Gaoseng chuan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Gaoseng chuan (chiń. 高僧傳, pinyin Gāosēng chuán; kor. 고승전 Kosŭng chŏn; jap. Kōsōden; wiet. Cao tăng truyền; pol. Biografie wybitnych mnichów) – pierwsze tego typu dzieło w buddyjskiej literaturze; jedno z najważniejszych źródeł do poznania historii wczesnego buddyzmu w Chinach i chanu poprzez biografie.

Uwagi wstępne[edytuj | edytuj kod]

Z przyczyn politycznych i z powodu antybuddyjskich nastawień u cesarskich historyków, biografie buddystów w Chinach nie były dobrze przedstawiane w źródłach urzędowych i najczęściej w ogóle były pomijane. Aby uzupełnić te braki buddyjscy badacze stworzyli własny system honorowania znakomitych i godnych uwagi buddystów, wzorowany na modelu urzędowym. Dostosowując ten biograficzny format właściwy dla chińskich dynastycznych opowieści, tradycja buddyjska przeszczepiła siebie w chińskie modele. Dlatego też duża część źródłowego materiału związanego z chińskim buddyzmem pochodzi z biografii buddyjskich mnichów, szczególnie w formie gaoseng chuan, czyli nowego gatunku literackiego biografii wybitnych mnichów. Pierwszym tekstem, od którego gatunek wziął nazwę, była praca Gaoseng chuan[1].

Tekst[edytuj | edytuj kod]

Gaoseng chuan (lub Gaoseng zhuan) powstał około 520 roku i został napisany przez mnicha Huijiao (zm. 554). Praca ta upamiętnia czyny buddyjskich mnichów dzieląc ich na dziesięć kategorii, w ogóle nie związanych z tradycjami czy też szkołami, do których ci mnisi należeli. Dlatego praca ta jest pozbawiona sekciarskiego nastawienia, które pojawiło się dopiero w kilkaset lat później. Oto tych dziesięć kategorii:

  • Tłumacze (chiń. 訳経 yijing) - juan (zwoje) 1-3
  • Egzegeci (chiń. 義解 yijie) - zwoje 4-8
  • Czyniący Cuda (chiń. 神異 shenyi) - zwoje 9, 10
  • Praktykujący Medytację (chiń. 習禅 xichan) - zwój 11
  • Wyjaśniający Dyscyplinę (chiń. 明律 minglu) - zwój 11
  • Samospalający się (chiń. 亡身 wangshen) - zwój 12
  • Kantorzy (chiń. 誦経 songjing) - zwój 12
  • Promotorzy Pracy Zasług (chiń. 興福 xingfu) - zwój 13
  • Autorzy Hymnów (chiń. 経師 jingshi) - zwój 13
  • Wygłaszający Kazania (chiń. 唱導 changdao) - zwój 13[2]

W pracy tej zawartych jest 499 biografii mnichów. Tylko dwie kategorie - Tłumaczy i Egzegetów - obejmują 332 osoby, czyli prawie 67% z wszystkich biografii, z czego egzegeci to 53.9% a tłumacze - 12.6%. Inne kategorie nawet nie zbliżają się do tych dwóch. Jest to całkowicie zrozumiałe, gdyż pierwsza taka biografia musiała zawierać nazwiska mnichów z wczesnych lat wprowadzania buddyzmu do Chin, gdy właśnie najbardziej potrzebni byli tłumacze oraz egzegeci i komentatorzy[2].

Kolejne miejsca zajęli kantorzy - 33 mnichów, praktykujący medytację - 32 mnichów, czyniący cuda - 30 mnichów itd.

Ponieważ w Indiach nie było szkoły dhjany, pojawienie się mnichów, którzy całkowicie poświęcili się praktyce medytacji, było całkowicie fenomenem chińskim. W Gaoseng chuan pojawił się pierwszy termin związany z praktykującymi chan - xichan - jako określenie praktykujących samadhi lub siedzącą medytację. Samo określenie chan lub chang zong, oznaczające szkołę lub linię przekazu chan było używane najpierw przez ludzi z zewnątrz, którzy opisywali tymi słowami mnichów praktykujących medytację. Te określenia pojawiły się dopiero pod koniec VIII wieku[3].

Gaoseng chuan zawiera biografie mnichów aktywnych głównie na południu Chin, dlatego liczba mnichów praktykujących medytację jest tak mała, bowiem praktykom tym oddawali się jednak głównie mnisi na północy Chin[4].

Buddyzm dworu cesarskiego, tak jak on jest ukazany w Gaoseng chuan, był zjawiskiem multikulturalnym z ukrytymi napięciami, w którym polityczne i soteriologiczne wydarzenia zarówno wzmacniały siebie jak i zagrażały sobie nawzajem. Pojawiają się liczne przykłady mnichów, którzy są proszeni o użycie swoich mocy, aby służyły one tym, którzy są u władzy. Są również przykłady niepobożnych władców, którzy źle skończyli. Ukazano także polityczne korzyści wynikające z pobożności. W świecie ukazanym w tym tekście, mnisi ryzykowali na różne sposoby; byli przedmiotem, jak np. Kumaradżiwa, gwałtownych charakterów i pragnień panującej elity, ale również, tak jak Buddhabhadra, byli prześladowani przez intrygi i oszczerstwa innych mnichów[5].

Typologiczna zasada organizacyjna zastosowana przez Huijiao w Gaoseng chuan została odziedziczona przez Daoxuana i użyta w jego pracy Xu gaoseng chuan, kolejnym dziele z gatunku gaoseng chuan[6].

Tak jak do innych tekstów z gatunku "gaoseng chuan" tak do biografii w Gaoseng chuan należy podchodzić krytycznie. Część z nich ma wyraźnie hagiograficzny charakter. Jednym z głównych źródeł były inskrypcje nagrobne (chiń. taming) komponowane jako rodzaj eulogii upamiętniających zmarłych buddyjskich nauczycieli.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Albert Welter. Monks, Rulers, and Literati. The Political Ascendancy of Chan Buddhism. Str. 42, 43
  2. a b Albert Welter. Monks, Rulers, and Literati. The Political Ascendancy of Chan Buddhism. Str. 42
  3. Philip Yampolsky. "New Japanese Studies in Early Ch'an History". [w:] Whalen Lai, Lewis R. Lancaster. Early Ch'an in China and Tibet. Str. 3
  4. Whalen W. Lai. "T'an-ch'ien and the Early Ch'an Tradition: Translation and Analysis of the 'Wang-shih-fei-lub'". [w:] Whalen Lai, Lewis R. Lancaster. Early Ch'an in China and Tibet. Str. 65, 66
  5. Wendi L. Adamek. The Mystique of Transmission. Str. 39
  6. Wendi L. Adamek. The Mystique of Transmission. Str. 140

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]