Tarnów (gmina wiejska)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Gmina Tarnów)
Tarnów
gmina wiejska
Ilustracja
Siedziba Urzędu Gminy Tarnów. Ulica Krakowska.
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

TERC

1216092

Siedziba

Tarnów

Wójt

Grzegorz Kozioł

Powierzchnia

82,7[1] km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


26 202[2]

• gęstość

311 osób/km²[1] os./km²

Nr kierunkowy

(+48) 14

Tablice rejestracyjne

KTA

Adres urzędu:
ul. Krakowska 19
33-100 Tarnów
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Tarnów
Liczba miejscowości

13

Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Tarnów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Tarnów”
Ziemia50°01′N 20°59′E/50,012500 20,988333
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Tarnówgmina wiejska w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie tarnowskim.

Do gminy wiejskiej Tarnów nie należy jej siedziba – miasto Tarnów, stanowiące oddzielną gminę miejską Tarnów.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przed wiekami, jak wynika z badań archeologicznych, prowadzonych m.in. przez archeologa z Tarnowca, Jerzego Okońskiego, teren obecnej gminy Tarnów, był miejscem pierwszego osadnictwa w tym rejonie. W Zawadzie odkryto największe w Polsce południowej wczesnośredniowieczne grodzisko, a w Tarnowcu miejsce, na którym pierwotnie znajdowała się osada Tarnów Mały. Z czasem, miasto Tarnów powstało na obecnie zajmowanym terenie. Z terenem gminy graniczy także średniowieczny zamek Leliwitów Tarnowskich, którego ruiny znajdują się na północnych zboczach Góry Św. Marcina. O bogatej historii tej ziemi świadczą jednak nie tylko liczne stanowiska archeologiczne, ale także wspaniałe zabytki, zaskakujące różnorodnością stylów, począwszy od gotyku, przez barok po klasycyzm, co szczególnie przejawia się w architekturze budowli sakralnych.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zabytki gminy Tarnów
Kościół św. Marcina Biskupa w Zawadzie
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Porębie Radlnej
Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Woli Rzędzińskiej
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze
Dwór w Zbylitowskiej Górze
Dwór w Radlnej
Dwór w Zgłobicach
Cmentarz wojenny nr 175 w Porębie Radlnej
Cmentarz wojenny nr 180 w Tarnowcu
Cmentarz wojenny nr 198 w Błoniu
Cmentarz wojenny nr 196 w Koszycach Małych
Las Buczyna w Zbylitowskiej Górze

Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa małopolskiego[3]:

Zabytki sakralne[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Marcina Biskupa w Zawadzie

Gotycki, drewniany kościół w Zawadzie, zbudowany w XV wieku, a następnie przebudowany w XVI wieku. Świątynia konstrukcji zrębowej, kryta gontem[4]. We wnętrzu świątyni znajdują się m.in. barokowy ołtarz z 16-wiecznym obrazem przedstawiającym św. Marcina, późnogotyckie płaskorzeźby oraz krucyfiks z XVI wieku.

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Porębie Radlnej

Murowany z cegły, neogotycki i neoromański kościół w Porębie Radlnej, zbudowany w latach 1904–1905. Świątynia z trójnawową orientowaną bazyliką z transeptem oraz trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Wnętrze urządzone jest głównie w stylu neogotyckim[5].

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

Kościół w Zbylitowskiej Górze ufundowany przez Mikołaja Zbylitowskiego w 1464. Doszczętnie zniszczony podczas ostrzału w czasie I wojny światowej. Odbudowany w latach 1916–1922 z wykorzystaniem zachowanych murów prezbiterium, zakrystii i kaplicy. Najcenniejszym zabytkiem wyposażenia kościoła jest alabastrowa płyta nagrobna z XVI w., z leżącą postacią jednego ze Zbylitowskich. Przy kościele wolno stojąca, murowana dzwonnica z półkolistymi arkadami w wyższej kondygnacji[6].

Dwory[edytuj | edytuj kod]

Dwór w Zbylitowskiej Górze

W skład zespołu dworsko-parkowego w Zbylitowskiej Górze wchodzą dwór, oranżeria, oficyna oraz park. Murowany dwór w stylu klasycystycznym został wybudowany dla Franciszka Moszczeńskiego po roku 1830, później był siedzibą rodu Żabów[7]. Obiekt parterowy, dwutraktowy z portykiem o sześciu filarach od frontu. Na zwieńczeniu widoczne są kartusze z herbami Nałęcz i Szreniawa.

Dwór w Zgłobicach

Dwór w Zgłobicach otoczony jest parkiem z aleją dojazdową obsadzoną kasztanami[8]. Dwór w stylu klasycystycznym zbudowano w XIX wieku, jest to budynek murowany, parterowy, w części podpiwniczony. W skład zespołu dworsko-parkowego wchodzą też dwie oficyny z XIX wieku.

 Osobny artykuł: Dwór w Zgłobicach.

Cmentarze wojenne[edytuj | edytuj kod]

Z okresu I wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Z okresu II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

  • cmentarz wojenny Buczyna – miejsce masowych egzekucji i pochówku ofiar zbrodni wojennej. Cmentarz znajduje się w lesie Buczyna w Zbylitowskiej Górze. W 1998 roku urządzono tu ścieżkę upamiętniającą tragiczne wydarzenia z czasów II wojny światowej[9].

Plebania w Zbylitowskiej Górze[edytuj | edytuj kod]

Budynek plebanii parafii w Zbylitowskiej Górze. Murowany dwukondygnacyjny budynek nakryty dwuspadowym dachem wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku[10]. Na początku XVIII wieku w budynku działał zbór braci polskich[11].

Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Ukształtowanie terenu gminy jest bardzo zróżnicowane, gdyż jej południowa część znajduje się na obszarze Pogórza Karpackiego, natomiast część północna – na obszarze równinnej Kotliny Sandomierskiej. Granicą między tymi regionami geograficznymi są międzynarodowe trakty: droga nr 4 i równoległą do niej trakcja kolejowa, łączące wschodnią i zachodnią granice Polski[12].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002[13] gmina Tarnów ma obszar 82,81 km², w tym:

  • użytki rolne: 71%
  • użytki leśne: 13%

Gmina stanowi 5,85% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Płeć i gęstość zaludnienia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 31 grudnia 2017 roku[14]

Opis Ogółem Mężczyźni Kobiety
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 25 909 100 13 136 50,7 12 773 49,3
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
311 158 153


Liczba ludności[edytuj | edytuj kod]

  • 1995 – 19 578
  • 1996 – 19 734
  • 1997 – 20 045
  • 1998 – 20 298
  • 1999 – 21 205
  • 2000 – 21 403
  • 2001 – 21 679
  • 2002 – 21 914
  • 2003 – 22 233
  • 2004 – 22 676
  • 2005 – 22 945
  • 2006 – 23 180
  • 2007 – 23 384
  • 2008 – 23 492
  • 2009 – 23 788
  • 2010 – 24 070
  • 2011 – 24 541
  • 2012 – 24 844
  • 2013 – 25 052
  • 2014 – 25 254
  • 2015 – 25 557
  • 2016 – 25 709
  • 2017 – 25 909
  • 2018 – 26 028
  • 2019 – 26 202
  • 2020 – 26 224
  • 2021 – 26 405
  • 2022 – 26 359 [15]

Wykres zmian liczby ludności[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców gminy Tarnów w 2014 roku[16][edytuj | edytuj kod]


Miejscowości i sołectwa[edytuj | edytuj kod]

W gminie Tarnów znajduje się 14 miejscowości i 15 sołectw. Są to:

Do gminy Tarnów nie należy miasto Tarnów, stanowiące oddzielną gminę miejską Tarnów.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Z gminą Tarnów sąsiadują następujące gminy:

Transport publiczny[edytuj | edytuj kod]

Na terenie gminy Tarnów kursuje 10 linii autobusowych. Do Białej kursuje linia nr 3 (miejska), a pozostałe są obsługiwane w ramach Gminnej Komunikacji Publicznej. System GKP na terenie gminy składa się z 9 linii autobusowych: T08, T10, T13, T22, T24, T25, T27, T29 oraz T39.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Gmina Tarnów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-11-27] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31.12.2019. GUS, 2020. [dostęp 2020-10-17].
  3. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie.
  4. Marek Sztorc, Zawada, kościół św. Marcina [online], www.tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  5. Marek Sztorc, Poręba Radlna, kościół śś. Piotra i Pawła [online], tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  6. Marek Sztorc, Zbylitowska Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego [online], tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  7. Zbylitowska Góra – dwór Żabów [online], eksploratorzy.com.pl [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  8. Historia Dworu w Zgłobicach, „Hotel Dwór Prezydencki w Zgłobicach” [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  9. Las Buczyna – miejsce egzekucji i pochówku ofiar Zagłady [online], www.sztetl.org.pl [dostęp 2017-09-09] (pol.).
  10. Ciąg dalszy dobrych informacji - odnowa zabytków za rządowe pieniądze [online], www.gmina.tarnow.pl [dostęp 2024-01-12].
  11. Marek Kołdras, Góra Zbylitowskich i Żabów [online], 6 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-12] (pol.).
  12. http://www.gmina.tarnow.pl/sesje/2008/strategia_2008-15.pdf.
  13. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  14. Gmina Tarnów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-12-13] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  15. Gmina Tarnów w liczbach, - Polska w liczbach [dostęp 2019-04-07 liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  16. Gmina Tarnów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.