Galicja (Europa Środkowa)

Królestwo Galicji i jego zmiany terytorialne

Galicja (ukr. Галичина – Hałyczyna, niem. Galizien, węg. Gácsország, cz. Halič, jid. ‏גאַליציע‎ – Galicje, tur. Haliç, rum. Galiția, ros. Галиция – Galicija) – potoczna nazwa austriackiego kraju koronnego Królestwa Galicji i Lodomerii, istniejącego w latach 1772–1918. Zalicza się do niej ziemie południowej Małopolski, Roztocze Wschodnie, Podkarpacie Wschodnie i Wyżynę Podolską na zachód od Zbrucza.

Granice Galicji nie pokrywają się z granicami właściwych dzielnic historycznych i krain historycznych, na obszarze których istniała w latach 1772–1918, jak Małopolska, Ruś Halicko-Włodzimierska czy Ruś Czerwona.

Podział Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimia i Zatora

W obrębie Galicji zwykło się wyróżniać część zachodnią i wschodnią, kryterium podziału stanowiły okręgi sądów apelacyjnych w Krakowie dla Galicji zachodniej i we Lwowie dla wschodniej. Galicja Zachodnia obejmowała Kraków (formalnie nie należał do Galicji – Wielkie Księstwo Krakowskie, lecz de facto był jej częścią od 1846), Białą Krakowską, Tarnów, Rzeszów, Nowy Targ, Chrzanów (tak jak w przypadku Krakowa) i Nowy Sącz, do Galicji Wschodniej zaliczano Sanok, Krosno, Przemyśl, Lwów, Stanisławów i Tarnopol.

Anektowane przez monarchię Habsburgów w I rozbiorze Polski ziemie Rzeczypospolitej weszły w skład nowo utworzonej prowincji austriackiej – Królestwa Galicji i Lodomerii. Stolicę prowincji miano umieścić w Jarosławiu (jako mieście położonym w centrum prowincji), rozważano też kandydaturę Przemyśla, w końcu zdecydowano się jednak na Lwów, jako największe miasto prowincji.

Początkowo w 1774 obszar prowincji podzielono na 6 cyrkułów: bełski, czerwonoruski, krakowski, lubelski, podolski i sandomierski. Te z kolei dzieliły się na 59 dystryktów. W 1777 zmniejszono liczbę dystryktów do 19, a w 1782 zrezygnowano z dwustopniowego podziału administracyjnego, ustanawiając 19 cyrkułów.

W marcu 1849 od Galicji odłączono wcześniej do niej należącą Bukowinę, tworząc nowy kraj koronny – Księstwo Bukowiny. Ostatecznie granice prowincji ustalono na kongresie wiedeńskim, natomiast krajem koronnym Galicja stała się w 1850. Również w 1850 przeprowadzono rozdział jurysdykcji sądowej (sądu apelacyjnego II instancji) na dwa okręgi z siedzibami we Lwowie i Krakowie. Do tego podziału dostosowano podział izb adwokackich, notarialnych, lekarskich, aptekarskich, handlowych i przemysłowych. Stało się to podstawą późniejszego wydzielenia Galicji Zachodniej i Wschodniej.

W 1854 wprowadzono nowy podział administracyjny, ustanawiając w obrębie cyrkułów powiaty, a w latach 1865–1867 zlikwidowano cyrkuły i zreorganizowano sieć powiatów, likwidując część z nich. Utworzono urzędy powiatowe, które w 1868 nazwano starostwami powiatowymi. Powiaty dzieliły się na obszary dworskie i gminy.

Ogółem utworzono 79 powiatów i 2 miasta wydzielone – Lwów i Kraków, w tym (1902):

• Galicja Wschodnia – 50 powiatów (a w nich 3734 gminy i 3488 obszarów dworskich) i Lwów
• Galicja Zachodnia – 29 powiatów (a w nich 2491 gmin i 2041 obszarów dworskich) i Kraków.

Galicja w składzie Cesarstwa Austrii i Austro-Węgier

Galicja (6) w składzie Austro-Węgier

Określenie Galicja i Lodomeria, potocznie skracane do samej tylko Galicji, do użycia weszło po I rozbiorze Polski. Wówczas to Austrii przypadły ziemie obejmujące m.in. Ruś Czerwoną ze Lwowem, Przemyślem, Sanokiem i Bełzem, południową Małopolskę z Oświęcimiem, Tarnowem i Nowym Sączem oraz zachodni fragment Podola (Tarnopol, Zbaraż) i fragment ziemi chełmsko-włodzimierskiej z Zamościem. Tereny te uzyskały status kraju koronnego Austrii o oficjalnej nazwie Królestwo Galicji i Lodomerii (niem. Königreich Galizien und Lodomerien, ukr. Королівство Галіції і Лодомерії lub w formie zreukrainizowanej Королівство Галичини і Володимирії). Nawiązując do tytułu Rex Galiciæ et Lodomeriæ, dyplomacja austriacka starała się uzasadnić prawo monarchów austriackich – jako spadkobierców korony węgierskiej – do zajętych ziem. W wyniku tego zabiegu propagandowego znaczenie nazwy Galicja rozszerzyło się na ziemie nigdy nie wchodzące w skład Księstwa Halickiego.

Po III rozbiorze w 1795 do monarchii habsburskiej przyłączono ziemie, które nazwano Nową Galicją (w odróżnieniu od „starej”, obejmującej tereny uzyskane w 1772). Nowa Galicja obejmowała terytoria między Pilicą i Bugiem wraz z Krakowem, Sandomierzem, Radomiem, Kielcami, Lublinem, Chełmem i Białą Podlaską. Ziemie Nowej Galicji (wraz z Zamościem) zostały w 1809 przyłączone do Księstwa Warszawskiego i nie wróciły już do Austrii, stając się po 1815 częścią Królestwa Kongresowego. W 1846 Austriacy ponownie zajęli Kraków, likwidując formalnie niezależną Rzeczpospolitą Krakowską (która stała się teraz Wielkim Księstwem Krakowskim). Od tego czasu oficjalna nazwa prowincji brzmiała: Królestwo Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwem Oświęcimia i Zatora (niem. Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator).

Po początkowo silnej germanizacji, w 1861 Galicja uzyskała autonomię z sejmem krajowym i rządem w stołecznym Lwowie. W 1867 roku, w związku z ustanowieniem monarchii dualistycznej (Królestwo Galicji i Lodomerii pozostało w składzie Cesarstwa Austrii), autonomię prowincji poszerzono. Rząd austriacki zagwarantował, że namiestnicy będą powoływani spośród miejscowych Polaków. Sejm miał prawo uchwalać ustawy dotyczące gospodarki krajowej, komunikacji, szkolnictwa i zdrowia. Dzięki temu Galicja stała się ośrodkiem polskiego ruchu niepodległościowego. Działały tu polskie partie polityczne i organizacje paramilitarne – Sokół, Strzelec czy Drużyny Bartoszowe, które stanowiły bazę sformowanych na początku XX wieku Legionów.

Galicja odegrała również ważną rolę w dziejach nowożytnej Ukrainy, będąc do dziś ośrodkiem ukraińskich ruchów niepodległościowych.

W 1848 powstała we Lwowie pierwsza ukraińska organizacja polityczna – Główna Rada Ruska. Mieszkały tutaj znane osobistości życia ukraińskiego, m.in.: pisarz Iwan Franko, historyk Mychajło Hruszewski, polityk Kost Łewycki czy artystka Sołomija Kruszelnyćka; działało Towarzystwo Naukowe im. Szewczenki, towarzystwo pedagogiczne Ridna Szkoła, stowarzyszenie edukacyjne Proswita, stowarzyszenia sportowo-paramilitarne Sokił i Sicz, towarzystwo gimnastyczno-pożarnicze Łuh. Na Uniwersytecie Lwowskim funkcjonowały katedry ukraińskie.

Wspólne zamieszkiwanie Polaków i Ukraińców było powodem licznych konfliktów. Po 1867 stanowiska w administracji były stopniowo przejmowane od Austriaków i Czechów przez Polaków, co nie podobało się Ukraińcom. W 1890 stronnictwa polskie i ukraińskie zawarły w sejmie krajowym tzw. pierwszy kompromis, przewidujący między innymi rozszerzenie szkolnictwa podstawowego i średniego w języku ukraińskim. Współpraca załamała się jednak po kilku latach, kiedy to Polacy doprowadzili m.in. do zupełnej polonizacji Uniwersytetu Lwowskiego. W początkach XX wieku Galicja była areną zabójstw politycznych, m.in. namiestnika Galicji hr. Andrzeja Potockiego. Do kolejnej próby porozumienia doszło dopiero w przededniu I wojny światowej. Tzw. drugi kompromis przewidywał zmianę ordynacji wyborczej do sejmu krajowego na korzyść Ukraińców (byli oni niedoreprezentowani z powodu struktury społecznej, od której zależała waga głosów wyborców) oraz utworzenie państwowego uniwersytetu ukraińskiego we Lwowie. Postanowienia te nie mogły już jednak zostać zrealizowane. Koniec wojny stworzył dogodną sytuację dla obu narodów, czego skutkiem był wybuch walk o Galicję Wschodnią w latach 1918–1919, kiedy to Ukraińcy proklamowali Zachodnioukraińską Republikę Ludową. Napięcia narodowościowe nie znikły w okresie II Rzeczypospolitej, z czym wiązała się działalność terrorystycznej Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej.

Odmienne losy Galicji Wschodniej i pozostałych ziem były również źródłem napięć wewnątrzukraińskich na gruncie politycznym, kulturowym, językowym i religijnym. Ich przezwyciężenie uważano za jeden z głównych problemów na drodze do niezależności narodowej Ukraińców.

Etnografia Galicji

Galicja była tradycyjnie regionem wielonarodowościowym i wielowyznaniowym. Obok Polaków i Rusinów mieszkali tu Żydzi, Niemcy, Ormianie, Wołosi, Rosjanie i inne narodowości. Kościół Katolicki jest reprezentowany w trzech obrządkach: łacińskim, bizantyjsko-ukraińskim i ormiańskim. Działają tu również administratury Kościołów protestanckich oraz prawosławnych, ponadto żyli tu mozaiści i muzułmanie. Sam Lwów był siedzibą trzech metropolii katolickich (rzymskokatolickiej, greckokatolickiej i ormiańskokatolickiej).

W drugiej połowie XIX wieku rozróżniano przede wszystkim dwie wielkie grupy etnograficzne na obszarze ówczesnej Galicji, tj. górali, czyli mieszkańców gór, i podalaków, czyli równiaków, mieszkańców równin.

• Rody góralskie: Żywczaki, Babiogórcy, Rabczanie, czyli Zagórzanie, Kliszczaki, Podhalanie, Nowotarżanie, Górale pienińscy i sądeccy, Spiżanie, czyli Gardłaki, Kurtacy, czyli Czuchońcy (Łemkowie, Rusnaki), Bojkowie (Werchowyńcy), Tucholcy, Huculi (Czarnogórcy).
• Rody równiaków galicyjskich: Krakowiacy, Mazury, Grębowiacy (Lesowiacy, czyli Borowcy), Głuchoniemcy, Rzeszowiacy, Bełżanie, Bużanie (Łopotniki, Poleszuki), Opolanie, Wołyniacy, Pobereżcy, czyli Nistrowianie.

Następującą charakterystykę ludności Galicji przedstawia dokument Gubernium Lwowskiego z 1841 roku:

Mieszczanie w większych miastach zamożni i oświeceni bardziej nawet jak szlachta. W małych miastach nie różnią się prawie od włościan pod względem oświaty. Wolni od pańszczyzny mogą zająć się sobą, dlatego w zasadzie umieją czytać. Włościanie dzielą się na trzy grupy: Mazurów, górali i Rusinów. Mazurzy od Krakowa aż po Jarosław są osiedleni. Mówią po polsku i mazowiecku, są wyznania rzymskokatolickiego. Jest to lud prosty, mało oświecony, poczciwy. Występki lub zbrodnie pochodzą najczęściej z pijaństwa lub nędzy. Cnotami ich to przywiązanie do panów i posłuszeństwo im. Są pracowici, mało dbają o siebie, ograniczeni w potrzebach, przywiązani do religii. Wadami ich – to pijaństwo, niechlujność, wstręt do wojska i do nauki, zawziętość w bójkach. Górale – weseli, ochoczy, uprzejmi, odważni. Z powodu ubóstwa idą za zarobkiem często aż do granic Litwy, więcej oświeceni. Mniej u nich występków. Rusini zajmują większą połowę wschodniego kraju. Lud ciemny, krnąbrny, leniwy, zawzięty i zuchwały. Mówią innym językiem, wyznają inną religię. Dla fanatyzmu religijnego niechętni są swoim panom, ślepo posłuszni popom, których nazywają swoimi dobrodziejami. Nie lubią panów, nazywają ich Lachami. Są bardzo brudni, mało dbają o swoje gospodarstwa, dlatego bardziej jak inni włościanie Galicji popadają w głód i nędzę.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

• 
• 
• 
• 

Etymologia

Nazwa Galicja ma etymologię prawdopodobnie romańską, w znaczeniu ziemia Galów (Celtów). Na poparcie takiej hipotezy można przytoczyć wiele przykładów z dziedziny hydronimii i toponimii np. nazwy rzeki San, która w języku Gallów oznaczała ‘rzekę’. Właśnie podobne nazwy rzek Shannon (irl. Siannan), Saona, Seine i San mogą mieć wspólny celtycki źródłosłów. Według różnych interpretacji dzieła Ptolomeusza Geografia dorzecze Sanu we wczesnym średniowieczu II/III w. n.e. mogło być siedzibami celtyckich plemion Anartów. Informacje z dziedziny lingwistyki potwierdzają badania archeologiczne. Według współczesnych ustaleń początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza Sanu oraz południowo-wschodniej Polski sięgają IV wieku p.n.e.

W drugiej połowie XII w. nazwa ta pojawia się po raz pierwszy w źródłach węgierskich, w łacińskiej formie Rex Galiciae et Lodomerie. Obszar ten był kontrolowany przez władców węgierskich od I. połowy IX w. do połowy wieku XIV.

Obecne znaczenie nazwy Galicja utrwaliło się za czasów panowania austriackiego, przy czym pełna nazwa tej prowincji brzmiała Galicja i Lodomeria. Jest to zlatynizowana nazwa ziemi halickiej i włodzimierskiej, która trafiła do języka polskiego za pośrednictwem niemieckiego. Oba człony pochodzą od zlatynizowanych nazw średniowiecznych stolic książęcych: Galicja – od Halicza, zaś Lodomeria – od Włodzimierza Wołyńskiego. Jednakże pochodzenie nazwy Halicz nie jest jasne. Niektóre prace wywodzą tę nazwę od celtyckiego, czasami greckiego słowa hal – sól. Centra wydobycia i sprzedaży soli zlokalizowane był już od średniowiecza m.in. w Drohobyczu, Samborze, Starej Soli, Dolinie i Haliczu. Na zachodzie m.in. w Wieliczce, Bochni oraz Górach Słonnych.

Pojęcie Galicja oznacza jednak obszar o wiele większy niż sama tylko ziemia halicka, za to nie zawiera większej części dawnej ziemi włodzimierskiej.

Centusie

Mieszkańcy Galicji, głównie krakowianie określani byli żartobliwym i potocznym słowem „centuś”, odnoszącym się do ich rzekomego skąpstwa. Termin ma swoją genezę w czasach zaborów austriackich, kiedy to najniższą jednostką monetarną (w latach 1857-1892) był krajcar, w Galicji nazywany centem, a Kraków przeżywał okres zapaści gospodarczej i pauperyzacji.

W 1858 roku przeprowadzono w cesarstwie austriackim reformę walutową, wprowadzając złoty reński austriacki. Ponieważ nowy złoty dzielił się na sto części, więc „Gazeta Lwowska” przy poparciu krakowskiego „Czasu” zaproponowała dla 1/100 nazwę cent – od centum – sto.

Arpad z rycerzami, z charakterystycznym motywem czarnej kawki (corvinusa) na tarczy herbowej nawiązującej później do godła Galicji

Historia

Archeologia

• Epoka brązu (XVIII wiek p.n.e. – VIII wiek p.n.e.)

• Epoka żelaza (VIII wiek p.n.e. – trwa nadal)

• 600 – pierwsze archeologiczne ślady obecności Słowian

Gejza II, rex Galiciae et Lodomeriae, pierwszy król halicko-włodzimierski, 1150

Andrzej II rex Galiciae et Lodomeriae z królową Gertrudą von Andechs-Meranien

Grody Czerwieńskie

Pierwsza pisemna wzmianka wspominająca największy gród galicyjski w Haliczu pochodzi z roku 898 i jest autorstwa nieznanego z imienia kronikarza. Wynika z niej, że w Haliczu przebywali wówczas Węgrzy. Następnie w najstarszej kronice kronikarza ruskiego Nestora z roku 981 znajduje się pierwsza wzmianka o terenach, na których położony był obszar późniejszej Galicji: poszedł Włodzimierz na Lachów i zajął im grody ich Przemyśl, Czerwień i inne grody mnogie, które i do dziś są pod Rusią. W Geografie Bawarskim Lędzianie występują pod nazwą Lendizi i posiadają 98 grodów. Prawdopodobnym jest, że wcześniej, do roku 981, tereny te należały do państwa Mieszka I. W czasie wyprawy wojennej na Kijów w 1018 r. odbił te tereny Bolesław I Chrobry. W 1031 przyłączył je do Rusi Kijowskiej Jarosław I Mądry, przesiedlając część ludności lędziańskiej w okolice Kijowa. Raz jeszcze przyłączył je na krótko (1077-1086) do monarchii wczesnopiastowskiej Bolesław Śmiały, utracił je ostatecznie na rzecz Rusi Kijowskiej Władysław I Herman. Po 1031 pojęcie Grodów Czerwieńskich zanikło.

Ruś

Tereny określane jako historyczna Galicja od roku 981 wchodziły w skład Rusi Kijowskiej. Po rozpadzie dzielnicowym Halicz stał się ważnym ośrodkiem władzy książęcej. Na północ od niego powstało natomiast Księstwo Wołyńskie ze stolicą we Włodzimierzu Wołyńskim (później odłączyło się od niego Księstwo Łuckie). Ziemie Księstwa Halickiego od początku (a także na długo przed jego powstaniem) było miejscem politycznego współzawodnictwa Węgier i Polski. Węgrzy od końca XI wieku (w latach 1099 i 1149-1152) parokrotnie interweniowali w Haliczu, a po śmierci księcia Jarosława Ośmiomysła w 1187 zdołali na krótko osadzić na tronie halickim królewicza węgierskiego Andrzeja (syna Beli III). Po wygaśnięciu na synu Jarosława, Włodzimierzu, linii Rościsławowiczów halickich w 1198, wybuchły gwałtowne walki o tron halicki, przy czym Halicz kilkakrotnie dostawał się w ręce Węgrów. W 1206 król węgierski Andrzej II zająwszy Halicz po raz pierwszy przyjął tytuł Rex Galiciæ et Lodomeriæ, którego odtąd używali kolejni królowie węgierscy, a po przejęciu korony węgierskiej – również monarchowie austriaccy, jakkolwiek faktycznie Węgrzy nigdy nie zdołali utrzymać Halicza dłużej niż kilka lat (1214-1220, 1227-1229, 1378-1387).

W 1238 na tronie w Haliczu zasiadł Daniel Halicki, będący już wówczas księciem włodzimierskim. Dzięki jego talentom dyplomatycznym i wojskowym, zjednoczone przez niego Księstwo halicko-włodzimierskie (Halicko-Wołyńskie) jako jedyne z księstw ruskich nie trafiło początkowo pod władzę chanów mongolskich. W 1254 Daniel otrzymał insygnia królewskie od papieża Innocentego IV, jednak jego następcy nie zdołali utrzymać tytułu królewskiego, składając kolejno trybuty chanom tatarskim i poddając się ich władzy. Po wygaśnięciu w 1323 roku halickiej linii Romanowiczów, o osadzenie swojego władcy na tronie walczyły Polska, Węgry i Litwa.

Królestwo Polskie

Po zamordowaniu księcia Bolesława Jerzego ziemie te weszły na długi czas (niektóre ponownie) w skład państwa polskiego jako województwo ruskie (później podzielone) ze stolicą we Lwowie, 1340-1772.

II Rzeczpospolita

Po I wojnie światowej ziemie dawnego zaboru austriackiego, należące przed zaborami do Rzeczypospolitej, powróciły do odrodzonego państwa polskiego. Podzielono je na cztery województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Był to region słabo rozwinięty, z przeludnioną wsią, co próbowano zmienić, umiejscawiając tam w latach trzydziestych Centralny Okręg Przemysłowy (COP). Nosił on oficjalną nazwę Małopolska (województwa: lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie określano mianem Małopolski Wschodniej).

II wojna światowa

W 1939 r. wskutek paktu niemiecko-sowieckiego Ribbentrop-Mołotow i agresji sowieckiej 17 września 1939 Galicję podzielono na część niemiecką i sowiecką. Ten podział utrzymał się przez niemal dwa lata. W latach 1941-1944 całą Galicję okupowali Niemcy i weszła ona w skład Generalnego Gubernatorstwa. Część wschodnią przekształcono w Dystrykt Galicja, część zachodnią w Dystrykt Krakau.

Galicja w składzie Ukrainy i Polski

Od 1991 roku dawna część radziecka należy do Ukrainy, gdzie w przybliżeniu składają się nań obwody: lwowski, iwanofrankiwski i tarnopolski (przedwojenne województwa stanisławowskie, tarnopolskie i wschodni fragment lwowskiego). W Polsce na dawną Galicję składa się większa część województw małopolskiego i podkarpackiego (przedwojenne województwo krakowskie i większa część lwowskiego) oraz południowo-wschodnia część województwa śląskiego: powiat żywiecki, wschodnia część powiatu bielskiego i prawobrzeżna część miasta Bielsko-Biała (dawne miasto Biała) oraz miasto Jaworzno.

Obecnie, mimo rozpadu monarchii habsburskiej i de facto rozpadu samego organizmu „Galicji”, której ziemie podzielone są między Polskę i Ukrainę, nazwa Galicja wciąż utrzymuje się w użyciu w obu państwach. Termin często wykorzystuje się w nazwach firm (np. Restauracja „Galicja” w Przeworsku), środków masowego przekazu (np.: Radio Galicja w Rzeszowie, Kurier Galicyjski w Stanisławowie) etc.

• 
  Bielsko-Biała, rekonstrukcja dawnej granicy śląsko-galicyjskiej w Białej (była to granica krajów koronnych, nie państw)
• 
  Pub pod szyldem Galicja, Bielsko-Biała
• 
  Członek Grupy Fahnen (skupiającej osoby poszukujące informacji o swoich przodkach służących w armii austro-węgierskiej), Sanockie Spotkania Miłośników Austro-Węgier
• 
  Bielsko-Biała, ul. 11 Listopada, 2010

Zobacz też

• Królestwo Galicji i Lodomerii
• Ustrój Galicji
• Władcy Galicji i Lodomerii
• Galicyjskie Regimenty Dragonów
• Galicyjskie Regimenty Piechoty
• Galicyjskie Regimenty Ułanów

Bibliografia

• Zbigniew Fras, Galicja, seria A to Polska właśnie, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003, ISBN 83-7384-059-1.
• Jan Lam, Kroniki lwowskie (od 1868 r.).
• Jan Lam, Koroniarz w Galicji, czyli powagi powiatowe. Szkice współczesne przez N. M. (1869).
• Jan Lam, Pan komisarz wojenny. Szkic współczesny z własnych i cudzych spostrzeżeń.
• Antoni Schneider, Encyklopedja do krajoznawstwa Galicji. Lwów, 1868.
• Franciszek Bujak, Galicya, T. 1, Kraj. Ludność. Społeczeństwo. Rolnictwo. Warszawa – Lwów, 1908
  Kopia cyfrowa dzieła dostępna w Krośnieńskiej Bibliotece Cyfrowej.
• Franciszek Bujak, Galicya, T. 2, Leśnictwo. Górnictwo. Przemysł. Warszawa – Lwów, 1910
  Kopia cyfrowa dzieła dostępna w Krośnieńskiej Bibliotece Cyfrowej.
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim
• Pierwszy kataster gruntowy Galicji
• Drugi kataster gruntowy Galicji
• Skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwie Bukowińskim. Wydanie V, Lwów 1918 (Digital edition)
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej. Wydane we Lwowie 1857 (Digital edition)
• Das Kolonisationswerk Josefs II. in Galizien. Ludwig Schneider. Poznań 1939, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. (Digital edition)

Linki zewnętrzne

• Współczesne zdjęcia z obszaru Galicji
• Galicja, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 445 .