Gliwice (stacja kolejowa)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gliwice
Ilustracja
Wejście główne na dworzec
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Gliwice

Lokalizacja

Śródmieście

Zarządca

PKP (dworzec)
PKP PLK (stacja)

Data otwarcia

1845

Poprzednie nazwy

Gleiwitz (1845-1884)[1]
Gleiwitz Staatsbahnhof (1885-1920)[1]
Gleiwitz (1921-1930)[1]
Gleiwitz Hauptbahnhof (1931-1945)[1]

Rodzaj

stacja kolejowa

Liczba pasażerów (2018)

3 978 500[2]

Dane techniczne
Liczba peronów

4

Liczba krawędzi
peronowych

8

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Gliwic
Mapa konturowa Gliwic, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Ziemia50°18′05″N 18°40′38″E/50,301389 18,677222
Multimedia w Wikimedia Commons

Gliwice – węzłowa stacja kolejowa w Śródmieściu Gliwic przy ul. Bohaterów Getta Warszawskiego 12. Dworzec kolejowy w Gliwicach jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym konurbacji górnośląskiej. Stacja kolejowa została otwarta 2 października 1845 wraz z otwarciem linii kolejowej z Wrocławia. W latach 2015–2016 dworzec i perony zostały gruntownie przebudowane. Według klasyfikacji PKP stacja ma najwyższą kategorię Premium.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Stary dworzec kolejowy w Gliwicach na widokówce z obiegu w 1908 r.
 Zobacz więcej w artykule Transport kolejowy w Gliwicach, w sekcji Historia.

2 października 1845 otwarto linię kolejową łączącą Wrocław z Gliwicami, wraz z którą wybudowano gliwicki dworzec. Budowę linii zakończono ostatecznie 3 października 1846 w Mysłowicach. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruski Fryderyk Wilhelm IV[3].

Po raz pierwszy budynek dworca rozbudowano w 1873 roku. W 1913 roku powstał projekt rozbudowy dworca do obecnych rozmiarów, który został kilkukrotnie zmodyfikowany zanim doczekał się realizacji. Po przerwie spowodowanej I wojną światową, w 1923 roku podjęto przebudowę otoczenia dworca, a budowę samego dworca rozpoczęto 24 kwietnia. Obiekt oddano do użytku 9 grudnia 1925[3].

1 czerwca 1957 zakończono elektryfikację linii kolejowej do Warszawy Wschodniej, wraz z którą zelektryfikowano stację Gliwice[4]. Elektryfikacja kolejnych linii trwała do 23 grudnia 1980, kiedy to jako ostatnią zelektryfikowano linię do Bytomia. Tym samym wszystkie linie kolejowe przebiegające przez stację Gliwice zostały zelektryfikowane[5].

W 1993 roku rozbudowano dworzec poprzez dobudowę czwartego peronu. Zbudowano go rozbierając wcześniej trzeci peron bagażowy[3].

1 października 2011 w Gliwicach zadebiutowały pociągi Kolei Śląskich na trasie Gliwice – Częstochowa[6].

Stacja podczas remontu w 2015 roku
Tymczasowy dworzec kontenerowy

23 września 2013 PKP podpisało umowę na opracowanie dokumentacji projektowej i technicznej przebudowy kompleksu dworcowego z pracownią PAS Projekt Archi Studio[7], a 29 grudnia 2014 z konsorcjum firm Aldesa Construcciones Polska oraz Aldesa Construcciones już na samą przebudowę kompleksu (dworca, tuneli, peronów i torów w obrębie stacji)[8]. Właściwe prace remontowe rozpoczęły się w połowie stycznia 2015[9], a 3 marca obsługa podróżnych została przeniesiona do tymczasowego dworca kontenerowego[10]. 4 marca PKP podpisało z Centrum Unijnych Projektów Transportowych umowę na dofinansowanie inwestycji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na kwotę 81 mln zł (z czego 57 mln zł pochodzi od Unii Europejskiej), przy całkowitych kosztach wynoszących 157 mln zł[11]. Według pierwotnych planów remont dworca oraz 3 pierwszych peronów miał zakończyć się pod koniec 2015 roku, a 4. peronu w 2016 roku[8], jednakże dopiero 22 lipca 2016 udostępniono podróżnym halę główną dworca i zamknięto dworzec tymczasowy[12]. We wrześniu 2016 natomiast dostępne były oba przejścia podziemne[13]. Sam remont zakończył się pod koniec listopada[14]. W ramach przebudowy dworzec został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, powstał korytarz łączący obie hale, obiekt został wyposażony w nowy system informacji dla podróżnych, system monitoringu został rozbudowany. Perony zyskały schody ruchome, windy, całkowicie nową nawierzchnię oraz nowe zadaszenie z przeszkleniami[8]. 14 grudnia odbyło się oficjalne otwarcie[15].

28 marca 2017 przed dworcem uruchomiona została stacja wypożyczania rowerów[16], natomiast 9 listopada 2018 uruchomiono stację ładowania samochodów elektrycznych[17].

27 sierpnia 2020 miasto podpisało z konsorcjum firm Mostostal Zabrze i PRUiM umowę na budowę centrum przesiadkowego po północnej stronie torów kolejowych połączonego poprzez tunel z dworcem kolejowym po południowej stronie torów[18]. 3 grudnia 2022 centrum przesiadkowe zostało otwarte[19]

Linie kolejowe[edytuj | edytuj kod]

Przez gliwicką stację kolejową przebiega linia kolejowa nr 137, będąca częścią europejskiej linii kolejowej E 30. Dodatkowo od gliwickiej stacji rozpoczynają się linie w kierunku zachodnim – 168 oraz wschodnim 141, 147 i 200[5]. Wszystkie linie są normalnotorowe i zelektryfikowane[5].

W ruchu pasażerskim wykorzystywane są linie 137 (Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Lubliniec, Opole) oraz 147 (Bytom)[5]. Pozostałe linie wykorzystywane są jedynie w ruchu towarowym[5].

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Budynek dworca[edytuj | edytuj kod]

Hol główny dworca kolejowego

Budynek dworca usytuowany jest na poziomie ulicy, torowisko zaś na wyższym poziomie, dzięki czemu nie ma konieczności dwukrotnego pokonywania schodów. W budynku są 2 połączone hole oraz 2 ogólnodostępne przejścia podziemne prowadzące na perony[3][13]. Pierwsze przejście podziemne, łączące główną halę dworca z peronami, posiada schody ruchome prowadzące na perony i zakończone jest pochylnią i schodami prowadzącymi do ul. Tarnogórskiej po przeciwnej stronie torów w pobliżu Centrum Handlowego Forum[3][20][21]. Drugie łączy drugą halę dworca z peronami i wyposażone jest w windy prowadzące na perony[3][20][21]. Oprócz tego istnieją jeszcze przejścia podziemne na wschodnim i zachodnim krańcu peronów, niedostępne dla podróżnych (dawniej były to odpowiednio tunel bagażowy i tunel pocztowy, połączone z powierzchnią peronów windami)[3]. Powierzchnia całkowita obiektu wynosi 9810 m², powierzchnia użytkowa 5284 m², łączna wysokość 21 m (licząc wszystkie poziomy), a kubatura wynosi ponad 36 222 m³[22][21].

Na dworcu znajdują się kasy PKP Intercity[23], Kolei Śląskich[24] i punkt sprzedaży międzynarodowych biletów autobusowych GTV oraz automaty biletowe Kolei Śląskich[25] i PKP Intercity[23].

Według kategoryzacji PKP obiekt posiada najwyższą dworcową kategorię – Premium[15].

Perony[edytuj | edytuj kod]

Perony po remoncie

Na stacji Gliwice znajdują się 4 przelotowe, wyspowe perony pasażerskie o wysokości 76 cm nad poziomem główki szyny i długości 284 m – 373 m[26]. Perony posiadają wspólne zadaszenie oraz wyposażane w wyświetlacze elektroniczne i urządzenie nagłaśniające[26][27][21].

Pomiędzy peronami pasażerskimi dawniej znajdowały się dwa niskie (o wysokości 30 cm nad poziomem główki szyny) perony służbowe, niedostępne dla pasażerów, a wykorzystywane przy naprawach i przeglądach lokomotyw i wagonów[28][3], które używane były także jako perony bagażowe i pocztowe[3].

Nastawnie[edytuj | edytuj kod]

Ruch kolejowy na stacji Gliwice jest sterowany przy pomocy 3 nastawni dysponujących: GLA, GLB i GLC oraz 3 nastawni wykonawczych GL11, GL2 i GL23[5].

Wieże ciśnień[edytuj | edytuj kod]

W bezpośrednim sąsiednie pasażerskiej części stacji, od strony ul. Kolberga, znajduje się żelbetowa wieża ciśnień, która dawniej zaopatrywała w wodę cały obiekt dworcowy wraz z instalacjami zasilającymi wodą parowozy przejeżdżające przez Gliwice[29].

Na terenie zakładów taborowych znajdują się jeszcze 2 ceglane wieże ciśnień, które obsługiwały pobliskie obiekty kolejowe, głównie pobliską parowozownię i kolejowe zakłady naprawcze[30][31].

Bocznice[edytuj | edytuj kod]

Gliwicka Fabryka Wagonów

Stacja Gliwice posiada bocznice do firm[32]:

Baza Kolei Śląskich[edytuj | edytuj kod]

Koleje Śląskie wynajmują od PKP 15 torów grupy dojazdowej gdzie stacjonować może 18 pojazdów. Pojazdy objęte są całodobową ochroną[33].

Ruch pasażerski[edytuj | edytuj kod]

27WEb Elf Kolei Śląskich przy peronach stacji Gliwice
Rok Wymiana roczna Wymiana pasażerska na dobę miejsce w Polsce
2017[34] 3 760 000 10 300 19
2018[35] 3 980 000 10 900 17
2019[34] 4 530 000 12 400 19
2020[34] 1 610 000 4 400 36
2021[34] 2 230 000 6 100 32
2022[36] 9 100

Komunikacja z dworcem[edytuj | edytuj kod]

Centrum przesiadkowe[edytuj | edytuj kod]

Po północnej stronie dworca znajduje się centrum przesiadkowe, w którym znajduje się : zespół przystanków autobusowych komunikacji metropolitalnej, dworzec autobusowy komunikacji międzymiastowej, postoje taxi, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemie park&ride, parkingi dla rowerów, stacja Metroroweru oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych[37][18][19][38].

Plac przed dworcem[edytuj | edytuj kod]

Stacja Metroroweru

Po południowej stronie dworca znajduje się stacja Metroroweru[38], a przy ulicy Bohaterów Getta Warszawskiego przystanek autobusowy Gliwice Dworzec PKP obsługiwany przez autobusy kursujące na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego[39].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Indeks stacji, przystanków osobowych, posterunków kolejowych z nazwami aktualnymi i wcześniejszymi. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4.
  2. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r.. 2020-01-27. [dostęp 2020-01-30].
  3. ↑ a b c d e f g h i Przemysław Nadolski, Tomasz Roszak, Krzysztof Soida, Edward Wieczorek: Węzeł Kolejowy Gliwice. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-931006-1-3.
  4. ↑ Paweł Terszczyński, Krzysztof Zintel. Zespoły trakcyjne serii EN56. „Świat Kolei”. 2/2011, s. 14-23. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  5. ↑ a b c d e f Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4.
  6. ↑ Pociągi nowego przewoźnika – Kolei Śląskich – wyjechały na tory. gazetaprawna.pl, 2011-10-01. [dostęp 2011-10-03].
  7. ↑ Polska-Warszawa: Usługi architektoniczne, budowlane, inżynieryjne i kontrolne 2013/S 191-330011 Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia Usługi. ted.europa.eu, 2013-09-30. [dostęp 2013-10-30].
  8. ↑ a b c Umowa na przebudowę dworca w Gliwicach podpisana. rynek-kolejowy.pl, 2014-12-30. [dostęp 2014-12-30].
  9. ↑ Rozpoczął się remont dworca kolejowego w Gliwicach. rynek-kolejowy.pl, 2015-01-19. [dostęp 2015-01-20].
  10. ↑ Dworzec tymczasowy już działa. Ale nie obyło się bez problemów. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-03. [dostęp 2015-03-03].
  11. ↑ Rejestr umów o dofinansowanie zawartych przez CUPT. cupt.gov.pl, 2015-03-06. [dostęp 2015-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-08)].
  12. ↑ Gotowa hala główna gliwickiego dworca, kończą się prace przy 4 peronie. kurier-kolejowy.pl, 2016-07-22. [dostęp 2016-07-22].
  13. ↑ a b Dworzec i stacja w Gliwicach ukończone. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  14. ↑ Remont dworca PKP w Gliwicach dobiegł końca. gliwice.wyborcza.pl, 2016-12-01. [dostęp 2016-12-02].
  15. ↑ a b Dworzec kolejowy w Gliwicach otwarty. Klasa premium WIDEO 360. dziennikzachodni.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  16. ↑ Dziś rusza Gliwicki Rower Miejski. dzisiajwgliwicach.pl, 2017-03-28. [dostęp 2017-03-28].
  17. ↑ PKP S.A. uruchamia pierwsze stacje do ładowania samochodów elektrycznych. kurier-kolejowy.pl, 2018-11-09. [dostęp 2018-11-09].
  18. ↑ a b W Gliwicach powstanie centrum przesiadkowe. Komunikacyjna brama metropolii [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-10-13] (pol.).
  19. ↑ a b Centrum Przesiadkowe już działa. Tak wygląda pierwszy dzień na oddanym do użytku obiekcie (TV) [online], 24GLIWICE - Portal Gliwice | codziennie nowe informacje, 3 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-11] (pol.).
  20. ↑ a b GLIWICE. Samochodowy Plan Miasta. Katowice: Wydawnictwo Witański, 2008. ISBN 978-83-87502-58-4.
  21. ↑ a b c d Tu stacja Gliwice! Po ponad 700 dniach oczekiwań dworzec oficjalnie otwarty. dzisiajwgliwicach.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  22. ↑ Co oprócz kas?. gliwice.eu, 2016-12-07. [dostęp 2016-12-08].
  23. ↑ a b Wyszukiwarka kas i biletomatów. intercity.pl. [dostęp 2014-07-09].
  24. ↑ Dworce kolejowe z kasami biletowymi Kolei Śląskich. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-08-27].
  25. ↑ Lokalizacje automatów biletowych uruchamianych przez Koleje Śląskie na stacjach. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-08-27].
  26. ↑ a b Wykaz peronów. plk-sa.pl, 2016-11-29. [dostęp 2016-12-19].
  27. ↑ Naprawiono przeciekający dach na stacji Gliwice. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-20. [dostęp 2016-09-08].
  28. ↑ Wykaz peronów. plk-sa.pl, 2014-04-30. [dostęp 2014-07-09].
  29. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  30. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  31. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  32. ↑ Wykaz odległości do terminali towarowych, punktów zaopatrzenia w paliwo, torów postojowych i punktów utrzymania pojazdów kolejowych. plk-sa.pl, 2014-06-26. [dostęp 2014-07-09].
  33. ↑ Załącznik nr 10 do SIWZ. kolejeslaskie.com, 2014-10-28. [dostęp 2014-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-31)].
  34. ↑ a b c d Urząd Transportu Kolejowego, Przewozy pasażerskie [online], Portal statystyczny UTK [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  35. ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2020-01-30].
  36. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
  37. ↑ Krok w stronę budowy nowego centrum miasta. Przetarg na koncepcję centrum przesiadkowego. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-04. [dostęp 2015-03-08].
  38. ↑ a b Żaneta Mrozek-Siewierska, Metrorower startuje już w niedzielę. Sprawdź ile kosztuje wypożyczenie roweru i abonament. Lista stacji [online], 24GLIWICE - Portal Gliwice | codziennie nowe informacje, 24 lutego 2024 [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  39. ↑ Gliwice Dworzec PKP 1. [dostęp 2019-01-09].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gliwice
Linia 137 Katowice – Legnica (27,100 km)
Zabrze
odległość: 8,174 km
odległość: 5,885 km
Linia 141 Katowice Ligota – Gliwice (25,564 km)
Gliwice Sośnica
odległość: 4,314 km
Linia 147 Zabrze Biskupice – Gliwice (13,063 km)
Zabrze Północ
odległość: 9,012 km
Linia 168 Gliwice – Gliwice Łabędy (0,501 km)
odległość: 5,384 km
Linia 200 Gliwice – Gliwice Sośnica (0,400 km)
odległość: 3,937 km
Transport kolejowy w Gliwicach
czynne
normalnotorowe
stacje kolejowe
przystanki osobowe
stacje towarowe
linie kolejowe
zakłady
 
nieczynne
wąskotorowe
stacje kolejowe
przystanki osobowe
linie kolejowe

Herb Gliwic

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gliwice_(stacja_kolejowa)&oldid=72980752”