Psychologia postaci
 |
Ten artykuł należy dopracować |
Psychologia postaci (Gestalt) (gestaltyzm) – kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji życia psychicznego jako kompleksu żywiołów składowych – zjawisk. W zamian za to proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych wyłaniających się całości. Pierwotnie teoria Gestalt stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX w.
Obecnie termin Gestalt odnosi się do szkoły terapii, zaś do teorii percepcji zaproponowanej przez szkołę berlińską odnosi się termin psychologia postaci (opisana poniżej).
Teoria Gestalt jest [czymś] więcej niż teorią percepcji; jest ona nawet [czymś] więcej niż jakakolwiek teoria psychologiczna.
The Gestalt-Theorie is more than a theory of perception; it is even more than a mere psychological theory.
Ze względu na odmienne od innych, podobnych teorii, podejście do opisu zjawiska percepcji teoria Gestalt została rozwinięta tworząc ogólniejszą teorię. Obecnie Gestalt to jednocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii oraz swoista filozofia życia, również szkoła terapii. Można powiedzieć, że termin Gestalt z jednej strony odnosi się do całkiem różnych pojęć, ale właśnie ze względu na to czego dotyczy teoria Gestalt równocześnie stanowi jedno jako całość. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że teoria Gestalt dotyczy relacji pomiędzy całością a częściami, które się na nią składają, a przede wszystkim dotyczy tego jak całość i jej części są postrzegane przez umysł oraz jak całość jako figura wyłania się z tła. Podstawowe przesłanie teorii Gestalt zawiera się w zdaniu: „Całość to coś innego niż suma jej elementów” (holizm). Jednak termin percepcja to w teorii Gestalt nie tylko doznanie, odczucie czy wrażenie powodowane przez fizyczne bodźce zewnętrzne. To cały zakres (wachlarz) doświadczeń, które są związane z percepcją rzeczywistości zjawiskowej dnia codziennego. Koffka pisząc o percepcji przywołuje obraz biurka, przy którym siedział pisząc swój artykuł, delektując się smakiem dymu tytoniowego z fajki, którą wówczas pykał, a zza okna dochodził szum uliczny. Grupa niemieckich naukowców zajmujących się teorią Gestalt próbowała wówczas stworzyć coś na kształt ogólnej teorii percepcji.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Przyjmuje się, że teoria Gestalt zainicjowana została w 1912 roku wraz z publikacją autorstwa Maxa Wertheimera (1880-1943) na temat iluzji wywoływanej przez dwa oddalone od siebie i mrugające na przemian światła. Choć stanowiły one dwa odrębne obiekty postrzegane były jako jeden poruszający się obiekt. Zjawisko to nazwane zostało w pracy Wertheimera efektem phi (ang. phi-phenomenon). Prace badawcze nad zjawiskiem phi podjęli następnie dwaj koledzy Wertheimera: Wolfgang Köhler (1887-1967) i Kurt Koffka (1886-1941). Tę trójkę uczonych uważa się za założycieli nowej (ówcześnie) szkoły psychologicznej (będącej propozycją szkoły berlińskiej, której przewodził Carl Stumpf (1848-1936)).
Choć praca Wertheimera z 1912 roku dotyczyła percepcji wzrokowej to analizując wcześniejsze publikacje dwóch pozostałych członków zespołu można zauważyć, że z efektami opisywanymi przez teorię Gestalt, prawdopodobnie musieli się oni spotkać już wcześniej w przypadku opisu percepcji słuchowej. Köhler był ekspertem akustyki fizycznej (choć jego dyplom dotyczył filozofii), natomiast Koffka zajmował się zjawiskami ruchu i rytmu. W 1917 roku Köhler opublikował wyniki czteroletnich badań nad nauką szympansów proponując i udowadniając, rewolucyjną na owe czasy hipotezę, że zwierzęta mogą uczyć się poprzez „nagłe olśnienie” dotyczące struktury problemu. Najprawdopodobniej tak wielostronne zainteresowania wymienionych badaczy pozwoliły im, poprzez indukcję, dostrzec pewną wyłaniającą się z części całość, a następnie pozwoliły rozwinąć nową teorię percepcji w coś więcej niż tylko teorię percepcji.