Przedbórz (gmina)

Przedbórz
	gmina miejsko-wiejska
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	radomszczański
TERC	1012113
Burmistrz	Wiesława Janosik (od 22 VII 2019)
Powierzchnia	189,94 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 7289
• gęstość	38,4 os./km²
Nr kierunkowy	44
Tablice rejestracyjne	ERA
	Adres urzędu:ul. Mostowa 29; 97-570 Przedbórz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	28
Liczba miejscowości	59
	Położenie na mapie powiatu;
	51°05′00″N 19°53′00″E/51,083333 19,883333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Przedbórz – gmina miejsko-wiejska w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie piotrkowskim.

Siedziba gminy to Przedbórz.

Według danych z 30 czerwca 2010^[2] gminę zamieszkiwało 7413 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[3] gminę zamieszkiwało 7262 osób.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miasto posiada bogate tradycje historyczne (pierwsza wzmianka z roku 1136). Ciągnęły tędy kupieckie wozy, zastępy rycerskie i królewskie orszaki zmierzające na obrady w Piotrkowie. Dla wygody królewskiego dworu wzniesiono w Przedborzu zamek. Stał się on z czasem ulubionym miejscem postoju władców, którzy polowali w okolicznych borach. Najczęstszymi gośćmi przedborskiego zamku byli Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w czasach Kazimierza Wielkiego (rok 1370). Władysław Jagiełło w 1405 roku odnowił przywilej miejski na prawie magdeburskim. Z rąk tego właśnie władcy, właściciele wsi Łodzią – biskupi włocławscy otrzymali 29 lipca 1423 roku w Przedborzu cenny dokument lokacyjny.

Korzystne położenie miasta nad rzeką, na uczęszczanym szlaku, sprzyjało jego rozwojowi. W 1370 roku Przedbórz posiadał 130 domów, młyn królewski, szpital i kościół parafialny. Od 1512 roku istniała tu szkoła, rozkwitały handel i rzemiosło, miasto stało się także dużym ośrodkiem piwowarstwa. Pomyślny rozwój przerwał najazd Szwedów, którzy poważnie zniszczyli miasto i zamek. Dopiero wiek XIX przyniósł znaczące zmiany związane z uprzemysłowieniem. Obok fabryk zbudowano w mieście klasycystyczny ratusz i jatki.

I wojna światowa przyniosła austriacką okupację i upadek przemysłu. Mimo trudnej sytuacji przedborzanie zbudowali pomnik T. Kościuszki i pokusili się nawet o... wydanie własnych znaczków pocztowych!

W niepodległej Polsce miasto powoli stawało się ośrodkiem handlu i rzemiosła, w 1939 roku liczyło 7100 mieszkańców (50 procent to ludność żydowska), działały tu sąd, notariat i redakcja własnej gazety „Głos Przedborza”.

Okupacja hitlerowska przyniosła zagładę przedborskich Żydów i poważne straty w zabudowie miasta.

Do dzisiejszych czasów zachowały się fragmenty murów bramy zamku kazimierzowskiego oraz sklepione kolebkowo piwnice, ciągnące się w głąb wzgórza, kościół św. Aleksego z 1278 roku, klasycystyczny ratusz (obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy) oraz kilka kamieniczek z XVII/XVIII wieku znajdujących się przy przedborskim rynku.

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[4] gmina Przedbórz ma obszar 189,94 km², w tym:

użytki rolne: 40%
użytki leśne: 53%

Gmina stanowi 13,16% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2010^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	7413	100	3729	49,7	3850	50,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	39

Piramida wieku mieszkańców gminy Przedbórz w 2014 roku^[1].

Rezerwaty przyrody[edytuj | edytuj kod]

Na terenie gminy znajdują się następujące rezerwaty przyrody^[5]:

rezerwat przyrody Czarna Rózga – chroni naturalne ekosystemy wilgotnych lasów liściastych z drzewami pomnikowymi oraz licznymi gatunkami chronionych roślin i zwierząt,
rezerwat przyrody Piskorzeniec – chroni naturalne biocenozy torfowiskowe i leśne z bogatą awifauną i entomofauną.

Sołectwa[edytuj | edytuj kod]

Borowa, Brzostek, Chałupy, Faliszew, Gaj, Góry Mokre, Góry Suche, Grobla, Jabłonna, Józefów, Józefów Stary, Kajetanów, Kaleń, Miejskie Pola, Mojżeszów, Nosalewice, Piskorzeniec, Policzko, Przyłanki, Stara Wieś, Taras, Wojciechów, Wola Przedborska, Wygwizdów, Wymysłów, Zagacie, Zuzowy, Żeleźnica.

Pozostałe miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Błoto, Budy Nosalewickie, Bysiów, Dawidów, Dziady, Gaj Zuzowski, Gepnerów, Grobla (leśniczówka), Gustawów, Kajetanów (osada leśna), Ludwików, Majdan, Miejskie Pola (gajówka), Młyny Nosalewickie, Nosalewice (gajówka), Papiernia, Policzko (gajówka), Posada, Reczków Stary, Taras (gajówka), Wejża, Wierzchlas, Wierzchlas (leśniczówka), Wojciechów (gajówka), Wymysłów (leśniczówka), Wyrębiska, Zawodzie.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Aleksandrów, Fałków, Kluczewsko, Krasocin, Masłowice, Ręczno, Słupia Konecka, Wielgomłyny, Żarnów

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Przedbórz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Statystyczne vademecum samorządowca 2010. stat.gov.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Przedbórz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-19] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Rejestr Form Ochrony Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (stan na 08.09.2014 r.). [dostęp 2015-01-26].

[populacja2016-1] Gmina Przedbórz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-2] Statystyczne vademecum samorządowca 2010. stat.gov.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[3] Gmina Przedbórz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-19] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa1-4] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Rejestr Form Ochrony Przyrody prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi (stan na 08.09.2014 r.). [dostęp 2015-01-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Siedziba gminy	Przedbórz
Wsie	Borowa Brzostek Budy Nosalewickie Chałupy Faliszew Gaj Gaj Zuzowski Góry Mokre Góry Suche Grobla Jabłonna Józefów Józefów Stary Kajetanów Kaleń Ludwików Majdan Miejskie Pola Mojżeszów Nosalewice Piskorzeniec Policzko Przyłanki Stara Wieś Taras Wierzchlas Wojciechów Wola Przedborska Wygwizdów Wymysłów Wyrębiska Zagacie Zuzowy Żeleźnica
Kolonie	Błoto Dawidów Dziady Zawodzie
Osady	Młyny Nosalewickie Reczków Stary
Osady leśne	Bysiów Gepnerów Grobla Gustawów Kajetanów Miejskie Pola Nosalewice Papiernia Policzko Posada Taras Wejża Wierzchlas Wojciechów Wymysłów
Integralne cz. miejscowości	Choina Choiny Dziecin-Wyszyna Grobelka Henryków Koło Cmentarza Kolonia Policzko Koperczyzna Koszary Nad Szosą Niwki Oleksówka Piskorzyniec Pod Bożywolą Pod Górą Poprzeczne Przyłanki Poręba Przyłanki-Leśniczówka Sewerynów Wilki Za Górą Za Kościołem Za Wodą

Miasta	Kamieńsk Przedbórz Radomsko
Gminy miejskie	Radomsko
Gminy miejsko-wiejskie	Kamieńsk Przedbórz
Gminy wiejskie	Dobryszyce Gidle Gomunice Kobiele Wielkie Kodrąb Lgota Wielka Ładzice Masłowice Radomsko Wielgomłyny Żytno

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Gowarczów (do 1870) Kamienna (1923–28) Końskie Przedbórz Radoszyce (do 1870 i 1915–1919) Skarżysko-Kamienna (1928–39 →) Stąporków (od 1967) Szydłowiec (do 1939 →)
Osiedla (1954–72)	Stąporków (do 1966)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bliżyn (do 1939 →) Borkowice (do 1954) Chlewiska (do 1954) Czermno (do 1954) Dobromierz (do 1923 →) Duraczów (do 1954) Fałków (od 1973) Gowarczów Góry Mokre (do 1954) Grodzisko (1870–1943) Kamienna (1905–22) Końskie Miedzierza (do 1954) Niekłań (Wielki) (do 1926 i od 1973) Odrowąż (od 1926) Pijanów (do 1954) Przedbórz Radoszyce (do 1870) Radoszyce (1870–1915 i 1919–1943) Radoszyce (od 1943) Ruda Maleniecka Skotniki (do 1954) Słupia (od 1973) Smyków (od 1973) Stąporków (od 1973) Sworzyce (← 1927–54) Szydłowiec (do 1939 →)
Gromady (1954–72)	Borkowice (1954–55 →) Borowa (1954–59) Chlewiska (1954 →) Czarna (1954–68) Czermno (1954–72) Dąbrówka (1954–59) Dęba (1954–59) Dziebałtów (1954–72) Fałków (1954–72) Furmanów (1954–61) Gaj (1954–58) Gowarczów (1954–72) Górniki (1954–59) Góry Mokre (1954–72) Grabków (1954–72) Hucisko (1954–68) Huta (1954 →) Jacentów (1954–59) Jakimowice (1954–59) Kapałów (1954–68) Kazanów (1954–68) Kłucko (1954–61) Końskie (1969–72) Kozia Wola (1954–59) Krasna (1954–72) Lipa (1954–68) Miedzierza (1954–68) Mnin (1954–72) Modliszewice (1954–68) Mroczków (1961–72) Niekłań (1954–72) Nieświń (1954–68) Ninków (1954–55 →) Nosalewice (1954–61) Odrowąż (1954–72) Pawłów (1954 →) Pilczyca (1954–72) Płaczków (← 1959–61) Pomyków (1954–72) Przedbórz (1961–72) Przyłogi (1954–72) Radoszyce (1954–72) Rogów (1954–72) Ruda Maleniecka (1954–72) Ruski Bród (1954–55 →) Rzuców (1954–55 →) Skotniki (1954–72) Słupia (1954–72) Smyków (1954–72) Stąporków (1969–72) Stąporków Nowy (1954) Stefanków (1954–55 →) Turowice (1954–61) Wilczkowice (1954–72) Wólka (1954–59) Zaborowice (1954–68)