Getto piaseczyńskie
Getto piaseczyńskie – getto żydowskie funkcjonujące w Piasecznie w czasie okupacji niemieckiej ziem polskich.
Żydzi piaseczyńscy podczas wojny[edytuj | edytuj kod]
W pierwszych miesiącach okupacji oznakowano w Piasecznie wszystkie żydowskie przedsiębiorstwa i warsztaty rzemieślnicze oraz pomalowano na kolor żółty drzwi wszystkich domów w których mieszkali Żydzi. W 1940 w Piasecznie mieszkało około 3500 osób pochodzenia żydowskiego (w tym około 1000 stanowiło ludność będąca uchodźcami z innych miejscowości).
W styczniu 1940 w celu organizacji oraz kontaktów z okupantem powołano Judenrat liczący 12 członków. 15 stycznia 1940 został zorganizowany Komitet Koordynacyjny Dożywiania Ubogiej Ludności Żydowskiej, którego przewodniczącym został Boruch Higier.
Powstanie getta[edytuj | edytuj kod]
1 sierpnia 1940 burmistrz Piaseczna porozumiewając się z przewodniczącym Judenratu przedstawił Kreishauptmannowi planowane przesiedlenia żydowskich mieszkańców miasta do osobnej dzielnicy. W tej sprawie Rada Żydowska starała się wykazać bezzasadność planów administracji niemieckiej występując 23 lipca z memoriałem do Kreishauptmanna. Przeniesienie nastąpiło w listopadzie 1940 roku.
15 października 1941 roku gubernator generalny Hans Frank wydał w Warszawie rozporządzenie o karze śmierci dla Żydów opuszczających tereny getta oraz dla Polaków udzielających im pomocy. Było to tzw. trzecie rozporządzenie o ograniczeniach pobytu w Generalnym Gubernatorstwie i odwoływało się do dekretu Hitlera z 12 października 1939 roku. W art. I p. 4b karze śmierci podlegali zarówno Żydzi opuszczający teren getta jak również osoby pomagające uciekinierom oraz ich ukrywające. Śmierci podlegały również osoby zachęcające do takich aktów, a czyn usiłowany karany był tak samo jak dokonany[1].
Według początkowych planów getto w Piasecznie miało zostać utworzone w rejonie ulic: Gruzowej, Kauna, Kilińskiego, Sierakowskiego, Wąskiej, Żabiej, Staszica, Wschodniej i Niecałej. Po znacznych zmianach usytuowano je w rejonie ulic: Świętojańska, Jerozolimska, Topolowa, Czajewicza, Krótka, które znajdowały się w południowej części miasta.
Likwidacja getta[edytuj | edytuj kod]
Na przełomie 1940 i 1941 okupanci postanowili zlikwidować getto w Piasecznie przesiedlając jego mieszkańców do getta warszawskiego. Pierwsza część ludności w liczbie 1500 Żydów opuściła domy na początku grudnia 1940. Pozostałą część przesiedlono do Warszawy w dniach 22–27 stycznia 1942[2]. Docierali do Warszawy pieszo po ok. 500 osób[2]. Wśród przesiedlonych był rabin Piaseczna a zarazem ostatni rabin getta warszawskiego Kalman Szapiro. Przesiedlanym pozwalano zabierać ze sobą tylko to, co sami mogli unieść w rękach. Przed wyjazdem zabierani byli oni do łaźni miejskiej przy ulicy Sierakowskiego 11 gdzie przymusowo oddawali swoje rzeczy, w tym dokumenty, których potem z powrotem nie otrzymywali. Opuszczone przez Żydów domy szybko zajęte zostały przez przesiedlonych z Pomorza Polaków, będących więźniami obozu przejściowego w Potulicach pod Bydgoszczą.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Piaseczyńscy Żydzi, którzy trafili z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince, zostali upamiętnieni jednym z kamieni, stanowiących element pomnika Ofiar Obozu Zagłady w Treblince[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dokument nr 67A, „Trzecie rozporządzenie o ograniczeniach pobytu w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 15 października 1941 roku” w „Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1939-1945” KIW, Warszawa 1972, Tom I, str. 428.
- ↑ a b Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 218. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ Edward Kopówka: Plan kamieni symbolicznych. Treblinka: Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince-Oddział Muzeum Regionalnego w Siedlcach, 2014, s. 16. ISBN 978-83-88761-46-1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ewa Bagieńska, Włodzimierz Bagieński: Szkice z dziejów miasta Piaseczna. Piaseczno: nakł. aut., 2001, s. 80-83. ISBN 83-915453-0-X.