Gacek szary

Gacek szary
	Plecotus austriacus
	(J.B. Fischer, 1829)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Vespertilionoidea
Rodzina	mroczkowate
Podrodzina	mroczki
Plemię	gacki
Rodzaj	gacek
Gatunek	gacek szary
Synonimy
	Vespertilio auritus Austriacus J.B. Fischer, 1829; Plecotus kirschbaumii Koch, 1860; Plecotus auritus var. brevipes Koch, 1865; Plecotus auritus meridionalis V.E. Martino & E.V. Martino, 1940; Plecotus auritus hispanicus Bauer, 1957;
	Vespertilio auritus Austriacus J.B. Fischer, 1829; Plecotus kirschbaumii Koch, 1860; Plecotus auritus var. brevipes Koch, 1865; Plecotus auritus meridionalis V.E. Martino & E.V. Martino, 1940; Plecotus auritus hispanicus Bauer, 1957;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies

Gacek szary^[8] (Plecotus austriacus) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae). Wraz z gackiem brunatnym stanowi trudną do rozróżnienia parę gatunków. Do lat sześćdziesiątych XX w. gatunków tych nie rozróżniano, używając polskiej nazwy „gacek wielkouch”.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1829 roku niemiecki przyrodnik Johann Baptist Fischer jako podgatunek Vespertilio auritus i nadając mu nazwę Vespertilio auritus Austriacus^[2]. Holotyp pochodził z Wiednia, w Austrii^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Plecotus: gr. πλεκω plekō „owijać, skręcać”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[11].
austriacus: nowołac. Austriacus „austriacki, z Austrii”, od staroniem. Ostarrîchi, od średniowiecznołac. Marchia orientalis^[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Gacek szary występuje w południowej części Wielkiej Brytanii, zachodniej Francji i na Półwyspie Iberyjskim na wschód przez środkową Europę i skrajnie południową część Szwecji do zachodniej Ukrainy i Półwyspu Bałkańskiego; występuje także na głównych zachodnich wyspach Morza Śródziemnego (Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia i Malta) oraz na Maderze^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 41–58 mm, długość ogona 37–55 mm, długość ucha 31–41 mm, długość przedramienia 36,5–43,5 mm; masa ciała 6–10 g^[13]. Jego umaszczenie jest ciemnoszare na plecach i górnej części błony lotnej, brzuch natomiast jest jasnoszary. Wzór zębowy: I ${\tfrac {2}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {2}{3}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ = 36^[13].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Pokarm: Owadożerny
Warunki bytu: Nietoperz ściśle związany z człowiekiem, latem kryje się niemal wyłącznie w budynkach (tylko wyjątkowo znajdowano go w skrzynkach lęgowych). Zimuje głównie w małych piwnicach przydomowych, sporadycznie w fortyfikacjach i jaskiniach.

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.^[14]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Plecotus austriacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 117. (łac.).
↑ Koch. Die Fledermäuse (Chiropteren) Oberliessens lind der angrenzenden Ländertheile. „Bericht der Oberhessischen Gesellschaft für Natur- und Heilkunde”. 8, s. 40, 1860. (niem.).
↑ C. Koch. Das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzog thum Nassau und in den an grän zenden landes theilen vorkommenden Fledermäus. „Verein für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 406, 1865. (niem.).
↑ V.E. & E.V. Martino. Preliminary notes on five new mammals from Jugoslavia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 5 (30), s. 494, 1940. DOI: 10.1080/00222934008527065. (ang.).
↑ K. Bauer. Zur Kenntnis der Fledermausfauna Spaniens. „Bonner zoologische Beiträge”. 7 (4), s. 312, 1957. (niem.).
↑ Plecotus austriacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 122. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Plecotus austriacus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-02].
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 242. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 546, 1904. (ang.).
↑ austriacus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-02] (ang.).
↑ ^a ^b R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 865. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Konrad Sachanowicz, Mateusz Ciechanowski: Nietoperze Polski. Tomasz Cofta (rysunki). Warszawa: MULTICO, 2005. ISBN 83-7073-401-4.
Sachanowicz, K., Ciechanowski M., Piksa K. 2006. Distribution patterns, species richness and status of bats in Poland. Vespertilio 9-10: 151-173. http://www.ceson.org/vespertilio/9_10/Sachanowicz.pdf

[itis-1] Plecotus austriacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[fis-2] J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 117. (łac.).

[koch1-3] Koch. Die Fledermäuse (Chiropteren) Oberliessens lind der angrenzenden Ländertheile. „Bericht der Oberhessischen Gesellschaft für Natur- und Heilkunde”. 8, s. 40, 1860. (niem.).

[koch2-4] C. Koch. Das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzog thum Nassau und in den an grän zenden landes theilen vorkommenden Fledermäus. „Verein für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 406, 1865. (niem.).

[mar-5] V.E. & E.V. Martino. Preliminary notes on five new mammals from Jugoslavia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 5 (30), s. 494, 1940. DOI: 10.1080/00222934008527065. (ang.).

[bau-6] K. Bauer. Zur Kenntnis der Fledermausfauna Spaniens. „Bonner zoologische Beiträge”. 7 (4), s. 312, 1957. (niem.).

[iucn-7] Plecotus austriacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-8] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 122. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Plecotus austriacus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-02].

[icmw-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 242. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[pal-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 546, 1904. (ang.).

[12] austriacus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-02] (ang.).

[hmw-13] R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 865. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[14] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]