Żydomla (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1921–1939[1] | |||
.jpg)
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
(1919–20: okręg wileński) | ||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Populacja (1921) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||
| 53°37′48,0000″N 24°06′00,0000″E/53,630000 24,100000 | |||
Żydomla – dawna gmina wiejska istniejąca do 1939 roku w województwie białostockim w Polsce (obecnie na Białorusi). Siedzibą gminy była Żydomla[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W okresie międzywojennym gmina Żydomla należała do powiatu grodzieńskiego w woj. białostockim II RP[2]. Według spisu powszechnego z 1921 roku, gminę zamieszkiwało 4367 osób, w tym 2812 (64%) Białorusinów, 1549 (35%) Polaków i 6 Żydów[3].
16 października 1933 gminę Żydomla podzielono na 25 gromad: Budowla, Bylczyce, Cydziki, Jurewicze, Komotowo, Kurpiki, Masztalery, Migowo, Nowosiółki, Obuchowicze, Obuchowo, Ogrodniki, Pławy, Pużycze, Rokicie, Sawolówka, Sieluki, Strupin, Tołoczki, Zagorce, Zakrzewszczyzna, Zapole, Zawadzicze, Żuki i Żydomla[4].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. gmina znalazła się pod okupacją sowiecką. W pierwszych dniach po wkroczeniu wojsk sowieckich na terytorium Polski, na terenie gminy miało miejsce szczególne nasilenie mordów i grabieży. Ich ofiarami padali zamożniejsi mieszkańcy, urzędnicy, policjanci i żołnierze Wojska Polskiego (zazwyczaj Polacy), sprawcami natomiast były zbrojne grupy skomunizowanych chłopów i kryminalistów, działające z inspiracji ZSRR (zazwyczaj Białorusini i Żydzi)[5]. 22 września białoruscy wieśniacy zamordowali co najmniej kilkunastu polskich osadników wojskowych z osady Lerypol, a 21 i 23 września białoruscy komuniści ze wsi Obuchowo zamordowali 10 Polaków, m.in. z osady Budowla.
2 listopada został włączony do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 r. włączony do nowo utworzonego obwodu białostockiego. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 r. włączony w skład okręgu białostockiego III Rzeszy. W 1944 roku ponownie zajęty przez wojska sowieckie i włączony do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium gminy wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1921 jednostka administracyjna utworzonego w 1919 polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską; po II wojnie światowej poza granicami Polski.
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 43. [dostęp 2011-04-04].
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 51
- ↑ Marek Wierzbicki: Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 99, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
- ↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.