynę reuniońską Tuit-tuit, merle blanc („biały kos”) lub Tec-tec des hauts[3] (słowo „hauts” tu odnosi się do zasięgu – gór, szczytów, zaś Tec-tec to określenie na pewien gatunek kląskawki).

Obecnie gatunek przynależy do rodzaju Lalage[5][8]. Tworzy nadgatunek z gąsienicojadem maurytyjskim (L. typica; Mauritius), od którego oddzielił się 1,25 mln lat temu[7]. Nie jest jasne pokrewieństwo z pozostałymi gatunkami. Wykazuje podobieństwo w upierzeniu wobec australazjatyckiego gąsienicojada cienkodziobego (Edolisoma tenuirostre), szarogłowego (Edolisoma schisticeps) i czarnego (Edolisoma melas); możliwe, że któryś z tych gatunków miał z L. newtoni wspólnego przodka lub jest to przypadkowa zbieżność. Monotypowy[9][8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała wynosi według autorów HBW około 22 cm[9]. Dla okazów z Muzeum Brytyjskiego jest to około 17,7–19,6 cm, z czego 1,6 cm przypada na dziób, a 8,4 cm na ogon. Skrzydło mierzy 10 cm, skok 2,5 cm[2]. Masa ciała (dla ośmiu ptaków obu płci) wynosi 31–36 g[10].

Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. U samca wierzch ciała szary (o barwie popiołu), wierzch głowy jasnoszary, paskowany wzdłuż stosin. Kuper i pokrywy nadogonowe jaśniejsze niż grzbiet. Skrzydła czarne, pokrywy skrzydłowe małe delikatnie szaro obrzeżone, zaś średnie i duże już znacznie wyraźniej. Na lotkach I rzędu siwe obwódki. Sterówki czarne z białymi zakończeniami, najszerszymi na zewnętrznej parze. Broda i gardło jasne[2]. U samicy wierzch ciała pokrywają pióra rdzawobrązowe, na głowie szarawe. Małe pokrywy skrzydłowe jak grzbiet, średnie i duże pokrywy ciemnobrązowe z obwódkami barwy właściwej dla grzbietu. Lotki ciemnobrązowe, te I rzędu mają białobrązowe obwódki, a II rzędu rdzawe. Sterówki czarne, środkowa para w brązowym odcieniu, wszystkie biało zakończone. Gardło i spód ciała białoszare, na bokach i piersi z płowym odcieniem. Cały spód ciała pokryty wąskimi, poprzecznymi czarnymi paskami. Pokrywy podogonowe białe. U obu płci dziób i nogi niebieskawe, tęczówka brązowa[2].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Gąsienicojad reunioński występuje jedynie na dwóch stanowiskach w północno-zachodniej części wyspy Reunion. Zajmują one łącznie 29 km²[11]. Według danych z pierwszego opisu (1866) gatunek występuje między 800 a 1400 m n.p.m.[3], według danych BirdLife International w roku 2012 ptak występował już tylko na wysokości 1100–1800 m n.p.m. Zasiedla pierwotny górski wilgotny las[9], pojawia się w lesie mieszanym wiecznie zielonym i lesie tropikalnym z obecnymi roślinami z gatunków Philippia montana i Acacia heterophylla. Rzadko odwiedza obecne na wyspie plantacje kryptomerii japońskiej (Cryptomeria japonica)[11].

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Gąsienicojad reunioński może być trudny do zauważenia i łatwo przeoczony. Przebywa niemal wyłącznie na drzewach. Zwykle widywany pojedynczo lub w parach. W trakcie żerowania cichy, porusza się powoli, wykonując jedynie krótkie loty z gałęzi na gałąź. Pożywienia szuka wzdłuż nieobrośniętych konarów, które umożliwiają mu swobodne poruszanie się i obserwacje. Samce żerują wyżej niż samice[10]. Gatunek głównie owadożerny (przeważają motyle[10] i chrząszcze i ich larwy[9]), choć zjada też owoce rdzennych gatunków drzew, np. Aphloia theiformis i figowce (Ficus)[9].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Okres lęgowy trwa od września do lutego. Może wyprowadzić dwa lęgi w ciągu roku. Budowa gniazda zajmuje do miesiąca[9]. Terytorium ma powierzchnię 13–17 ha. Gatunek monogamiczny. Samiec śpiewa głównie na początku dnia i wieczorem. Gniazdo to mały, płytki kubeczek o średnicy 10–15 cm, zbudowany z gałązek, mchu, dużej ilości porostów (zwłaszcza Usnea) i pajęczych sieci. W budowie uczestniczą oba ptaki z pary, zaś samiec zbiera wyściółkę w postaci miękkich traw. W zniesieniu 2–3 jaja (zwykle 2) o wymiarach 26–27 na 28–29 mm. Skorupka niebieskozielona, pokryta brązowymi plamkami[10]. Inkubacja trwa 15–17 dni[11] (wedle innego źródła 3–3,5 tygodnia), wysiadują oba ptaki z pary. Młode karmione są zarówno przez samca, jak i samicę co 5–10 minut. Rodzice także osłaniają je w gorące dni i wynoszą odchody. Pisklęta opierzają się w pełni po 20 dniach od wyklucia[10].

Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Przez IUCN gatunek od 2008 roku klasyfikowany jako krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered). Wcześniej, od 1994 roku posiadał status zagrożonego (EN, Endangered). W 2007 było około 25 zdolnych do gniazdowania par, populacja wynosiła wtedy więc około 75 osobników. Dwie trzecie populacji stanowią samce. Prócz dysproporcji w populacji zagrożenie dla gatunku stanowi drapieżnictwo ze strony szczura śniadego (R. rattus) i w mniejszym stopniu wędrownego (R. norvegicus) oraz zdziczałych kotów. Prócz tego gąsienicojadom reuniońskim zagraża odłów celem sprzedaży i niszczenie środowiska przez introdukowane sambary sundajskie (Cervus timorensis)[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Coracina newtoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-01-25] (ang.).
  2. a b c d e Richard Bowdler Sharpe: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 4. Cichlomorphae. Part II. 1879.
  3. a b c Pollen, François P. & D.C. van Dam: Recherches sur la faune de Madagascar et de ses dépendances. T. 2. Mammifères et oiseaux. Leiden: 1868, s. 83. (fr.).
  4. Lalage newtoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Campephaginae Vigors, 1825 - liszkojady (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-09].
  6. P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 252, 1999. 
  7. a b J. Salmona et al.. Signature of a Pre-Human Population Decline in the Critically Endangered Reunion Island Endemic Forest Bird Coracina newtoni. „PLOS ONE”. 7 (8), 2012. 
  8. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, berryhunter, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-25]. (ang.).
  9. a b c d e f Taylor, B.: Reunion Cuckoo-shrike (Coracina newtoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (27 maja 2014)].
  10. a b c d e Damien Fouillot & Marc Salamolard: Reunion Cuckoo-shrike Coracina newtoni. W: The Birds of Africa. T. VIII: The Malagasy Region. A&C Black, 2013, s. 663–665. ISBN 978-0-7136-6532-1.
  11. a b c d Species factsheet: Lalage newtoni. BirdLife International, 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]