Celestynów (gmina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Gmina Celestynów)
Celestynów
gmina wiejska
Ilustracja
Oficjalny Urząd Gminy w Celestynowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

otwocki

TERC

1417032

Siedziba

Celestynów

Wójt

Witold Kwiatkowski (2014)

Powierzchnia

88,92 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


11 701[1]

• gęstość

130,8 os./km²

Nr kierunkowy

22

Tablice rejestracyjne

WOT

Adres urzędu:
ul. Regucka 3
05-430 Celestynów
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Celestynów
Liczba sołectw

15

Liczba miejscowości

17

Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
52°03′35″N 21°23′03″E/52,059722 21,384167
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Celestynówgmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie otwockim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie warszawskim.

Siedzibą gminy jest Celestynów.

Według danych z 31 grudnia 2012[2] gminę zamieszkiwało 11 547 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2020 roku gminę zamieszkiwało 11 701 osób.

Jednostki pomocnicze gminy[edytuj | edytuj kod]

Gmina Celestynów zostało podzielona na 15 jednostek pomocniczych gminy – 15 sołectw[3].

Sołectwa:

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002[4] gmina Celestynów ma obszar 88,92 km², w tym:

  • użytki rolne: 36%
  • użytki leśne: 53%

Gmina stanowi 14,46% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 31 grudnia 2012[2]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 11 547 100 5925 51,3 5622 48,7
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
129,9 66,6 63,3
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Celestynów w 2014 roku[5].


Historia[edytuj | edytuj kod]

Tablica upamiętniająca odbicie więźniów
Obelisk upamiętniający akcję oddziału „Kedywu Kolegium” z 12 grudnia 1943 r.
Obelisk upamiętniający ofiary II wojny światowej (Celestynów pl. św. Kazimierza

Pierwsze wzmianki historyczne o Celestynowie i okolicznych wsiach pochodzą z 1827, natomiast Gmina Celestynów jako twór administracyjny powstała w 1952. Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od imienia miejscowego karczmarza Celestyna, bądź też córki ówczesnego właściciela majątku Radzin – Celestyny Polakiewiczówny. Lasy wokół Celestynowa były w czasie II wojny światowej miejscem działań zbrojnych zorganizowanego ruchu oporu i lokalnej ludności. Organizowano akcje dywersyjne, wykolejano pociągi. Jedną z najbardziej znanych była akcja „Celestynów”. 20 maja 1943 roku oddział dyspozycyjny Kedywu komendy Głównej AK, złożony głównie z Grup Szturmowych Szarych Szeregów, pod dowództwem T. Zawadzkiego ps. „Zośka”, odbił na stacji kolejowej 49 więźniów przewożonych z Lublina do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Wydarzenie to zostało upamiętnione w książce Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec. Uczczono je również tablicą pamiątkową obok budynku stacyjnego.

W Lasku powstała placówka naukowo badawcza – Zakład Wysokich Ciśnień PAN.

Historia administracyjna[edytuj | edytuj kod]

Gmina Celestynów powstała – de iure – 1 lipca 1952 w powiecie warszawskim w woj. warszawskim z następujących obszarów[6]:

  • gromad Celestynów, Dąbrówka, Glina, Lasek, Pogorzel i Tabor z gminy Karczew powiatu warszawskiego (przekształconej równocześnie w dzielnicę Karczew)[6];
  • gromad Ponurzyca, Podbiel i Regut z gminy Osieck powiatu garwolińskiego[7];
  • gromad Bocian, Człekówka, Dyzin, Jatne, Ostrowik i Ostrów oraz części gromad Chrosna, Gózd, Karpiska, Sępochów i Skorupy z gminy Kołbiel powiatu mińskiego[7];
  • części gromad Kruszowiec i Siwianka z gminy Glinianka powiatu mińskiego[7].

De facto, gmina Celestynów nie powstała, ponieważ w następstwie likwidacji powiatu warszawskiego, przeniesiono ją tego samego dnia do nowo utworzonego powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, gdzie została przekształcona w jedną z jego ośmiu jednostek składowychdzielnicę Celestynów[6].

Dzielnica Celestynów przetrwała do końca 1957 roku, czyli do chwili zniesienia powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, przekształcając go w zwyczajny powiat otwocki[8]. 1 stycznia 1958, już w nowo utworzonym powiecie otwockim, przekształcono ją w gromadę Celestynów[9].

Gromada Celestynów przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej[10]. 1 stycznia 1973 w powiecie otwockim utworzono po raz pierwszy de facto gminę Celestynów[11].

Flaga i herb[edytuj | edytuj kod]

Obecny kształt i kolor flagi oraz herbu Gminy Celestynów obowiązuje od 1998 roku. Herbem Gminy Celestynów są w polu błękitnym dwie skrzyżowane gałązki dębowe z żołędziami barwy złotej oraz krzyżem kawalerskim, także barwy złotej. W swym przedstawieniu herb Gminy Celestynów odwołuje się do miejscowych tradycji i przyrody, a pośrednio także do nazwy gminy. Krzyż kawalerski nawiązuje do słynnej Akcji Celestynów przeprowadzonej 20 maja 1943 roku. Ma on również nawiązywać do herbu rodziny Polakiewiczów, z których Tomasz był uczestnikiem kampanii napoleońskich 1812 i 1813 roku i został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Liście i gałązki dębowe symbolizują najstarsze ziemie pokryte lasem dębowym, od których powstała nazwa Dąbrówka. W heraldyce krzyż może być również uznawany za wizerunek drzewa, zaś dąb jest symbolem siły, potęgi i piękna.

Barwami Gminy Celestynów są kolory żółty – niebieski – żółty na fladze trójstrefowej, w układzie równoległych pasów poziomych jednakowej szerokości. Stosunek wysokości do długości flagi jest jak 5:8. Błękitna barwa pola tarczy herbowej ma odniesienie do nazwy gminy pochodzącej od imienia Celestyna Polakiewicza, który w 1871 roku w drodze spadku objął majątek Radzin po Leopoldzie Radzińskim.

Łaciński wyraz caelestis, od którego utworzono to imię, oznacza: należący do nieba, niebiański. Błękit jest w heraldyce symbolem piękna, wzniosłości, chwały oraz czystości, lojalności, wierności i rzetelności. Barwa złota symbolizuje wiarę, stałość, mądrość i chwałę.

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Lasy w gminie Celestynów w przeważającej część terenu wchodzą w skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego (MPK).

Przeważają zbiorowiska borowe, takie jak bór sosnowy suchy, bór sosnowy świeży oraz bór mieszany. Znaczący udział w powierzchni lasów mają też bór mieszany wilgotny i bardzo cenny przyrodniczo bór bagienny. Lasy liściaste (grądy) występują w niewielkich ilościach. Ochroną objęto „rezerwat przyrody Celestynowski Grąd” – fragment dobrze zachowanego lasu liściastego – grądu. Do bardzo cennych należą ols porzeczkowy, ols torfowcowy i niewielkie tereny łęgowe. Nie objęte dotąd ochroną zbiorowiska łęgowe znajdują się w dolinie Strugi i Strugi Majdan.

Osobliwością są liczne, a niestety zanikające na terenie kraju, zbiorowiska roślinności bagiennej i torfowiskowej: torfowisko wysokie, przejściowe i niskie. Dotychczas ochroną rezerwatową objęto „rezerwat przyrody Żurawinowe Bagno” – fragment torfowiska wysokiego i przejściowego „rezerwat przyrody Czarci Dół” – torfowisko wysokie z fragmentami otaczających go borów świeżych i bagiennych oraz „rezerwat przyrody Bocianowskie Bagno” – bory świeże, wilgotne i bagienne ze stanowiskami roślinności torfowiskowej i bagiennej. Cenne przyrodniczo torfowiska to dotąd nie objęte ściślejszą ochroną: Reguckie Bagno torfowisko wysokie i Torfianka – jezioro potorofowiskowe (powstałe w miejscu eksploatacji torfu) otoczone łozowiskami.

Wśród ponad 200 gatunków roślin występujących na terenie gminy Celestynów 30 objętych jest ochroną całkowitą lub częściową. Do roślin całkowicie chronionych należą m.in.: gnidosz królewski, irys syberyjski, kotewka orzech wodny, lilia złotogłów, mącznica lekarska, rosiczka okrągłolistna, storczyk bzowy i widłakiwidłak jałowcowaty, widłak torfowy i wroniec.

Na terenie gminy 35 drzew jest objętych ochroną jako pomniki przyrody. W większości są to dęby szypułkowe i nieliczne egzemplarze lipy drobnolistnej i sosny zwyczajnej.

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Gminę Celestynów przebiega dwutorowy odcinek linii kolejowej nr 7 łączącej Warszawę z Dorohuskiem. Stacja kolejowa znajduje się w Celestynowie, a przystanki w Zabieżkach, Pogorzeli i Starej Wsi. Zatrzymują się na nich pociągi osobowe uruchamiane przez Koleje Mazowieckie, pociąg jeździ tu średnio co godzinę (w szczycie porannym do Warszawy z częstotliwością co około 8-30 minut, zaś w popołudniowym w kierunku do Pilawy i Dęblina). Celestynów jest stacją graniczną dla III strefy biletowej Kolei Mazowieckich, na której część pociągów kończy i rozpoczyna bieg. Jest to jednocześnie stacja od której pociągi kategorii osobowy-przyspieszony zatrzymują się w Otwocku, a później dopiero w Warszawie.

Ciekawe budowle i miejsca[edytuj | edytuj kod]

Dworek Radzińskich w Celestynowie
Obserwatorium astronomiczne w Ostrowiku
  • Centrum Edukacji Leśnej
  • Goździkowe Bagno
  • Dwór Radzin
  • Cmentarz niemiecki w Ostrowie
  • Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego w Ostrowiku - jest w nim przechowywany meteoryt, który spadł pod Łowiczem w 1935 r.
  • Zabytkowy Dworzec PKP w Celestynowie (zbudowany w 1900 roku)
  • Instytut Wysokich Ciśnień PAN w Lasku
  • Kamień upamiętniający akcję Kedywu pod Celestynowem
  • Jedno z największych w Polsce schronisk dla zwierząt
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Celestynowie
  • Bagno Całowanie - obszar NATURA 2000
  • Rezerwat Celestynowski Grąd

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

  • Do 2014 roku w internecie działał portal Gmina Celestynów Online (GCO) stanowiący niezależne medium, a jednocześnie kompendium wiedzy lokalnej.
  • Na terenie gminy w latach 2011-2020 działała regionalna telewizja internetowa TVC, która publikowała oraz transmitowała w serwisie YouTube relacje z wydarzeń, a także własne, stałe produkcje.
  • W Starej Wsi znajduje się Centralna Składnica Uzbrojenia Wydziału Zaopatrzenia Komendy Stołecznej Policji.
  • W Celestynowie znajduje się Wojskowy Ośrodek Farmacji i Techniki Medycznej oraz Centrum Tresury Psów Wojskowych, w którym nagrano materiał do programu popularnonaukowego DeFacto emitowanego w telewizji TTV
  • Na dworcu kolejowym w Celestynowie kręcono produkcje filmowe i serialowe, takie jak Skorumpowani oraz Barwy szczęścia. [12]
  • Na prawie każdej stacji jednotorowego odcinka linii kolejowej nr 7 znajdował się budynek dworca. Do dnia dzisiejszego budynki przetrwały jedynie w Celestynowie, Otwocku i Pilawie.

Honorowi Obywatele Gminy Celestynów[edytuj | edytuj kod]

Ochotnicze Straże Pożarne[edytuj | edytuj kod]

Budynek OSP w Celestynowie

W gminie funkcjonuje 6 jednostek ochotniczej straży pożarnej. Są to:

OSP w Celestynowie, OSP w Dąbrówce, OSP w Dyzinie, OSP w Podbieli, OSP w Regucie i OSP w Zabieżkach.

Najważniejsze osiągnięcia strażaków z Zabieżek: Mistrzem Polski AD 2004 Strażaków Ochotniczych STIHL Timbersports Series, czyli zawodów w sportowym cięciu drewna został Sławomir Studziński. Udział strażaków w regionalnych III Mistrzostwach Polski Strażaków – Ochotników STIHL Timbersports Series. Udział w mistrzostwach Polski w Rewalu w 2005 r. trzech strażaków – zajęcie 7 miejsca przez Sławomira Studzińskiego. Zajęcie 9 miejsca na Mistrzostwach Europy STIHL Timbersports Series przez strażaka S.Studzińskiego. Udział w zawodach w Niemczech strażaka Sławomira Studzińskiego

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Piesze i rowerowe szlaki turystyczne PTTK[edytuj | edytuj kod]

  • szlak turystyczny czerwony MZ-5070c „Warszawska Obwodnica Turystyczna” o długości 54,6 km
    • Trasa: PKP Warszawa Rembertów - Kamień Piłsudskiego - Barciucha - Warszawa Międzylesie Centrum Zdrowia Dziecka - Zielony Ług - Pod Zagórzem - Biały Ług - MZK Wiązowna - Białek - PKS Mlądz - Meran - Pogorzel Warszawska PKP - Okoły - Biała Góra - Jezioro Czarne - PKS Otwock Wielki - Kępa Nadbrzeska - Góra Kalwaria PKS[13]
  • szlak turystyczny zielony MZ-5083z „Szlak pejzażowy” o długości 31 km
    • Trasa: Kołbiel PKS – Celestynów PKP – Okoły – Otwock, wiadukt kolejowy – Otwock PKP[14]
  • szlak turystyczny żółty MZ-5087y „Szlak wiejski” o długości 21 km
    • Trasa: Stara Wieś PKP – Lasek – Regut – Ponurzyca – Czarci Dół – Osieck, Rynek[15]
  • szlak turystyczny czarny MZ-5088s „Łącznik ponurzycki” o długości 1,7 km
    • Trasa: Ponurzyca-Papizy – Podbiel PKS[16]
  • szlak turystyczny zielony MZ-5089z „Szlak czartów mazowieckich” o długości 17,5 km
    • Trasa: Zabieżki PKP – Krzyż Leśników – Czarci Dół – Ponurzyca – Las Ponurzycki – Kołbiel PKP[17]
  • szlak turystyczny niebieski MZ-5096n „Ponadregionalny szlak borów nadwiślańskich” o długości 80 km
    • Trasa: Glinianka PKS – Wola Karczewska – Adamówka – Wólka Mlądzka – Rudka – Otwock – Czerwona Droga – Torfy – Jezioro Czarne – Lasek – Celestynów – Regut – Las Ponurzycki – Zabieżki – Kąciki – Osieck, UG – Łucznica – Garwolin PKP[18]
  • szlak rowerowy czerwony PTTK OTWOCK R-1c „Szlak borów nadwiślańskich” o długości 75 km
    • Trasa: Warszawa Radość PKP – Zagórze – Góraszka – Emów – Kamień Leśnika – Dąbrowiecka Góra – Dąbrówka – Celestynów – Regut – Podbiel – Ponurzyca – Czarci Dół – Osieck – Kąciki – Augustówka Ocznia – Jaźwiny – Augustówka – Pilawa[19]
  • szlak rowerowy żółty „Przez Lasy Celestynowsko-Otwockie” o długości 10 km
    • Trasa: Celestynów PKP – Nadleśnictwo Celestynów – Dąbrówka – Dąbrowiecka Góra – Baza Torfy[20]

Zielony Punkt Kontrolny[edytuj | edytuj kod]

W niedzielę, 17 grudnia zainaugurowano działalność Zielonego Punktu Kontrolnego w Nadleśnictwie Celestynów (Celestynów, Karczew, Otwock). Jest to czwarty co do wielkości tego typu projekt w kraju. [21] Na wybranych terenach znajdują się punkty treningowe do biegów na orientację. Mapy są dostępne na stronie internetowej projektu.

Władze samorządowe gminy wiejskiej[edytuj | edytuj kod]

Urząd Gminy Celestynów

Naczelnicy Celestynowa:

  • Antonina Teresa Gajewska (1970–1975)
  • Władysław Bronisz (1975–1980)
  • Andrzej Mielcuch (1980–1985)
  • Leszek Piasecki (1985–1990)

Przewodniczący Rady Gminy:

  • Sylwester Grzywacz (1994–1998)
  • Krzysztof Kawęcki (1998–2002)
  • Artur Kubajek (2002–2006)
  • Bogdan Wójcik (2006–2010)
  • Mirosław Szyda (2010-2012)
  • Romuald Ziętala (od 2012)

Wiceprzewodniczący Rady Gminy:

  • Karol Sewerynowicz (1998-2002)
  • Witold Kwiatkowski (2002-2006)
  • Anna Maria Rosłaniec (2006-2010)
  • Romuald Ziętala (2010-2012)
  • Tadeusz Floriańczyk (2012-2014)
  • Damian Krysztofik (od 2014)


Wójtowie Celestynowa:

  • Tomasz Tadeusz Atłowski (1990-2006)
  • Stefan Traczyk (2006-2014)
  • Witold Kwiatkowski (od 2014)
Nowoczesna Hala Widowiskowo-Sportowa w Celestynowie

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Gminy wiejskie i miejskie sąsiadujące z gminą Celestynowem to:

Gminy bliźniacze[edytuj | edytuj kod]

Gmina Celestynów od ponad 20 lat współpracuje z francuskim Clapiers. Z okazji 65-lecia Gminy Celestynów przy okazji wizyty delegacji francuskiej posadzono dąb przy ulicy Hilarego Koprowskiego na znak przyjaźni polsko-francuskiej[22].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Statystyka gmin i powiatów województwa mazowieckiego w latach 2010 i 2020. [dostęp 2022-03-09].
  2. a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  3. Sołectwa Gminy Celestynów. [dostęp 2014-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-02)].
  4. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. Gmina Celestynów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  6. a b c Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
  7. a b c Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 177
  8. Wyłączając z niego jednak Otwock, który stał się powiatem miejskim
  9. Uchwała Nr V/23/57 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 15 listopada 1957 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 grudnia 1957 r., Nr. 6, Poz. 69)
  10. Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971.
  11. Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim
  12. TVC: Barwy Szczęścia w Celestynowie. [dostęp 2018-01-16].
  13. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-11)].
  14. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  15. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  16. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  17. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  18. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  19. Strona PTTK Otwock. [dostęp 2017-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-27)].
  20. Strona Park Otwock
  21. TVC: Zielony Punkt Kontrolny. [dostęp 2018-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-11)].
  22. Dąb przyjaźni Celestynów-Clapiers z okazji 65 lecia Gminy Celestynów. [dostęp 2017-07-19].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]