Galago senegalski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Galago senegalski
Galago senegalensis
É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

galagowate

Rodzaj

galago

Gatunek

galago senegalski

Podgatunki
  • G. s. senegalensis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
  • G. s. braccatus Elliot, 1907
  • G. s. dunni Dollman, 1910
  • G. s. sotikae Hollister, 1920
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Kolor czerwony – możliwe sporadyczne stwierdzenia
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Galago senegalski[15], galago karłowaty[16] (Galago senegalensis) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny galagowatych (Galagidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1796 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, nadając mu nazwę Galago senegalensis[1]. Miejsce typowe to Senegal[1][17][18]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka (sygnatura MNHN-ZM-2007-1547) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[19].

G. senegalensis jako wielotypowy gatunek ma złożoną historię taksonomiczną; pierwotnie rozpoznano tylko G. senegalensis, ale później podzielono go na siedem gatunków: G. gallarum, G. moholi, G. matschiei, Paragalago granti, P. zanzibaricus, P. cocos i G. nyasae[a]. Wszystkie taksony rozróżnia się za pomocą specyficznego dla danego gatunku nawoływania[20]. Ponieważ występuje znaczne zróżnicowanie w szeroko rozpowszechnionym G. senegalensis, może on reprezentować więcej ukrytych gatunków[20].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
G. s. braccatus Galago braccatus Elliot, 1907 Rzeka Tsavo, na północ od Kilimandżaro, Kenia[21][22]. Dorosły osobnik o nieokreślonej płci (sygnatura BMNH 1902.11.5.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w styczniu 1902 roku przez Arthura Percivala[22].
G. s. dunni Galago dunni Dollman, 1910 Górne dorzecze Fafan, 35 mi (56 km) na wschód od Harar, Somaliland[21][23]. Dorosły samiec (sygnatura BMNH 1904.5.9.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 18 listopada 1903 roku przez Henry’ego Dunna[10][23].
G. s. sotikae Galago sotikæ Hollister, 1920 Rzeka Telek, Chamagel, Kenia[24][25]. Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM 184205) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 22 maja 1911 roku przez Edmunda Hellera[12][25].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Galago: lokalna, senegalska nazwa Galago dla galago, zaadaptowana przez Michela Adansona w XVIII wieku[26].
  • senegalensis: Senegal, być może od wolof sunu gaal „nasze czółno”, wynikłe z nieporozumienia między lokalnymi ludami a wczesnymi portugalskimi odkrywcami na rzece Senegal[27].
  • braccatus: łac. bracatus „w spodniach, noszenie spodni”, od bracae „bryczesy, spodnie”[28].
  • dunni: Henry Nason Dunn (1864–1952), chirurg w British Army, „myśliwy” specjalizujący się w łowach na grubą zwierzynę, kolekcjoner z Sudanu, Somalilandu, Etiopii i Indii[29].
  • sotikae: Sotik (obecnie Chamagel), Brytyjska Afryka Wschodnia (obecnie Kenia)[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Galago senegalski występuje w zależności od podgatunku[20]:

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 13–21 cm, długość ogona 20–30 cm; masa ciała samic 110–250 g, samców 150–300 g[30][31]. Ubarwienie srebrzyste, ogon na końcu gruby i puszysty. Duże, okrągłe, osadzone blisko siebie oczy.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Żyje w rodzinnych stadach. Prowadzi nocny tryb życia. Ciąża u samicy trwa 4 miesiące. Po tym okresie na świat przychodzi 1–2 młodych. Żywi się owocami, kwiatami, miodem, owadami, małymi gadami, myszami, pisklętami. Zamieszkuje lasy.

Głos galago przypomina płacz dziecka.

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Status zagrożenia G. senegalensis według podziału na podgatunki:

Podgatunek Kategoria zagrożenia
Galago senegalensis braccatus LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[32]
Galago senegalensis dunni LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[33]
Galago senegalensis senegalensis LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[34]
Galago senegalensis sotikae LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[35]

Gatunek jest ujęty w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[36].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Synonim Paragalago granti[20].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 38, 1796. (fr.). 
  2. ↑ G. Cuvier: Tableau élémentaire de l’histoire naturelle des animaux. Paris: Baudouin, 1798, s. 101. (fr.).
  3. ↑ G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 108. (ang.).
  4. ↑ J. Fischer von Waldheim. Nouvelles espèces d’animaux qui se trouvent au Muséum Impériale d’Histoire Naturelle. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 1, s. 25, 1806. (fr.). 
  5. ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 246. (fr.).
  6. ↑ C.J. Sundevall. Om Professor J. Hedenborgs insamlingar af Däggdjur i Nordöstra Africa och Arabien. „Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1842, s. 201, 1843. (szw.). 
  7. ↑ J.E. Gray. Revision of the species of lemuroid animals, with the description of some new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1863, s. 147, 1863. (ang.). 
  8. ↑ D.G. Elliot. Descriptions of apparently new Species and Subspecies of Mammals belonging to the Families Lemuridæ, Cebidse, Callitrichidæ, and Cercopithecidæ in the Collection of the Natural History Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20, s. 187, 1907. (ang.). 
  9. ↑ G. Dollman. New Mammals from British East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 549, 1909. (ang.). 
  10. ↑ a b G. Dollman. New African Mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 92, 1910. (ang.). 
  11. ↑ D.G. Elliot. Descriptions of new species of monkeys of the genera Galago, Cebus, Alouatta, and Cercopithecus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 77, 1910. (ang.). 
  12. ↑ a b c N. Hollister. Two new east african Primates. „Smithsonian miscellaneous collections”. 72 (2), s. 1, 1920. (ang.). 
  13. ↑ A. Monard. Résultats de la Mission Zoologique Suisse au Cameroun. „Mémoires de l’Institut français d’Afrique Noire, Centre du Cameroun”. 1, s. 50, 1951. (fr.). 
  14. ↑ Y.A. de Jong, T.M. Butynski, M. Svensson & A. Perkin, Galago senegalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  15. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 35. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 85, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  17. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Galago senegalensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-29].
  18. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Galago senegalensis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
  19. ↑ MNHN-ZM-2007-1547, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-07] (fr. • ang.).
  20. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 162–164. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  21. ↑ a b Allen 1939 ↓, s. 119.
  22. ↑ a b 1902.11.5.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
  23. ↑ a b 1904.5.9.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
  24. ↑ Allen 1939 ↓, s. 120.
  25. ↑ a b USNM 184205. [w:] Collections [on-line]. National Museum of Natural History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
  26. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 287, 1904. (ang.). 
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, senegalensis [dostęp 2023-09-07].
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, braccatus [dostęp 2023-09-07].
  29. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 117. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  30. ↑ K.A.-I. Nekaris: Family Galagidae (Galagos). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 200–201. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  31. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 104. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  32. ↑ T.M. Butynski & Y.A. de Jong, Galago senegalensis ssp. braccatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  33. ↑ T.M. Butynski & Y.A. de Jong, Galago senegalensis ssp. dunni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  34. ↑ Y.A. de Jong, T.M. Butynski & M. Svensson, Galago senegalensis ssp. senegalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  35. ↑ Y.A. de Jong & T.M. Butynski, Galago senegalensis ssp. sotikae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  36. ↑ Galago senegalensis, UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-11-23] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 1–763, 1939. (ang.). 
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 85, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Galago_senegalski&oldid=72942329”